Γιατί ο φίλος, όσο καλός κι αν είναι, δεν μπορεί να είναι και ψυχολόγος σου

«Το να περπατάς μ΄ ένα φίλο στο σκοτάδι είναι καλύτερο από το να περπατάς μόνος στο φως» δήλωσε η Αμερικανίδα συγγραφέας Helen Keller. Πράγματι ένας καλός φίλος που βρίσκεται δίπλα σου στα σκοτάδια σου, στυλοβάτης και συνοδοιπόρος, είναι σαφώς καλύτερη επιλογή από το να διαβαίνεις μονάχος ακόμα και τα πιο φωτεινά μονοπάτια ευτυχίας. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ο Σωκράτης στην ερώτηση περί ποιου αποκτήματος θεωρεί σπουδαιότερο, απάντησε «φίλος βέβαιος». Οι αληθινοί φίλοι είναι λίγοι και καλοί, είναι αυτοί που θα χαρούν με τη χαρά και την πρόοδό σου χωρίς να φθονήσουν την επιτυχία σου, είναι αυτοί που συμπορεύονται μαζί σου στα εύκολα και στα δύσκολα.

Στα δύσκολα όμως είναι καλό να θυμάσαι ότι ο φίλος βρίσκεται δίπλα σου υπό αυτήν την ιδιότητα κι όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι οι προθέσεις του, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να δράσει ούτε ως ψυχολόγος, ούτε ως θεραπευτής. Αντιθέτως με τη στάση του ενίοτε μπορεί να προκαλέσει και βλάβη άθελά του. Κι αυτό γιατί καταρχάς υπερισχύει το συναίσθημα που νιώθει για σένα και γι΄αυτό που περνάς, οπότε οι συμβουλές που δίνει πιθανόν να διαποτίζονται μ΄ένα συναισθηματισμό, αν όχι με μεροληψία.

Ακόμα και στην περίπτωση που ο φίλος σού σταθεί με αντικειμενικότητα απέναντι στα γεγονότα, κρατώντας απόσταση και λιγότερο μεροληπτική υπέρ σου στάση, είσαι σίγουρος ότι μπορείς να το αντέξεις; Ή μήπως κι εσύ θα επιθυμούσες οι φίλοι σου ν’ αντιδράσουν απέναντι στη συνθήκη σου, υπερασπιζόμενοι τη δική σου θέση, επειδή εκείνη τη στιγμή έχεις ανάγκη να νιώσεις αυτό από τους φίλους σου; Θα μπορούσες ν’ αντέξεις μια αντικειμενική οπτική και συμβουλή από τον φίλο σου, αν αυτή στέκεται κριτικά προς τη στάση σου τη δεδομένη στιγμή; Μπορεί ένας σωστός φίλος να οφείλει να είναι δίκαιος κι αντικειμενικός ούτως ώστε να σε βοηθήσει να δεις αλλιώς τα γεγονότα ή να πράξεις αλλιώς αντί ορμώμενος από τον παρορμητισμό και το συναίσθημα, είσαι όμως δεκτικός σ΄αυτή τη στάση από έναν φίλο; Μπορεί ένας ψυχολόγος να παρουσίαζε παρόμοιες θέσεις και διλήμματα, όμως εκεί ν’ αντιδρούσες θετικά, με προβληματισμό, αναστοχασμό κ.α, γιατί πολύ απλά η στάση αυτή προέρχεται από έναν επαγγελματία κι η σχέση σας είναι καθαρά θεραπευτική, τουτέστιν απαλλαγμένη από συναισθήματα που αφορούν άλλου είδους σχέση.

Οι διπλές σχέσεις δεν μπορούν να λειτουργήσουν πρακτικά, διότι ο άνθρωπος δίνει μια ιδιότητα στον άλλο, η οποία προέρχεται από το είδος της σχέσης που έχουν δομήσει, χωρίς να μπορεί εύκολα να του προσδώσει κι άλλη επιπρόσθετη ιδιότητα. Γι΄αυτό δεν μπορεί ένας φίλος να δράσει και ως ψυχολόγος, ακόμα κι αν όντως αυτό είναι το επάγγελμά του. Οι διπλοί ρόλοι συνήθως δε λειτουργούν κι υπονομεύουν ο ένας τον άλλο.

