Εκείνοι που αντέδρασαν στα «θέλω» της οικογένειας

Επανάσταση· μία λέξη που στο άκουσμά της έχουν γραφτεί χιλιάδες μανιφέστα της παγκόσμιας ιστορίας. Μία λέξη που ακολουθεί την πορεία ανθρώπων που δε συμβιβάζονται καθόλου εύκολα και πάνε κόντρα στο κατεστημένο. Η επανάσταση είναι στο κύτταρο της νεότητας κι όλοι λίγο-πολύ θα έχουμε περάσει απ’ το στάδιο της παιδικής ή της εφηβικής μας αντιδραστικότητας προς τον οικογενειακό μας κύκλο. Πήγαμε ή έστω προσπαθήσαμε πολλές να πάμε κόντρα στα δικά τους «θέλω», αποκτήσαμε προσωπική βούληση και πείσμα να περάσει το δικό μας.

Κοντραριστήκαμε όταν άλλοι μιλούσαν για το μέλλον μας, σαν να ‘ναι κάτι που δε μας αφορά. «Ποιος είναι αυτός που θα αποφασίσει για εμένα χωρίς εμένα;» κι έτσι απ’ τη μια στιγμή στην άλλη γίναμε τα μαύρα πρόβατα της οικογένειάς μας. Για πολλούς το να βαφτίζεται κάποιος αντιρρησίας συνείδησης είναι μια πληγή που δύσκολα μπορούν να γιατρέψουν.

Μα στον κόσμο δε γεννηθήκαμε όλοι για να γίνουμε επιστήμονες, μηχανικοί, χημικοί ή δημόσιοι υπάλληλοι, όσο κι αν η κοινωνία μας επιβάλλει τα ίδια, συγκεκριμένα πρότυπα όλα αυτά τα χρόνια. Δύσκολο πράγμα να πηγαίνεις κόντρα στις επιθυμίες των πολλών, αλλά λυτρωτικό να πηγαίνεις κοντά στις δικές σου, σε μια κοινωνία που επιβάλλει τόσα «πρέπει», που κοντεύουμε να ξεχάσουμε τα δικά μας «θέλω».

Όλα ξεκινούν απ’ την οικογένεια, εκείνη είναι που δίνει σε κάθε παιδί απ’ τη γέννησή του ως και την ενηλικίωσή του όλα τα απαραίτητα εφόδια, προκειμένου να γαλουχηθεί και να προστατευθεί απ’ τη ματαιοδοξία ετούτου του κόσμου. Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό κι οι επαναστάτες αυτή ακριβώς την τύχη έχουν. Ακόμα και μέσα στην ίδια τους την οικογένεια, το φιλικό και συναδελφικό τους περιβάλλον. Θυμάσαι πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες αδικημένος; Σίγουρα δε θα ‘ναι αρκετά παλιά. Καθημερινό φαινόμενο η αναξιοκρατία και δυστυχώς λίγοι είναι εκείνοι που έχουν πλέον το θάρρος της γνώμης τους.

Σε μια οικογένεια, αν κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν, αν το παιδί πήγαινε κόντρα στα «θέλω» των γονιών αυτομάτως είχε και τις ανάλογες κυρώσεις∙ ψυχολογικοί εκβιασμοί, «θα με πεθάνεις», ως κι απειλές για αποκληρώσεις και κόψιμο του χαρτζιλικιού. Αυτό το μοντέλο δυστυχώς, όσο περνούν τα χρόνια, δεν αλλάζει και πολύ, η καταπίεση κι οι συγκρίσεις καλά κρατούν, «για το καλό μας» όπως λένε.

Αν το ένα παιδί της οικογένειας δεχόταν άκριτα ό,τι ήθελαν να του επιβάλλουν οι γονείς του γινόταν αμέσως το υπόδειγμα. «Ο αδερφός σου ποτέ δε θα αντιδρούσε έτσι, σέβεται τους γονείς του. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί εσύ βγάζεις αυτό το χαρακτήρα!», θα ακούσεις απ’ τα χείλη των γονιών σου αρκετές φορές κατά την παιδική σου ηλικία.

Δεν προσπαθείς να ‘σαι αντιδραστικός ούτε απολαμβάνεις το ρόλο του μαύρου πρόβατου, μα δεν μπορείς να κάνεις κι αλλιώς. Νιώθεις να πνίγεσαι και να μην μπορείς να λύσεις τα δεσμά που σ’ έχουν περικυκλώσει. Ξέρεις πως αν δε δώσεις τον καλύτερό σου εαυτό για να περάσεις σε μια σχολή της αρεσκείας των δικών σου θα έχεις πάλι αυτή την πίεση. Από μέσα σου πολλές φορές έχεις σκεφτεί να τα στείλεις όλα στον αγύριστο και να κάνεις τη δική σου επανάσταση, όμως αυτό το «πώς θα τα καταφέρω μόνος;» σε κρατάει πίσω.

Τα φιλήσυχα κι υπάκουα αδέρφια σου κερδίζουν όλο και περισσότερο την εμπιστοσύνη των γονιών σου κι εσύ αναρωτιέσαι τι δεν κάνεις σωστά. Εκείνοι απλά πάνε με τα νερά των δικών σου, δεν τους δημιουργούν απογοητεύσεις και στηρίζουν κάθε απόφασή τους. Ακολουθούν τα βήματα που εκείνοι δεν πρόλαβα να κάνουν, εκπληρώνουν απωθημένα γονέων κι ίσως να ‘ναι έτσι ευτυχισμένοι, ίσως όμως να ‘ναι απλώς καταπιεσμένοι και δειλοί για να αντιδράσουν.

Μια σχετική έρευνα που έγινε απ’ τον Τζόζεφ Ντόιλ έδειξε ότι τα δευτερότοκα παιδιά έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν επαναστάτες χωρίς αιτία. Τα δευτερότοκα παιδιά έχουν την τάση να μετατραπούν σε επαναστάτες και ν’ ασκήσουν παραβατική συμπεριφορά, αν οι γονείς δεν τα προσέξουν αρκετά, δεν προσπαθήσουν να τα κατανοήσουν και δεν τους δώσουν την ελευθερία που χρειάζονται. Όλη αυτή η αντιδραστική στάση επιδρά αρνητικά στα πρωτότοκα παιδιά.

Τα παιδιά που κάνουν την επανάστασή τους αργότερα και παρουσιάζουν αυτή τη συμπεριφορά έχουν το σύνδρομο της συνεχούς προσοχής. Θέλουν να προβάλουν συνεχώς στο περιβάλλον τους το γεγονός ότι βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής, καταλήγουν υπερβολικά κακομαθημένα και δε σταματούν αν δεν περάσει το δικό τους.

Η πίεση φέρνει αντίδραση κι ο αυταρχισμός επανάσταση. Ποτέ δεν μπορούμε να ταυτίζουμε τα δικά μας «θέλω» με τα «θέλω» των παιδιών μας, πόσο μάλλον να τους τα επιβάλλουμε, γιατί το μόνο που θα κερδίσουμε είναι ν’ απομακρύνουμε το παιδί από κοντά μας σε μια τρυφερή ηλικία και να το στρέψουμε σε μονοπάτια που κανείς μας δε θα ήθελε ποτέ να περπατήσει.