Οι χειριστικοί άνθρωποι υπάρχουν παντού γύρω μας. Απ’ τον γείτονα που θέλει με το ζόρι να γίνει διαχειριστής, ως τον σύντροφο που με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο μας κάνει ό,τι θέλει, όλοι έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι μ’ ανθρώπους που κατάφεραν να μας φέρουν ακριβώς εκεί που ήθελαν, ακόμα κι αν εμείς διαφωνούσαμε. Κάποτε δεν θα αντιλαμβανόμασταν καν ότι χειραγωγούμαστε, ευτυχώς- όμως- σήμερα μπορούμε να είμαστε πιο υποψιασμένοι.
Ο χειριστικός άνθρωπος φωνάζει από μακριά, απλώς φροντίζει παράλληλα να σ’ εξοπλίζει με τις πιο ισχυρές ωτοασπίδες. Παρατήρησε προσεκτικά κάθε του κίνηση και εύκολα θα διαπιστώσεις τα κίνητρά του. Μπορείς εύκολα να εντοπίσεις έναν χειριστικό άνθρωπο, αρκεί να ξέρεις τι ψάχνεις. Στην περίπτωσή τους το νόημα καμιά φορά κρύβεται ακόμα και σε αυτά που δεν κάνουν, οπότε έχε τα μάτια σου ανοιχτά.
- Φαίνονται πολύ καλοί για να ‘ναι αληθινοί
Δυνατό σημείο των χειριστικών ανθρώπων είναι να προσαρμόζονται άψογα στα «θέλω» του ανθρώπου που ‘χουν δίπλα τους, ώστε να γίνουν ακαταμάχητοι και στη συνέχεια να μην μπορεί κανείς να τους αρνηθεί το παραμικρό. Ταιριάζουν με όλα και με όλα, αρκεί να το θέλουν. Είναι, συνήθως, άνθρωποι με την πιο συναρπαστική ιστορία ζωής, που θα σε κάνει να τους θαυμάσεις ή και να τους λυπηθείς. Στις συζητήσεις τους θ’ αναλύσουν πρόθυμα ασήμαντες λεπτομέρειες που, όμως, στην πραγματικότητα, αποσπούν την προσοχή μας από την ουσία του εκάστοτε θέματος.
- Υπερβολική ευγένεια/ love- bombing
Ασφαλώς, σε κάθε κοινωνική συναναστροφή η ευγένεια είναι μεγάλο προσόν ενός ανθρώπου, αλλά ακόμα και σ’ αυτήν υπάρχουν υγιή όρια. Αν ο άνθρωπος απέναντί σου φέρεται σαν να βγήκε από ρομαντικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, αν κάθε του κουβέντα συνοδεύεται από κολακείες κι επιτηδευμένες κινήσεις, πρόσεξε καλά. Πίσω από τη γοητεία που συνήθως ακτινοβολεί, απώτερος στόχος ενός master στη χειραγώγηση είναι να ρίξει τις άμυνές σου, ώστε να τον ακολουθείς πειθήνια αργότερα.
- Προσβάλλουν με έμμεσο τρόπο
Ένας «διαβασμένος» χειριστικός άνθρωπος θα βρει τρόπο να περάσει την προσβολή του τόσο περίτεχνα που στο τέλος θα τον ευχαριστήσεις κιόλας. «Είσαι ένα σεντούκι που μέσα σου κρύβεις πολύτιμους θησαυρούς, αλλά δεν σε έχεις ανοίξει ακόμα», για παράδειγμα, είναι ένας πολύ ποιητικός τρόπος να πεις τον άλλον ότι δεν ξέρει τι του γίνεται. Κάθε προσβολή ενός χειριστικού ανθρώπου είναι συγκεκαλλυμένη, ενίοτε με χιούμορ και ειρωνεία, ώστε πολύ εύκολα να κρυφτούν μετά πίσω από ένα «μια πλάκα κάναμε μωρέ, σιγά».
- Δοκιμάζουν διαρκώς τα όριά μας
Οι χειριστικοί άνθρωποι πάντα κάπου αποσκοπούν, κάτι θέλουν από εμάς και σιγά- σιγά ελέγχουν μέχρι πού μπορούν να φτάσουν. Ξεκινούν ζητώντας κάτι μικρό και οι απαιτήσεις τους ολοένα κι αυξάνονται. Σε συνδυασμό με την προαναφερθείσα γοητεία τους, παίρνουν πάντα αυτό που θέλουν κι εσύ δεν μπορείς να τους το αρνηθείς, αφού καταφέρνουν να σε πείσουν πως θέλεις να τους το δώσεις. Αν συναντήσουν αντίσταση, είναι ικανοί να προβούν σε παζάρια για να βγουν πάλι κερδισμένοι.
