Η τέχνη θέτει την ερώτηση

Μιλάμε για τέχνη και κανείς δεν ακούει. Βλέπουμε ένα έργο τέχνης, όμως κανείς δεν το κοιτάει. Χάνουμε την ουσία της ύπαρξής της και την ισοπεδώνουμε. Υποβιβάζουμε τους επαγγελματίες καλλιτέχνες και δεν επαινούμε τη δουλειά τους. Σ’ έναν κόσμο λογικής και κανόνων, η τέχνη δε χωράει κι όλο και λιγότεροι άνθρωποι δείχνουν εκτίμηση και κατανόηση προς εκείνη. Δεν παύει να ‘ναι ένα επάγγελμα. Δεν παύει ο καλλιτέχνης να ‘χει τα ίδια δικαιώματα με ένα μηχανικό. Έχει, όμως, μια δική της λογική, που δε χρειάζεται να γίνεται απαραίτητα κατανοητή απ’ όλους με τον ίδιο τρόπο.

Πάντοτε θα υπάρχει εκείνος που θα κρίνει ένα καλλιτεχνικό έργο. Κι όχι απλώς θα το κρίνει, αλλά θα εκφέρει άποψη χωρίς καν να έχει προσπαθήσει να το κατανοήσει. Δεν είναι πάντοτε εύκολο να καταλαβαίνουμε τι θέλει να πει ο ποιητής ενός δημιουργήματος, όμως όλοι μας έχουμε τη δυνατότητα να δεχόμαστε ερεθίσματα, για τον καθένα προσωπικά. Κι αυτός είναι ένας απ’ τους σκοπούς του καλλιτέχνη. Να ξυπνάει στον καθένα, ξεχωριστά, συναισθήματα και μνήμες, να συγκινεί και να ταυτίζει ή ακόμη και να εξοργίζει.

Χρειάζεται, να δίνουμε μια δεύτερη ευκαιρία σε μια βαθύτερη επικοινωνία με τον καλλιτέχνη. Όταν νομίζουμε πως κάτι δεν καταλαβαίνουμε, αξίζει να το κοιτάμε από διάφορες οπτικές. Η τέχνη ανοίγει τους ορίζοντες κι οι άνθρωποι δεν παραδέχονται στον εαυτό τους πόση επιρροή, συνειδητά και μη, έχει στη ζωή τους.

Η τέχνη, όπως και καθετί στον κόσμο, είναι υποκειμενική. Άλλα μπορεί να εννοεί ο δημιουργός κι άλλα να καταλαβαίνουμε εμείς. Κάποιες φορές ούτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν είναι σίγουρος για το έργο του και τη σημασία του. Καθώς στον χώρο της τέχνης όλα βασίζονται στο συναίσθημα, σε στιγμιαίες εμπνεύσεις ή σε ερεθίσματα απ’ το γύρω περιβάλλον, ο καθένας αποτυπώνει στο έργο του, τη στιγμή της δημιουργίας, πινελιές εκείνου που νιώθει. Είναι δύσκολο ένα έργο να δημιουργηθεί δίχως να υπάρχει έμπνευση.

Είναι ένας τομέας που δεν έχει κανόνες, ορισμούς και θεωρίες, για να μάθεις απ’ έξω. Η τέχνη δεν είναι Φυσική ή Μαθηματικά. Μέσα από λάθη μπορεί να βγει ένα έργο τέχνης, μέσα από απλά πράγματα να εντυπωσιαστεί όλος ο κόσμος -χωρίς να καταλαβαίνει, απαραίτητα, αυτό που βλέπει. Ή να μην καταλαβαίνει τον τρόπο με τον οποίο το κοιτάει ένας άλλος. Αν καθόμασταν να συζητήσουμε με δέκα ανθρώπους για έναν συγκεκριμένο πίνακα, θα ακούγαμε δέκα διαφορετικές απόψεις.

Η ύπαρξη της τέχνης μέσα στην κοινωνία έχει πολλούς ρόλους. Είναι ικανή να γιατρέψει ψυχές, να δώσει λύση σε κοινωνικά ζητήματα, να προβληματίσει, να διχάσει ή να ενώσει. Η διαφορά της απ’ τα άλλα επαγγέλματα είναι ότι είναι αφηρημένη. Μπορεί απ’ το μηδέν να δώσει ζωή σε κάτι καινούργιο. Θεωρούν τους καλλιτέχνες ονειροπόλους και πως είναι στον κόσμο τους, ωστόσο είναι πιο ξύπνιοι από πολλούς ανθρώπους. Είναι παρεξηγημένοι και περιθωριοποιημένοι. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι βαδίζουν προς τις θετικές και θεωρητικές επιστήμες κι όσοι έχουν κάποιο καλλιτεχνικό ταλέντο συνήθως το πνίγουν γιατί «δεν έχει μέλλον». Διαφοροποιούμε το «παράξενο», γιατί δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Ή γιατί δε θέλουμε να το καταλάβουμε.

Μερικές φορές η τέχνη προκαλεί και γι’ αυτό οι άνθρωποι την τοποθετούν χαμηλότερα στην ιεραρχία. Όταν κάτι μας ενοχλεί, δεν το θέλουμε. Μας χαλάει την ισορροπία και την ηρεμία. Φοβόμαστε μην προκληθεί επανάσταση ή μην παραστρατίσουν τα παιδιά μας. Αν όλοι, όμως, αφήναμε τον εαυτό μας ελεύθερο, να εκφραστεί και να νιώσει, τότε θα καταλαβαίναμε λίγο περισσότερο την τέχνη. Αν ξεφεύγαμε απ’ τις συγκρατημένες απόψεις και τολμούσαμε να κοιτάξουμε λίγο καλύτερα γύρω μας, τότε θα νιώθαμε λίγο από αυτό που νιώθει κι ο καλλιτέχνης. Η τέχνη παρεξηγείται, δίχως να φταίει για την ύπαρξή της. Όταν νιώθεις ότι παρεξηγείσαι εσύ, όμως, ο καλλιτέχνης, για άλλη μια φορά, ξέρει ότι κάτι έκανε σωστά, γιατί σε ερέθισε και σου ξύπνησε τις αισθήσεις. Σε έκανε να αναρωτηθείς για το είναι σου.

Η τέχνη δεν είναι εδώ για να μας απαντήσει γιατί ο ουρανός είναι μπλε, αλλά πώς το χρώμα του ουρανού μπορεί να δημιουργήσει νέους κόσμους, νέες ιδέες, να φωτίσει βλέμματα και να γεμίσει κενά. Δε χρειάζεται να πιέζουμε τον εαυτό μας να καταλάβει κάτι συγκεκριμένο. Ψάχνουμε απαντήσεις που θα εξηγήσουν λογικά διάφορα φαινόμενα και χάνουμε την ουσία των πραγμάτων. Δεν είναι όλα στη ζωή ορθολογικά. Δεν είναι όλα στη ζωή αριθμοί και νόμοι. Υπάρχει κάτι βαθύτερο και για τον καθένα μοναδικό.

Αν δε σου αρέσει κάτι, κρίνε το, όμως μην το υποτιμάς. Γιατί, ίσως μια μέρα, όντως η τέχνη να ‘ναι η μόνη διέξοδος. Το άγνωστο μας φοβίζει, διότι κατά βάθος ξέρουμε ότι κι εμείς είμαστε μέρος αυτού κι υπάρχουν πτυχές του εαυτού μας που δεν τις έχουμε ξεδιπλώσει.