Τι «βλέπουμε» όταν πεθαίνουμε;

Η εμπειρία του θανάτου είναι ένα θέμα που προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις και διαφορετικές απόψεις στις επιστημονικές συζητήσεις. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέχρι πρότινος δεν υπήρχαν επιστημονικά αποδεδειγμένες απαντήσεις σε αυτό το θέμα, όμως σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα αυτό φαίνεται να αλλάζει και να παίρνουμε απαντήσεις σχετικά με το ερώτημα αυτό.

Μια πρόσφατη μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Science, έδωσε νέες γνώσεις για το φαινόμενο της εγκεφαλικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της καρδιακής ανακοπής. Τα ευρήματα της έρευνας υποδεικνύουν ότι υπάρχει μια σημαντική αύξηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας στους ασθενείς τη στιγμή της καρδιακής ανακοπής, γεγονός που υποδηλώνει ένα κύμα συνειδητής δραστηριότητας σε έναν εγκέφαλο που πεθαίνει. Η μελέτη ρίχνει φως σε μια προηγουμένως άγνωστη πτυχή της διαδικασίας του θανάτου κι έχει επιπτώσεις στην κατανόησή μας για τον εγκέφαλο και τη συνείδηση. Η έρευνα είναι αξιοσημείωτη για τις δυνατότητές της να αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε τη ζωή και τον θάνατο, καθώς και την κατανόησή μας για τον ανθρώπινο εγκέφαλο και την ικανότητά του να ζήσει μια συνειδητή εμπειρία. Συνολικά, η μελέτη αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό βήμα στη γνώση μας για τον εγκέφαλο και τις πολύπλοκες λειτουργίες του κι έχει τη δυνατότητα να ενημερώσει ένα ευρύ φάσμα πεδίων, από τη νευροεπιστήμη έως τη φιλοσοφία.

Στην ουσία, τα άτομα βρίσκονται σε μια ονειρική κατάσταση καθώς πλησιάζουν τον θάνατο. Ο Δρ. Τζωρτζ Μασού, επικεφαλής της έρευνας, υπογραμμίζει την αντίφαση σε σχέση με τη νευροεπιστήμη κι ότι οι “ζωντανές εμπειρίες” μπορούν να προέρχονται από έναν εγκέφαλο που δε λειτουργεί σωστά. Αυτό το φαινόμενο εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη φύση της συνείδησης και την ικανότητα του εγκεφάλου να παράγει υποκειμενικές εμπειρίες. Τα ευρήματα της μελέτης υποδηλώνουν ότι η δραστηριότητα του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του θανάτου είναι περίπλοκη και μυστηριώδης, αμφισβητώντας την τρέχουσα κατανόησή μας για όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για το μυαλό. Οι επιπτώσεις αυτής της έρευνας είναι σημαντικές, καθώς μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για τη φροντίδα στο τέλος της ζωής και τη θεραπεία ασθενών με νευρολογικές διαταραχές. Αν και τα αποτελέσματα της μελέτης είναι προκαταρκτικά, ανοίγουν νέους δρόμους κι ενθαρρύνουν περαιτέρω έρευνα για τις περιπλοκές του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Στο πλαίσιο του πώς διεξήχθη, συμμετείχαν τέσσερις ασθενείς που βρίσκονταν σε μηχανική υποστήριξη κι είχαν υποστεί καρδιακή ανακοπή. Τα συγκεκριμένα άτομα είχε ήδη αποφασιστεί να βγουν από τη μηχανική υποστήριξη, μιας κι ήταν εκτός της δυνατότητας περαιτέρω ιατρικής παρέμβασης. Υποβλήθηκαν σε ηλεκτροεγκεφαλογράφημα όσο βρίσκονταν σε κωματώδη κατάσταση και μόλις διακόπηκε η μηχανική υποστήριξη, οι δύο ασθενείς παρουσίασαν μια αξιοσημείωτη αύξηση στους καρδιακούς παλμούς τους καθώς και μια αύξηση στη δραστηριότητα των κυμάτων γάμμα του εγκεφάλου τους, γνωστή ως ο πιο γρήγορος τύπος εγκεφαλικής δραστηριότητας κι άμεσα συνδεδεμένη με την κατάσταση της συνείδησης. Επιπλέον, οι παρατηρήσεις αποκάλυψαν ότι υπήρχε ένα ευδιάκριτο επίπεδο δραστηριότητας στην περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία ονείρων και την πρόκληση παραισθήσεων.

Η έρευνα ανακάλυψε ότι ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπως η κροταφοβρεγματική συμβολή κι ο προμετωπιαίος φλοιός, οι οποίες συνδέονται στενά με τις γνωστικές λειτουργίες, βρέθηκαν να παρουσιάζουν επίσης δραστηριότητα. Επιπλέον, η συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που διεγέρθηκε συνδέεται συνήθως με διάφορα φαινόμενα όπως όνειρα, οπτικές παραισθήσεις που εμφανίζονται στην επιληψία και καταστάσεις συνείδησης που μεταβάλλονται σημαντικά. Άρα θα μπορούσε να πει κανείς ότι κάτι συνέβαινε στο κεφάλι εκείνων των δύο ασθενών πριν αφήσουν τον κόσμο μας. Κάτι αρκετά έντονο, μάλιστα.

Αντί επιλόγου: Πέραν της παραπάνω έρευνας, οι πεποιθήσεις κι οι αντιλήψεις για το τι συμβαίνει μετά τον θάνατο διαφέρουν ανάλογα με τις πολιτισμικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές παραδόσεις. Ορισμένες θρησκείες πιστεύουν στην ύπαρξη ενός μεταθανάτιου βίου, ενώ άλλες πιστεύουν στην επανένταξη της ψυχής στον κύκλο της γέννησης και του θανάτου (αναμνηστική μετενσάρκωση). Σε ορισμένες φιλοσοφικές απόψεις, ο θάνατος είναι απλώς η λήξη της συνείδησης κι η μηδενική εμπειρία. Οι κοντινές σε εμπειρία θανάτου, είναι αναφορές από ανθρώπους που ισχυρίζονται ότι έχουν βιώσει την αίσθηση της εκτεταμένης συνείδησης, όσο ήταν αναίσθητοι. Ορισμένοι περιγράφουν ένα τούνελ λουσμένο στο φως, συνάντηση με αγαπημένα πρόσωπα ή αίσθημα γαλήνης. Ωστόσο, η ερμηνεία αυτών των εμπειριών είναι συζητήσιμη και ποικίλλει από πρόσωπο σε πρόσωπο. Κανείς δεν έχει επιστρέψει από τον θάνατο για να μας περιγράψει ακριβώς τι συμβαίνει. Άρα μέχρι τότε, μπορούμε απλώς να υποθέτουμε.