Κι η μόρφωση θέλει τους τρόπους της

Συχνά περνάνε απ’ τον νου μου τα αθώα παιδικά μου χρόνια. Υπήρχε μια πίεση από παντού κι όλοι στην οικογένεια επέμεναν να διαβάζω αρκετά, να αποκτήσω γνώσεις, να γίνω «άνθρωπος». Και πράγματι, μέσα σ΄όλα αυτά τα «πρέπει» και τα «χρειάζεται», προσπαθούσα πάντα να τους κάνω όλους περήφανους με τα κατορθώματά μου στο σχολείο, το πανεπιστήμιο, τ’ αγγλικά, κι όλα εκείνα που κάθε παιδί υποχρεώνεται να φέρει εις πέρας, αφήνοντας για λίγο την παιδικότητά του, καθώς πειθαρχεί σε ένα καθορισμένο σύστημα.

Ακόμα θυμάμαι τα ερεθίσματα που μου πέρασε η μητέρα μου, που για να με βοηθήσει να διαβάζω πιο εύκολα, γέμιζε όλα μου τα παιδικά τετράδια αυτοκόλλητα, πολύχρωμες εικόνες και φιλιά. Και διάβαζα. Κι έμαθα. Πράγματι έμαθα πολλά. Έλαβα γνώσεις και μόρφωση, αλλά απέκτησα από την οικογένειά μου κάτι ακόμα πιο σπουδαίο. Την παιδεία που πήρα δεν τη διδάχτηκα απ’ τα βιβλία του σχολείου. Γαλουχήθηκα να εξελιχθώ ως άνθρωπος, ενώ πίεζα τον εαυτό μου, όχι μόνο να μάθω τα μαθήματα που χρειαζόταν, αλλά πάνω απ΄όλα να μάθω να είμαι άνθρωπος.

Ακόμα κι αν τα ταμπού της κοινωνίας με πίεζαν από μόνα τους, χαίρομαι που ο τρόπος που μεγάλωσα δε μου έδωσε μόνο γνώσεις, αλλά κυρίως μου χάρισε αξίες που κουβαλάω μαζί μου σαν όπλα μέχρι τώρα στη ζωή μου. Κι αυτά είναι στοιχεία που δε φεύγουν από μέσα μου, έχουν κατοχυρωθεί στην ιδεολογία μου κι είναι τα ιδανικά με τα οποία πορεύομαι.

Φυσικά, η παιδεία δε διδάσκεται αποκλειστικά στα σχολεία. Ίσως, αν βρεθούν οι σωστοί προασπιστές της, να εμπλουτιστούν και τα παιδιά με ορθότερη γνώση. Η παιδεία, όμως, κατά βάση διδάσκεται στο σπίτι και πολλές φορές σε σπίτια που μπορεί οι άνθρωποι να μην μορφώθηκαν τόσο στο σχολείο –εξαιτίας των καταστάσεων της αντίστοιχης εποχής–, μα πήραν αριστεία σε συμπεριφορές ζωής.

Ακόμα θυμάμαι τους δικούς μου σημαντικούς ανθρώπους, που χάρη σε εκείνους είμαι αυτό που είμαι σήμερα. Γιατί η παιδεία των ανθρώπων δε φαίνεται στα πτυχία. Φαίνεται στη συμπεριφορά τους· τη μοναδική τους ιδιότητα να είναι κοινωνικά μορφωμένοι, να μην κρίνουν, να θυμούνται από πού ξεκίνησαν και πού κατέληξαν, να είναι αξιοπρεπείς, περήφανοι, να παλεύουν, να αγαπούν, να έχουν τρόπους.

Παιδεία είναι να είσαι άνθρωπος. Να αγαπάς. Να μη γίνεσαι ρατσιστής, μισάνθρωπος, να μην πατάς επί πτωμάτων για να προχωρήσεις εκεί που σου όρισαν. Παιδεία είναι να έχεις ευγένεια στην καρδιά σου, να ξέρεις να λες ευχαριστώ, να εκτιμάς και να ανταποδίδεις.

Παιδεία είναι να ξέρεις πότε πρέπει να μιλήσεις και πότε όχι. Κι αλήθεια, έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους στη ζωή μου που οι γνώσεις τους με τρόμαζαν. Άλλα όταν ανακάλυπτα το είδος της παιδείας –που εκείνοι νόμιζαν πως είχαν–, καταλάβαινα πως και οι πιο μορφωμένοι μπορεί να μην έχουν τα κατάλληλα στοιχεία ιδανικής συμπεριφοράς προς τον συνάνθρωπο.

Η οικογένειά σου σού παρέχει παιδεία κι οι άνθρωποι που επιλέγεις να συναναστραφείς καλό είναι να ταιριάζουν στα δικά σου ιδανικά. Έτσι, θα συναναστρέφεσαι αμοιβαία και θα δίνεις ισάξια όσα παίρνεις. Τα υλικά αγαθά υστερούν σε γνώσεις, αλλά η ανθρωπιά είναι μεγαλείο ψυχής. Δεν έχει σημασία πόσο μορφωμένος είσαι, αν δεν έχεις παιδεία, ψυχή και καρδιά. Και τελικά χωρίς καμία αμφιβολία, παιδεία είναι να είσαι άνθρωπος.

Κι ακόμα θυμάμαι τα λόγια του αγαπημένου μου παππού –ενός ανθρώπου κοινά «αμόρφωτου», μα καθόλου απαίδευτου– να με καθοδηγούν ως τώρα στη ζωή μου: «Παιδί μου, δε με νοιάζει πόσα πτυχία θα πάρεις, αν φτάσεις ψηλά ή όχι, μα αν δεν αγαπάς κι αν δε μείνεις άνθρωπος στη ζωή σου, για εμένα θα έχεις αποτύχει». Κι έτσι πορεύτηκα.