Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα λέπρας στις 30 Ιανουαρίου, είμαστε εδώ να αναλύσουμε αυτή τη σχεδόν ξεχασμένη νόσο και τα κοινωνικά φαινόμενα που προκάλεσε, τιμώντας όσους πέθαναν εξαιτίας της. Η λέπρα μπορεί να φαντάζει μακρινή ασθένεια, όμως γνωρίζεις ότι μέχρι το 2020 είχαν καταγράφει περισσότερα από 120.000 κρούσματα ανάμεσα σε 139 χώρες; Παρ’ όλα αυτά, σε αντίθεση με τα αρχαία χρόνια, πλέον είναι ιάσιμη.
Τι είναι όμως η νόσος του Χάνσεν, ή αλλιώς λέπρα που ξέρουμε; Είναι μια λοίμωξη, η οποία προκαλείται από το βακτήριο Mycobacterium leprae. Σημάδια μόλυνσης αργούν να εμφανιστούν, μιας και η νόσος αναπτύσσεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που η πρώτη εκδήλωση συμπτωμάτων φάνηκε μετά από 20 χρόνια! Η λέπρα προσβάλλει το δέρμα που αρχίζει να διογκώνεται και επιτίθεται στα νευρικά κύτταρα. Σε εκείνα τα σημεία ανοίγουν πληγές και χάνεται η αίσθηση της αφής και του πόνου. Σε περίπτωση μάλιστα μη ίασης, ο ασθενής μπορεί να οδηγηθεί μέχρι και στην παράλυση.
Συμπτώματα δεν υπάρχουν με τη μορφή που εκδηλώνονται σε άλλες ασθένειες, όπως πυρετός, κνησμός ή πόνος, γι’ αυτό και είναι δύσκολο να εντοπιστεί μιας και τα πρώιμα σημάδια μοιάζουν με άλλες δερματικές παθήσεις. Γι’ αυτό και χρειάζεται ειδικευμένο γιατρό για τη διάγνωση και θεραπεία της νόσου. Πλέον ακολουθώντας αντιβιοτική αγωγή, η αντιμετώπιση είναι εγγυημένη, όμως η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει ένα με δυο χρόνια, πράγμα όχι και τόσο ευχάριστο για τον ασθενή. Η νόσος υπόσχεται να μην επεκταθεί μετά τη λήψη των φαρμάκων, όμως αν υπήρξε ήδη βλάβη σε κάποιο σημείο του σώματος προ της λήψης θεραπείας, δεν μπορεί να ιαθεί.
Η νόσος του Χάνσεν προκάλεσε -ίσως περισσότερο από κάθε άλλη νόσο- τον κοινωνικό αποκλεισμό και τον στιγματισμό των προσβεβλημένων ασθενών. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα, τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Η έλλειψη γνώσης και κατάλληλης αντιμετώπισης της νόσου οδήγησε τους «χανσενικούς» να είναι δακτυλοδεικτούμενοι και να εξορίζονται στη Σπιναλόγκα, ένα νησάκι κοντά στη Κρήτη. Η απόφαση μετατροπής του σε «Νησί των Λεπρών» πάρθηκε το 1903, ενώ οι πρώτες μεταφορές ασθενών ξεκίνησαν το 1904. Στην πορεία των χρόνων το νησί δεχόταν ασθενείς από όλο τον κόσμο. Ένα από τα πιο δυστυχή γεγονότα είναι ότι υπήρξαν μαρτυρίες για υγιή παιδιά που βρέθηκαν στην εξορία, επειδή οι γονείς τους νοσούσαν, μόνο και μόνο από φόβο και προκατάληψη των γύρω «υγιών» ανθρώπων.
Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως υπήρξαν και κάποια όμορφα γεγονότα. Συγκεκριμένα, το μεγαλείο του έρωτα έκανε την εμφάνισή του και εκείνες τις εποχές. Μπορεί οι συνθήκες να ήταν δυσβάσταχτες εκείνη την περίοδο, παρ’ όλα αυτά υπήρξαν άνθρωποι που προσπαθούσαν να κολλήσουν λέπρα για να μπορέσουν να ζήσουν με τους αγαπημένους τους στη Σπιναλόγκα. Με αυτή τους την κίνηση να μοιάζει σχεδόν με μελετημένη αυτοκτονία, οι ερωτευμένοι πήγαιναν κόντρα μέχρι και στον ίδιο τον θάνατο, προκαλώντας τον ανοιχτά, μόνο και μόνο για να αντικρίσουν ξανά τον άνθρωπό τους.
Η ιστορία του νησιού «έσβησε» το 1957, αφού βρέθηκε το φάρμακο για την αντιμετώπιση της λέπρας, αφήνοντάς μας να αναλύουμε μέχρι σήμερα την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και αντιμετώπιση. Αποτελώντας ένα από τα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία, δε θα μπορούσε να μην έχει υπάρξει και έντυπη μορφή της ιστορίας να αναλύει εκτενώς τις συνθήκες που ζούσαν οι άνθρωποι στα χρόνια που η θεραπεία έμοιαζε μακρινό όνειρο. Η Βικτόρια Χίσλοπ στο βιβλίο της με τίτλο «Νησί» απέδωσε με σαφήνεια και ανατριχιαστικές περιγραφές τη ζωή των ανθρώπων εκείνα τα χρόνια. Η περιγραφικότητά της άγγιξε τόσο πολύ τον κόσμο που το ίδιο το βιβλίο αποτέλεσε αιτία να δημιουργηθεί σειρά το 2010 με τον ομώνυμο τίτλο. Συγκεκριμένα, αποτέλεσε την πιο ακριβή ελληνική παραγωγή στις ως τότε τηλεοπτικές σειρές, ενώ τράβηξε και τα διεθνή βλέμματα, από τα οποία απέσπασε πολλές θετικές κριτικές.
Η ιστορία όμως έρχεται να επιβεβαιώσει και αυτή τη φορά τον φόβο των ανθρώπων απέναντι στο άγνωστο. Το ποσό απάνθρωπους και ξένους μπορεί να μας κάνει κάτι που δε γνωρίζουμε ακόμα και μπροστά στον γείτονά, τον φίλο και τον άνθρωπο μας. Μας δείχνει ότι η λέπρα ήταν πρόβλημα αλλά ακόμα μεγαλύτερο είναι η ίδια η αντιμετώπιση των ανθρώπων απέναντι σε κάθε πρόβλημα. Έρχεται να μας δείξει πως στις δύσκολες στιγμές οι περισσότεροι διαλέγουν την προσωπική τους σωτηρία ανεξάρτητα ποιον έχουν απέναντί τους, προτιμώντας να αποτελούν μια δύναμη κατά μόνας αν χρειαστεί, παρά όλοι μαζί σαν ομάδα απέναντι σε κάτι καταστροφικό. Κι έτσι όσους διαφέρουν τους τοποθετούν στο περιθώριο, κι ας έτρωγαν μαζί μέχρι χθες.
Πια δεν το λέμε λέπρα. Το λέμε ακμή, σύνδρομο down, αυτισμό. Το λέμε αλωπεκία, το λέμε τρέλα. Δείχνουμε το χοντρό παιδάκι στο σχολείο, το παιδί των χωρισμένων γονιών, τη φτωχή κοπέλα ή εκείνον που έχει διαφορετικές σεξου@λικες προτιμήσεις. Δεν ήταν οι λεπροί το πρόβλημα τελικά, ήταν η ίδια η ανθρωπότητα που δεν ενώθηκε για να πολεμήσει έναν κοινό εχθρό.
Συντάκτης: Νίκη Χατζηευστρατίου
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
