Υπάρχουν (πάρα πολλοί) άνθρωποι που ζουν μονάχοι

«Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν μονάχοι σαν το ξεχασμένο στάχυ

ο κόσμος γύρω άδειος κάμπος κι αυτοί στης μοναξιάς το θάμπος

σαν το ξεχασμένο στάχυ άνθρωποι μονάχοι»  Γιάννης Καλαμίτσης

Ανάκατοι ήχοι γαργαλούν τ’ αυτιά σου. Ομιλίες, γέλια, ο ήχος από τις σαμπάνιες που ανοίγουν οι σερβιτόροι, το κροτάλισμα από τα παγάκια στις σαμπανιέρες, τα μαχαιροπίρουνα που ακουμπούν στα πιάτα, το τρίξιμο από τις καρέκλες, ο ήχος των τακουνιών σε περικυκλώνουν ενώ εσύ κάθεσαι στην καρέκλα σου ανακατεύοντας με το πιρούνι σου αμήχανα το φαγητό σου, προσπαθώντας να παρακολουθήσεις τη συζήτηση των ανθρώπων που υπάρχουν γύρω σου. Ένα νεύμα του κεφαλιού σου, ένα αμήχανο χαμόγελο δηλώνει τυπικά το παρόν σου αλλά εσύ νιώθεις μόνος κι όλες αυτές οι ενδείξεις ζωής που σε περικυκλώνουν στέκονται αδύναμες να σε κάνουν να νιώσεις ότι είσαι κομμάτι της στιγμής κι όχι απλώς ένας καταγραφέας εικόνων κι ήχων. Νιώθεις σαν ένα μοναχικό ξεχασμένο στάχυ ενώ παράλληλα ο αέρας από την πόρτα πίσω σου που ανοιγοκλείνει, κάνει τα υπόλοιπα στάχυα να πάλλονται γύρω σου κι εσύ ακούνητος, συνεχίζεις απλά να καταγράφεις τη στιγμή.

Τις περισσότερες φορές που ακούμε τη λέξη μοναξιά, το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό μας είναι άνθρωποι που εθελούσια ή μη ζουν μια μοναχική ζωή χωρίς να έχουν ανθρώπους γύρω τους που τους νοιάζονται και να ενδιαφέρονται γι’ αυτούς. Αλλά είναι μόνο αυτό; Μήπως στον όρο μοναξιά συμπεριλαμβάνονται κι όλες αυτές οι περιπτώσεις που μπορεί να είσαι ανάμεσα σ’ ανθρώπους αλλά να νιώθεις μόνος γιατί δεν υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία;

Στην επιστημονική κοινότητα, ο όρος μοναξιά χωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες. Στην αντικειμενική και στην υποκειμενική. Στην πρώτη κατηγορία, στην αντικειμενική μοναξιά, ανήκουν όλες εκείνες οι περιπτώσεις που ένας άνθρωπος απομονώνεται εξαιτίας μιας αντικειμενικής ή εξωτερικής αιτίας. Η δεύτερη κατηγορία -η οποία είναι και η πιο επώδυνη- χαρακτηρίζεται από την αίσθηση κάποιου που δεν έχει την ανθρώπινη επαφή που χρειάζεται. Υπάρχει επίσης κι η υπαρξιακή μοναξιά από την οποία δε λείπουν οι κοινωνικές σχέσεις αλλά κυριαρχεί η αίσθηση πως δεν μπορούμε να μοιραστούμε με κάποιον τις δυσκολίες ή τα προβλήματά μας και πως δεν υπάρχει κάποιος να θέλει ν’ ακούσει και να δείξει πως καταλαβαίνει. (πηγή)

