Γιατί λειτουργούμε καλύτερα όταν είμαστε αγχωμένοι;

Όταν αισθανόμαστε άγχος και στρες, ο εγκέφαλός μας αντιδρά με διάφορους τρόπους που μπορούν να επηρεάσουν τη λήψη αποφάσεων και την επεξεργασία πληροφοριών. Η άποψη ότι λειτουργούμε καλύτερα όταν είμαστε αγχωμένοι και στρεσαρισμένοι έχει διαφορετικές εκδοχές κι εξηγήσεις, οι οποίες μπορούν να εξαρτώνται από τον τύπο των αποφάσεων που πρέπει να ληφθούν και την έκταση του άγχους που αισθανόμαστε. Γινόμαστε καλύτεροι ή χειρότεροι στην επεξεργασία και τη χρήση πληροφοριών υπό τέτοιες συνθήκες;

Αρχικά, το άγχος μάς καθιστά πιο επικεντρωμένους κι ευαισθητοποιημένους στον περιβάλλοντα χώρο. Μερικές από τις πιο σημαντικές αποφάσεις που θα πάρουμε στη ζωή θα συμβούν ενώ αισθανόμαστε άγχος. Ανιχνεύουμε τις απειλές και τους κινδύνους και τα σημάδια που μας πλαισιώνουν με μεγαλύτερη προσοχή και γινόμαστε καλύτεροι στην επεξεργασία πληροφοριών, κυρίως όταν πρόκειται γι’ άσχημα νέα. Ενισχύουμε την παρατηρητικότητά μας και συλλέγουμε πιο εύκολα τις πληροφορίες, που είναι σημαντικό για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ο εγκέφαλός μας, όσο είμαστε υπό πίεση, είναι σε κατάσταση υπερέντασης, πράγμα που μας βοηθά να επικεντρωθούμε στο πρόβλημα. Η αποτελεσματική εστίαση μάς επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε τις όποιες δυσκολίες, είτε επαγγελματικές, είτε κάποια σοβαρά θέματα υγείας, με μεγαλύτερη προσοχή κι ακρίβεια. Όπως ένας φοιτητής που αισθάνεται άγχος πριν από μια εξέταση κι έχει αυξημένη συγκέντρωση κι αφοσίωση στην επίλυση των ερωτήσεων.

Επιπλέον, υπό συνθήκες άγχους συχνά προσπαθούμε ν’ αναζητούμε λύσεις που θα μας βοηθήσουν να το αντιμετωπίσουμε κι ίσως ν’ αποδεχτούμε κάποιες καταστάσεις που πιθανόν να φέρουν τα πάνω κάτω στη ζωή μας. Το άγχος ενισχύει τη δημιουργική σκέψη και την αναζήτηση εναλλακτικών προσεγγίσεων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερη ανάλυση κι εξερεύνηση των πληροφοριών που μας παρουσιάζονται, καθώς προσπαθούμε να βρούμε την καλύτερη δυνατή επιλογή. Μπορεί να ενεργοποιήσει το σύστημα του “πάλη ή φυγή”. Αυτό σημαίνει ότι βρισκόμαστε σε κατάσταση επιτάχυνσης κι υπερβολικής ενέργειας που μας επιτρέπει ν’ ανταποκριθούμε γρήγορα κι αποτελεσματικά στον κίνδυνο ή στις προκλήσεις. Μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη απόδοση κι επίτευξη στόχων. Για παράδειγμα, ένας αθλητής υπό έντονη πίεση πριν από έναν αγώνα καταφέρνει να ξεπεράσει τον εαυτό του κι επιδεικνύει βελτιωμένες επιδόσεις με εξαιρετική απόδοση.

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι το άγχος μεταδίδεται γρήγορα από το ένα άτομο στο άλλο. Εάν ένα άτομο στον ίδιο χώρο με μας είναι αγχωμένο, είναι πιο πιθανό να πιεστούμε και να νιώσουμε το άγχος του. Ο εγκέφαλός μας μεταδίδει γρήγορα τα συναισθήματα, επειδή συχνά μεταφέρει σημαντικές πληροφορίες. Η Wendy Berry Mendes, καθηγήτρια συναισθημάτων στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Σαν Φρανσίσκο, κι οι συνεργάτες της, ανακάλυψαν ότι όταν οι μητέρες κρατούσαν τα βρέφη τους κι οι ίδιες μόλις είχαν βιώσει ένα κοινωνικά στρεσογόνο γεγονός, οι καρδιακοί παλμοί των βρεφών αυξάνονταν επίσης.

Δε χρειάζεται καν να βρίσκεστε στον ίδιο χώρο με κάποιον για να επηρεαστούν τα συναισθήματά του από τη συμπεριφορά σας. Μελέτες δείχνουν ότι αν παρατηρήσετε θετικές εικόνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως εικόνες από ένα ροζ ηλιοβασίλεμα, είναι πιο πιθανό να δημοσιεύσετε ευχάριστα μηνύματα. Εάν παρατηρήσετε αρνητικές δημοσιεύσεις, θα δημιουργήσετε με τη σειρά σας περισσότερες αρνητικές εικόνες.

Ωστόσο, η επίδραση του άγχους στην επεξεργασία και χρήση πληροφοριών είναι πολύπλοκη και μπορεί να διαφέρει από πρόσωπο σε πρόσωπο. Υψηλά επίπεδα άγχους μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την αντίληψη, τη συγκέντρωση και τη λήψη αποφάσεων. Αυξημένο άγχος μπορεί να προκαλέσει παραπληροφόρηση, επινοήσεις και περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφορίες μνήμης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνείες κι ανεπαρκείς αποφάσεις.

Η αντίληψη ότι λειτουργούμε καλύτερα υπό άγχος είναι μια γενίκευση και μπορεί να ισχύει μόνο για ορισμένα άτομα και καταστάσεις. Το άγχος μπορεί να ενισχύσει την επίλυση προβλημάτων, την εντοπισμό πληροφοριών και την αναζήτηση λύσεων, αλλά μπορεί επίσης να περιορίσει την ικανότητά μας να επεξεργαστούμε πληροφορίες με ακρίβεια και να λάβουμε σωστές αποφάσεις. Το γεγονός ότι το άγχος αυξάνει την πιθανότητα να επικεντρωθούμε σε αγχωτικά μηνύματα μαζί με το γεγονός ότι τα νέα εξαπλώνονται σαν τσουνάμι, μπορεί να δημιουργήσει ένα μαζικό φόβο μιας κι ένα αγχωτικό δημόσιο γεγονός παραφουσκώνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με αποτέλεσμα να μεγαλοποιούμε τον υπάρχοντα κίνδυνο και να μας κατατρέχει ο πανικός, οπότε αλυσιδωτά πλέον να επηρεάζει ο ένας τον άλλο.

Το καλό είναι όμως ότι και τα θετικά συναισθήματα είναι το ίδιο μεταδοτικά κι ισχυρά στο να κινητοποιήσουν τους ανθρώπους να δράσουν και να βρουν αποτελεσματικές λύσεις, να επεξεργαστούμε πληροφορίες και να γίνουμε ευσυνείδητοι παράγοντες αλλαγής. Άρα, γιατί να μην τα επιλέξουμε;