Η έλλειψη υπομονής προς την επαναλαμβανόμενη και κατά το/η φίλο/η σου ανώφελη, επιβλαβή, αυτοκαταστροφική στάση σου είναι ένας ακόμα παράγοντας που καθιστά ανεδαφική τη μετατροπή της φιλικής υποστήριξης σε ψυχοθεραπεία. Ο φίλος ή οι φίλοι σου συχνά μπορούν να δυσανασχετήσουν με την ξεροκεφαλιά σου κι απειθαρχία σου προς τις νουθεσίες τους, που σκοπό έχουν να εξέλθεις όσο πιο ομαλά της κρίσης. Κι αυτό μπορεί ενεργοποιήσει εκνευρισμό, θυμό, επίκριση κι αυστηρότητα προς το πρόσωπό σου, τα οποία εσένα θα σου αυξήσουν τα επίπεδα αρνητικών συναισθημάτων που ήδη βιώνεις, ενώ παράλληλα να σε κάνουν να αντιδράσεις επιθετικά προς τα φιλικά σου πρόσωπα. Τότε εκείνα ίσως σκεφτούν ότι βρήκαν τον μπελά τους στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν, κάτι που εσύ δεν εκτιμάς, κατ΄εκείνους, με τη στάση σου. Κι έτσι αρχίζει ένας φαύλος κύκλος μικροπαρεξηγήσεων, χωρίς αποτέλεσμα στο πρόβλημα.

Είναι σημαντικό λοιπόν ένας καλός φίλος να έχει υπόψη ότι όταν ο φίλος του περνά μια κρίση στη ζωή του:

-Δεν είναι ευθύνη του να του κάνει ψυχοθεραπεία, ούτε να λύσει τα άλυτα σύνδρομά του, ούτε να ερμηνεύσει συμπεριφορές, ούτε να βλέπει πίσω από τις λέξεις, ούτε να συμβουλεύει εκ του ασφαλούς, ούτε να συμβουλεύει με βάσει τα δικά του αξιακά και συναισθηματικά κριτήρια.

-Καμιά φορά η σιωπηλή αλλά συναισθηματικά αισθητή παρουσία του, χωρίς πολλές κουβέντες, μπορεί να είναι πιο βοηθητική από τα παρηγορητικά λόγια, τις νουθεσίες και τα γνωστά παρακινητικά πρωτόκολλα γι’ αυτοβελτίωση κι αυτοφροντίδα.

-Δεν είναι στη θέση του (ακόμα κι αν πέρασε κάτι παρόμοιο) και δε γνωρίζει ακριβώς πώς το βιώνει. Είναι σημαντικό να μπορεί να μπει στη θέση του και να σκεφτεί πώς θα ένιωθε ο ίδιος αν ήταν στη συνθήκη αυτή, μόνο για να κατανοήσει -όσο γίνεται- το συναίσθημα (το οποίο και πάλι μπορεί να διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο) κι όχι απαραίτητα για να δώσει γνώμη ή συμβουλές.

-Έχει τον ρόλο του φίλου κι έτσι θέλει να τον αντιμετωπίζει, χωρίς δεύτερες ιδιότητες.

-Οι φράσεις «κοίταξε τον εαυτό σου», «επένδυσε σε σένα», «μη στεναχωριέσαι», «μην αγχώνεσαι», «δεν αξίζει» , «δώσε χρόνο, ο χρόνος τα γιατρεύει όλα» δε βοηθούν. Είναι άσκοπες. Αντ΄αυτών προτιμότερες είναι οι φράσεις «καταλαβαίνω πώς νιώθεις», «ακούγεται δύσκολο αυτό που περνάς», «είμαι εδώ αν με χρειαστείς», «είμαι δίπλα σου», «πάρε με τηλέφωνο όταν θες». Δε χρειάζεται να ενοχοποιούνται τα συναισθήματα- κανένα συναίσθημα δεν είναι λάθος.

-Θα περάσει τα στάδια, όλα, βαθμηδόν. Είναι καλό να τον αφήσει να τα περάσει στο χρόνο που χρειάζεται, όσος κι αν είναι αυτός.

-Όταν το επιτρέψει η στιγμή μπορεί να προτείνει τη λήψη επαγγελματικής υποστήριξης.

-Τι θα μπορούσε να βοηθήσει το συγκεκριμένο άτομο άτομο εκείνη τη στιγμή; Μια βόλτα, μια έξοδος, μια ταινία ή ακόμα κι η βουβή αδράνεια δίπλα-δίπλα στον καναπέ.

Από την άλλη, ένα άτομο που περνά μια δυσκολία ή μια κρίση είναι ευλογία να νιώθει ότι πλάι του έχει φίλους, που με τον δικό τους τρόπο, σωστό ή λάθος, είναι εκεί δίπλα του, συνοδοιπόροι, συμπορευτές, συνταξιδιώτες. Εκεί στα εύκολα και στα δύσκολα, στα όμορφα και στα άσχημα. Οι φίλοι, αυτή η μικρή χαραμάδα φωτός που αφήνει ελπίδα κι αγάπη μέσα στη μαυρίλα.