- Παρουσιάζονται ως θύματα
Σε κάθε αναποδιά της ζωής τους φταίνε οι άλλοι. Σε κάθε λάθος χειρισμό που έκαναν, έπεσαν θύματα πλεκτάνης άλλων. Ένας άνθρωπος που θέλει να σε χειραγωγήσει θα βρει τον τρόπο να σε κάνει να τον συμπονέσεις, να στενοχωρηθείς για όσα πέρασε και- γιατί όχι- να τον λυπηθείς. Έτσι, του είναι ευκολότερο να σε κάνει ό, τι θέλει, αφού από οίκτο δε θ’ αρνηθείς.
- Προσπαθούν να σε γεμίσουν ενοχές
Όταν οι χειριστικοί νιώθουν πως χάνουν τον έλεγχο πάνω σου, θα φροντίσουν να σε φέρουν ξανά κοντά τους γεμίζοντάς σε ενοχές για κάθε σου απόφαση που έρχεται κόντρα στα «θέλω» τους. «Ναι, πήγαινε με την παρέα σου, που έχεις να τη δεις τόσο καιρό. Εγώ θα κάτσω σπίτι μον@, δεν έχω τίποτα να κάνω», λένε, κι εσύ θα προφασιστείς μια φθηνή δικαιολογία να μην πας τελικά στην έξοδο.
- Θέλουν να είναι πάντα το επίκεντρο της προσοχής
Κάθε συζήτηση στρέφεται γύρω από εκείνους και την υπέρτατη ευφυία τους. Τα προβλήματά τους είναι πιο σημαντικά απ’ οποιουδήποτε άλλου, οπότε έχουν κάθε δικαίωμα να καταχραστούν και το τελευταίο δευτερόλεπτο της συζήτησης μ’ όλους τους προβολείς πάνω τους. Πώς θα πετύχουν τους στόχους τους αν οι γύρω τους δεν είναι απόλυτα απορροφημένοι μαζί τους;
- Έχουν πάντα μια εξήγηση για τη συμπεριφορά τους
Ακόμα κι όταν κάνει λάθη, ο χειριστικός άνθρωπος έχει λόγο. Δεν το ‘θελε, θα σου πει, αλλά αναγκάστηκε να πράξει έτσι εξαιτίας τρίτων παραγόντων. Παράλληλα, θα βρει την ευκαιρία να εκθειάσει τις χάρες του και να σπείρει αρνητικές εντυπώσεις γι’ άλλους. Μπορεί να έχει κάνει το πιο ανεκδιήγητο πράγμα που περνάει απ’ το μυαλό σου, όμως με τον δικό του, μοναδικό, τρόπο θα σε πείσει πως δε φταίει. Κι αντί να νευριάσεις με τη συμπεριφορά του, θα στενοχωρηθείς που τον έφτασαν σε σημείο να φερθεί έτσι.
- Δε ζητάνε ποτέ συγγνώμη
Άμεση απόρροια του παραπάνω, ένας χειριστικός άνθρωπος δεν πρόκειται ν’ απολογηθεί για κάτι. Δε βρίσκει τον λόγο, άλλωστε, αφού οι πράξεις του είναι πάντα ορθές ή δικαιολογημένες,
- Αλλάζουν τη συζήτηση, όταν δεν τους συμφέρει
Ένας άνθρωπος που θέλει να σε χειριστεί, ξέρει πολύ καλά πώς να πουλάει τον εαυτό του και δε θα επιτρέψει σε κανέναν να του τ’ αλλάξει αυτό. Έτσι, αν ένα θέμα συζήτησης δεν τον βοηθάει να φανεί υπέροχος, αλάνθαστος και γοητευτικός, θα φροντίσει να τ’ αλλάξει γρήγορα. Μεγάλη προσοχή, λοιπόν, στις παρεκκλίσεις από το αρχικό θέμα.
- Έχουν υπέρμετρο δυναμισμό κι αυτοπεποίθηση
Στο σημείο αυτό, πέφτουμε ξανά στην κατηγορία «μέτρον άριστον». Είναι θεμιτό οι άνθρωποι που μας περιστοιχίζουν να ‘ναι δυναμικοί, να ‘χουν αυτοπεποίθηση κι αυτογνωσία. Αλλά να μην το παρακάνουν. Η δυναμικότητα των χειριστικών ανθρώπων επισκιάζει κάθε άλλον δίπλα τους, ενώ η αυτοπεποίθησή τους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ναρκισσιστική. Έτσι, σε κάνουν να μην μπορείς ν’ αμφιβάλλεις γι’ αυτούς. Δεν είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς τα παραπάνω, αφού διαπνέουν κάθε κίνηση ενός χειριστικού ανθρώπου. Απ’ τον τρόπο που θα σταθούν σ’ ένα χώρο, ως τον «αέρα» κάθε κίνησής τους, εύκολα διακρίνει κανείς τη λεπτή γραμμή ισορροπίας ανάμεσα στην αυτοπεποίθηση και την έπαρση.
