Αν δεν υπάρξει ολοκληρωμένο «εγώ» πώς να υπάρξει το «εμείς»;

«Ο εγωισμός, αυτή η συστηματική γεννήτρια νόσων». Πολλοί έχουν προσπαθήσει να κρυφτούν πίσω από τη λέξη για να είναι ελεύθεροι να δρουν όπως εκείνοι θέλουν χωρίς να πρέπει να ψάξουν βαθύτερα τις αιτίες κι αφορμές πίσω από τις πράξεις τους. Ο εγωισμός όντως μπορεί να παράγει πολλά αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμό, επιθετικότητα, κοινωνική αποξένωση, αδυναμία ενσυναίσθησης και δημιουργίας πραγματικών σχέσεων. Όλοι λίγο πολύ μόλις ακούσουμε τη λέξη «εγωιστής», το κατατάσσουμε στα ελαττώματα του χαρακτήρα ενός ανθρώπου και φανταζόμαστε έναν Νάρκισσο, έναν άνθρωπο που δε νοιάζεται για κανέναν και τίποτα πέρα από τον ίδιο και δεν μπορεί να δει πιο μακριά από τη μύτη του.

Μήπως όμως υπάρχουν δύο όψεις και σ’ αυτό νόμισμα; Μα φυσικά και υπάρχουν, οι επιστήμονες έχουν δαπανήσει δεκαετίες για να κατανοήσουν τον ανθρώπινο χαρακτήρα και τι συμβαίνει και για ποιο λόγο αυτό συμβαίνει. Ο εγωισμός αποτελεί χαρακτηριστικό μας γνώρισμα κι όπως και τα περισσότερα χαρακτηριστικά μας είναι κληρονομικά και τα κουβαλάμε στο DNA μας. Όχι, μη σκεφτείς ότι όλα είναι αμετάκλητα, το γενετικό υλικό που κουβαλάμε έχει την ευθύνη του σαφώς μα και οι εμπειρίες στη ζωή μας είναι και εκείνες που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα μας. Ο πατέρας της ψυχανάλυσης, Freud, είναι εκείνος που ασχολήθηκε περισσότερο με το κομμάτι αυτό και θεωρούσε πως η υπερβολή του μας αποτρέπει να κάνουμε σχέσεις ουσιαστικές. Λίγο απαισιόδοξος, όπως πάντα, δεν εστίασε στην ύπαρξη του υγιούς εγωισμού κι εδώ έρχεται ο Paul Federn να μας εξηγήσει πως ο καλός εγωισμός είναι είναι «η αίσθηση αγάπης που πρέπει να έχουμε για τον εαυτό μας».

Σαφώς, αν δεν αγαπήσω εγώ τον εαυτό τότε ποιος, είναι η έκφραση κάθε εγωιστή. Το να είμαστε εγωιστές έρχεται μαζί μας με τη γέννησή μας, μα υπάρχουν όρια και γραμμές που πρέπει ν’ ακολουθήσουμε. Ο εγωισμός είναι εκείνο το κομμάτι του εαυτού σου που θα σου φωνάζει πως αξίζεις, οι ανάγκες σου είναι σημαντικές και πως πρέπει να φροντίζεις εσένα και να σε έχεις προτεραιότητα. Όλα αλλάζουν κι ανατρέπονται αν υπερβάλλεις και το μόνο άτομο που μπορείς να αγαπήσεις είναι ο εαυτός σου, αν μείνεις μόνο με την εντύπωση πως εσύ είσαι εκείνος που αξίζει περισσότερα από όλους τους άλλους, ο πιο έξυπνος, ο πιο όμορφος, ο πιο πετυχημένος. Εκεί πια, ο υπέρμετρος εγωισμός σου μετατρέπεται σε αλαζονεία κι αυτό θα φέρει τη μοναξιά και την αποξένωση.

Πρέπει ν’ αγαπάμε τους εαυτούς μας, όχι να γινόμαστε χαλιά για τους άλλους και για τις ανάγκες τους, η ισορροπία είναι το παν. Είμαστε μέρη ενός συνόλου, μικρές κοινωνίες που χτίζουμε κι έτσι πρέπει να δρούμε. Μη φτιάχνετε κλουβιά από χρυσό γιατί θεωρείτε πως είστε οι ξεχωριστοί του σύμπαντος, εάν αγαπήσεις τον εαυτό σου θα μπορείς ν’ αγαπήσεις και τους άλλους.

Γι’ αυτό την επόμενη φορά που θα ακούσεις κάποιον να λέει ότι είναι εγωιστής, ναι, σίγουρα αγαπάει τον εαυτό του μα μη δράσεις βιαστικά και θεωρήσεις πως δεν μπορεί να αγαπήσει κι εσένα. Ο καλός εγωισμός οδηγεί στην επιτυχία και την αρμονία τόσο με τον εαυτό μας, μα και με τους άλλους. Γιατί έχει σημασία να φροντίζεις εσένα, μα πρόσεξε μη πέσεις στην παγίδα και ξεχάσεις να δείξεις και στους άλλους πως αξίζουν τη φροντίδα σου τόσο, όσο κι εσύ τη δική τους. Αγαπά εσένα λοιπόν, μόνο έτσι θ’ αγαπήσεις και τους άλλους.