Στη σημερινή εποχή και βάση μιας μελέτης που έγινε στο Βρετανικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, υποστηρίζεται ότι οι νέοι ηλικίας 18 έως 24 ετών, οι οποίοι χρησιμοποιούν σε καθημερινή βάση τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βιώνουν μεγαλύτερη μοναξιά συγκριτικά με ανθρώπους ηλικίας άνω των 55 ετών. (πρώτο θέμα) Μπορεί όντως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να ενισχύουν σε ποσότητα την επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους αλλά στην ουσία, αν θέλουμε να μιλάμε για ουσιαστική και ποιοτική επικοινωνία, δε δύναται ν’ αντικατασταθεί η δια ζώσης με την ηλεκτρονική. Η ανθρώπινη επαφή δεν αντικαθίσταται με μια φωτογραφία ούτε ένα χαμόγελο που το βλέπεις στο πρόσωπο ενός ανθρώπου έχει την ίδια αξία μ’ ένα emoticon που χαμογελάει. Μπορεί να λέμε για παράδειγμα ότι έχουμε 500 φίλους σ’ έναν δικό μας λογαριασμό στα social, αλλά στην ουσία δεν είναι φίλοι μας, είναι επαφές μας. Δεν είναι λοιπόν λίγες οι περιπτώσεις ανθρώπων που αφιερώνουν υπερβολικό προσωπικό χρόνο στο να επικοινωνούν, κατά βάση, μέσω των social θάβοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την αξία της προσωπικής επαφής και κάποια στιγμή είναι απόλυτα φυσιολογικό να χτυπήσει την πόρτα τους το συναίσθημα της μοναξιάς.

Η κατάθλιψη είναι η κύρια συνέπεια της μοναξιάς- αναφέρομαι σ’ όλες τις κατηγορίες μοναξιάς εκτός από εκείνη της εκούσιας αντικειμενικής. Ένας από τους κύριους φόβους που έχει ο άνθρωπος είναι να μείνει μόνος του. Μέσα από την κοινωνικοποίηση του ατόμου αναπτύσσεται το συναίσθημα της αποδοχής, αλλά ακόμα περισσότερο, εκείνο της ασφάλειας. Αν εξετάσουμε την εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους διαπιστώνουμε ότι από την παλαιολιθική εποχή οι άνθρωποι επέλεγαν να λειτουργούν μέσα σε ομάδες ώστε να μη γίνονται θηράματα, είτε από άλλες ομάδες ανθρώπων, είτε από τα άγρια ζώα. Όταν λοιπόν ο άνθρωπος απομονώνεται από ένα σύνολο, τότε αυτόματα παύει να νιώθει ασφάλεια καθώς δεν μπορεί να εισπράξει την αποδοχή του συνόλου, με αποτέλεσμα να ενισχύεται το συναίσθημα του άγχους, το συναίσθημα της ντροπής –καθότι είναι δακτυλοδεικτούμενος επειδή δεν αποτελεί κομμάτι ομάδας- και να οδηγείται στην κατάθλιψη. Αν και η σημερινή κοινωνία  πουσάρει την αυτονομία και την ανεξαρτησία του ατόμου, αυτό δεν είναι αρκετό για ν’ αναιρέσει ό,τι έχει καταγραφεί εδώ και χρόνια στο ανθρώπινο DNA.

Σαφώς υπάρχουν κι αυτές οι περιπτώσεις που η μοναξιά είναι εκούσια επιλογή του ανθρώπου. Όταν κάποιος θελήσει ν’ αποστασιοποιηθεί από ένα δύσκολο και πληγωτικό παρελθόν, πιθανόν να οδηγηθεί ηθελημένα στην απομόνωση γιατί νιώθει την ανάγκη να περάσει από το στάδιο της εσωτερικής ανασύνταξης ώστε να προχωρήσει παρακάτω. Σ’ αυτήν την περίπτωση, αν η μοναξιά δε διαρκέσει μεγάλο διάστημα κι ο άνθρωπος επανέλθει στη λειτουργικότητα της ζωής του, τότε δεν ενέχει ο κίνδυνος της κατάθλιψης αλλά αντίθετα η μοναξιά λειτουργεί λυτρωτικά για τον ανθρώπινο ψυχισμό γιατί υπάρχει μεγαλύτερη αντήχηση των αναγκών μας. Άλλωστε, στις πιο μακρόσυρτες σιωπές μας, ηχεί πιο καθαρά η φωνή των «θέλω» μας.