- Δε φανερώνουν τους στόχους τους απ’ την αρχή
Πολύ συχνό φαινόμενο, δίπλα σ’ έναν χειριστικό άνθρωπο, είναι να μην ξέρεις τι συμβαίνει, να βρίσκεσαι σε μια διαρκή κατάσταση απορίας. Φροντίζουν να δρουν παρασκηνιακά, να κάνουν φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους πράξεις για να σε φτάσουν ακριβώς στο σημείο που θέλουν. Σε μπερδεύουν και θα νευριάσουν αν ζητήσεις εξηγήσεις για κάποια συμπεριφορά που σε προβληματίζει.
- Προσπαθούν να σε απομονώσουν απ’ τον κύκλο σου
Οι φίλοι και η οικογένειά μας είθισται να μας κρούουν συχνά καμπανάκια κινδύνου που επιλέγουμε να μην ακούμε. Βλέπουν συμπεριφορές που υπομένουμε, βλέπουν την αλλαγή στον χαρακτήρα μας όταν γινόμαστε υποχείρια κάποιου άλλου. Κάτι τέτοιο δεν συμφέρει καθόλου τις βλέψεις ενός χειριστικού ανθρώπου και προσπαθεί πάση θυσία να τ’ αποτρέψει. Με τον τρόπο του θα σε κάνει να μην βγαίνεις τόσο συχνά, ν’ απομακρύνεσαι από τ’ αγαπημένα σου πρόσωπα για να μην επηρεάζεσαι και να είναι πιο εύκολο να σε χειριστούν.
- Θέλουν το όφελος αποκλειστικά δικό τους
Οι χειριστικοί άνθρωποι δεν κάνουν υποχωρήσεις. Θέλουν να βγαίνουν πάντα εκείνοι κερδισμένοι, με τον μικρότερο δυνατό κόπο. Ακόμα και φαινομενικά «αθώες» πράξεις μπορεί να κρύβουν προσπάθειες χειραγώγησης, όπως το να κοιμάσαι εσύ διαρκώς σπίτι του άλλου ή ν’ αλλάζεις μόνο εσύ το πρόγραμμά σου για να προσαρμοστεί στο δικό του.
- Gaslighting
Τελευταίο στη λίστα, μα ίσως το πιο ευκρινές χαρακτηριστικό ενός master στη χειραγώγηση. Θα παρουσιάσουν τα γεγονότα τόσο πειστικά που θα σε κάνουν ν’ αμφιβάλλεις ακόμα και για τη λογική σου. Συζητήσεις που κάνατε μαζί, υποσχέσεις που δόθηκαν, πράξεις που έγιναν, όλα παρουσιάζονται υπό νέο πρίσμα κι εσύ καταλήγεις να νιώθεις πως χάνεις τη μνήμη σου και την αντιληπτική σου ικανότητα. «Εγώ σε στενοχώρησα; Γιατί, πότε το είπα εγώ αυτό;», «Είσαι τρελ@, δεν εξηγείται αλλιώς», «Πάλι απ’ το μυαλό σου τα βγάζεις» κι ας ξέρεις πολύ καλά πως σε δουλεύει. Ξέρεις πως όσα ένιωσες και θυμάσαι είναι αληθινά, μα έχει τον τρόπο να σε κάνει ν’ αμφιβάλλεις και δεν πρόκειται ποτέ να σου δώσει δίκιο, αν δεν τον συμφέρει.
- Bonus: Νιώθεις πως κάτι δεν πάει καλά
Καμιά φορά, η εσωτερική μας φωνή προσπαθεί να μας προειδοποιήσει, αφού υποσυνείδητα ξέρουμε ότι οι συμπεριφορές που βλέπουμε είναι εν δυνάμει χειριστικές. Είναι οι φορές που νιώθουμε ένα- φαινομενικά ανεξήγητο- κακό προαίσθημα για έναν άνθρωπο, οι φορές που μέσα στα γέλια και τις ωραίες στιγμές περιμένουμε το «αλλά» να μας επαναφέρει στην πραγματικότητα γιατί κάτι μέσα μας λέει ότι θα ‘ρθει. Άκου αυτήν την φωνή. Συνήθως πέφτει μέσα.
Η συμπεριφορά των χειριστικών ανθρώπων χαρακτηρίζεται από δόλο κι εμπαιγμό. Σε κάνουν να νιώθεις τόσο όμορφα μαζί τους, που αγνοείς ότι πέφτεις θύμα συναισθηματικής κακοποίησης. Πατάνε πάνω σ’ αδυναμίες του δικού σου χαρακτήρα για ν’ ανέβουν ακόμα ψηλότερα κι εσύ, ως τώρα, τους άφηνες. Αν, όμως, έχεις τα μάτια σου ανοιχτά για περίεργες συμπεριφορές, θα μπορέσεις να τους αποβάλεις από τη ζωή σου μ’ ευκολία. Φτάνει μόνο να το θες.
Συντάκτης: Αγγελική Τσαγκαράκη
