Κάνει βαρεμάρα ή εμείς βαριόμαστε;

Σήμερα είναι μία από εκείνες τις μέρες ανίας. Ίσως να λες ότι φταίει ο καιρός, ίσως να ευθύνεται η κούραση που ξαφνικά νιώθεις μια πλήξη, μια τάση για βουτιά στην αδράνεια, αγκαλιάζοντας τη γνωστή σε όλους μας βαρεμάρα. Έχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ο οργανισμός κι η διάθεσή σου ξαφνικά είναι σαν να κατεβάζουν ρολά κι η ενέργειά σου πέφτει στα πατώματα; Η απορία σου αυτή έχει βασανίσει πολλούς, γι’ αυτό κι οι επιστήμονες έχουν σπαταλήσει ώρες ερευνών προκειμένου να έρθουν πιο κοντά σε μια απάντηση.

Οι Γερμανοί, λοιπόν, έστησαν μια ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Γερμανό Thomas, Goetz όπου, σε χρόνο πραγματικό, στο πανεπιστήμιο του Konstanz, συνέλεξε δεδομένα από φοιτητές για δύο περίπου εβδομάδες και με βάση ένα ερωτηματολόγιο και τα εμφανή αποτελέσματά του κατάφερε να ταξινομήσει αυτό το συναίσθημα σε πέντε διαφορετικές κατηγορίες. Κάποιες εντελώς αθώες, κάποιες λίγο πιο ενοχές για την ψυχική μας υγεία.

Όλοι συμφώνησαν πως το αίσθημα της πλήξης είναι καθαρά προσωπική υπόθεση κι είναι ένας τρόπος για την ψυχοσύνθεσή μας να ηρεμεί, να κατεβάζει διακόπτες και να μη νιώθει, για λίγο τίποτα, τίποτα. Ας εστιάσουμε, όμως, στα αποτελέσματα της έρευνας για να ανακαλύψουμε πόσο αθώα είναι τα ευρήματά της και πόσο μας αφορούν.

Πλήξη αδιαφορίας. Συγκαταλέγεται στο λιγότερο ένοχο συναίσθημα πλήξης κι, όπως μας εξηγεί ο Goetz, είναι μια ευχάριστη μορφή πλήξης. Μια ανάγκη του ανθρώπου για να έρθει σε ένα είδος χαλάρωσης και να κατεβάσει ρολά. Είτε απλά κοιτώντας στο ταβάνι χωρίς να σκέφτεται τίποτα ή έστω απλά χαζεύοντας σε μια οθόνη, χαλαρώνοντας κι αδειάζοντας μετά από μια κουραστική ημέρα.

Πλήξη βαθμονομημένη. Εδώ η έρευνα εστιάζει σε εκείνο το συναίσθημα αδράνειας κι αφηρημάδας, που προκαλείται όταν ενώ έχουμε πολλά πλάνα και στόχους, δεν είμαστε καθόλου διατεθειμένοι να κουνήσουμε ούτε το μικρό μας δαχτυλάκι για να τα πραγματοποιήσουμε. «Σαν να ονειρευόμαστε ξύπνιοι, χωρίς ωστόσο να προσπαθούμε να κάνουμε τα όνειρά μας πράξη» κατά τον Γκετζ.

Πλήξη αναζήτησης. Ίσως αποτελεί το είδος εκείνο που πολλές φορές έχουμε κατηγορήσει για τα λάθη μας ή έγινε η αφορμή για μερικές απ’ τις ωραιότερες στιγμές μας. Όταν, λοιπόν, οι άνθρωποι κινούνται στην κατηγορία αυτή, απ’ τη βαρεμάρα κάνουν πράγματα για να τονώσουν το ηθικό τους και να αλλάξουν τη διάθεσή τους. Εκεί θα βιώσουν εμπειρίες που δε θα ‘χαμε πλησιάσει υπό άλλες συνθήκες. Είναι εκείνη η βαρεμάρα που σε παρακινεί να στείλεις μηνύματα σε φίλους και γνωστούς απλά για βγείτε ή ακόμα –στο χειρότερο ίσως σενάριο– μπορεί να οδηγήσει σε βίαια ξεσπάσματα και λάθος αποφάσεις. Όπως κάθε δράση έχει δύο πλευρές, έτσι κι αυτή.

Πλήξη αντίδρασης. Ο ερευνητής εδώ κεντράρει στην πλήξη των μαθητών. Βρισκόμαστε, δηλαδή, σε μια όχι ευχάριστη θέση, την οποία δεν μπορούμε να αποφύγουμε, παραμένοντας έτσι εκεί ανεχόμενοι με νεύρα τον περίγυρό μας, μέχρι να τελειώσει αυτή η κατάσταση και να απελευθερωθούμε. Εδώ ίσως βρούμε τον εαυτό μας κάπως θυμωμένο και λίγο επιθετικό, γιατί αφού δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, νιώθουμε εγκλωβισμένοι. Το ‘χουμε νιώσει όταν βρισκόμασταν κλεισμένοι είτε σε μια σχολική/πανεπιστημιακή αίθουσα είτε σε ένα απίστευτα βαρετό meeting.

Πλήξη απάθειας. Τελευταία κατηγορία, λοιπόν, αλλά δυστυχώς η περισσότερο ενοχή για βαθύτερα αρνητικά συναισθήματα. Η κατηγορία αυτή συνδέεται με το αίσθημα της κατάθλιψης κι ήταν έκπληξη για τους ερευνητές. Ο Goetz, που την ανακάλυψε, αναλύει πως ο άνθρωπος σε αυτό το στάδιο δεν έχει πια κίνητρα κι αν αυτή η κατάσταση δεν είναι προσωρινή και κρατάει για ένα εύλογο χρονικό διάστημα ίσως να πάσχουμε από κατάθλιψη. Η γενικευμένη αδιαφορία μας για το καθετί μπορεί να καταλήξει ιδιαίτερα επιζήμια για την ψυχική μας υγεία.

Αυτά ήταν, λοιπόν, τα είδη της πλήξης σύμφωνα με τους ερευνητές και σίγουρα θα ‘χεις πιάσει τον εαυτό σου να βιώνει ένα από αυτά τα στάδια. Ένα συναίσθημα είναι κι η βαρεμάρα που ίσως να μην πρέπει να δαιμονοποιούμε μα ούτε και να απενοχοποιούμε εντελώς. Με όρια ας μας δίνουμε πότε-πότε την ευκαιρία να κατεβάζουμε διακόπτες και να χαλαρώνουμε, όταν το ‘χουμε περισσότερο ανάγκη, αρκεί να μην το παρακάνουμε βαλτώνοντας σε μια μόνιμη αδράνεια.