«Ελλάδα χώρα του φωτός», εκτός αν είσαι γυναίκα

Πρόσφατα γύριζα σπίτι μου από βραδινή έξοδο και συνειδητοποίησα ότι είχα βρεθεί σ’ έναν παράδρομο. Ευθύς γύρισα στη φωτισμένη λεωφόρο κι έσφιξα τα κλειδιά πιο πολύ ανάμεσα στα δάχτυλά μου, μ’ ένα αίσθημα φόβου να με κυριεύει. Δεν υπήρχε κανείς τριγύρω κι αυτό αντί να με καθησυχάζει με τρόμαζε περισσότερο. Γυρνώντας σπίτι και κλείνοντας πίσω μου την πόρτα, τότε και μόνο ένιωσα ν’ ανακουφίζομαι. Αυτή είναι η σύγχρονη Ελλάδα των γυναικοκτονιών. Πόσο ασφαλής νιώθει, αναρωτιέμαι, πραγματικά μια κοπέλα στη χώρα μας;

Η 25η Νοεμβρίου έχει οριστεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Η ίδια η ύπαρξη μιας τέτοιας ημέρας φέρνει στο προσκήνιο ένα πρόβλημα αιώνων, ενώ λοιπά στατιστικά δεδομένα δεν προδιαγράφουν ένα προσφιλές για τη γυναίκα κοινωνικό περιβάλλον. Ανά 10 λεπτά αφαιρείται η ζωή μιας γυναίκας, περίπου το 33% κάποια στιγμή στη ζωή της θα δεχτεί παρενόχληση, 5% των γυναικών έχουν υπάρξει θύματα βι@σμού, ενώ 50% δέχονται ψυχολογική βία από τον σύντροφό τους. Κι ο ξεπεσμός δεν έχει τελειωμό. Η χώρα μας κινείται με υπερβολικά αργούς ρυθμούς ως προς την προφύλαξη από την έμφυλη βία -εάν κινείται και καθόλου- καταλαμβάνοντας την τελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης.

«Φταίτε κι εσείς που δε μιλάτε» μας λένε. Στη χώρα μας οι παρεχόμενες υπηρεσίες είναι τουλάχιστον ανεπαρκείς, ενώ δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη για την αντικειμενική κατανομή της. Η, βαθιά πατριαρχική, ελληνική κοινωνία εθελοτυφλεί μπροστά σε καθημερινά περιστατικά βίας, δεν επεμβαίνει γιατί «πού να μπλέκεις τώρα» κι ακόμη, εν έτει 2023, ρωτάει τι ρούχα φορούσε ένα θύμα βιασμού γιατί «προκάλεσε κι αυτή».

Ο κίνδυνος είναι παντού και καμία δεν μπορεί να είναι ποτέ σίγουρη για το ποιον μπορεί να εμπιστευτεί. Ακόμα και μέσα στην οικογένεια, την οποία σε τόσο υψηλή εκτίμηση κρατούν τα ελληνικά ιδεώδη, τα βίαια εγκλήματα για το 2021 ανήλθαν σε 8780, με το σύνολο των δραστών (αυτουργών και συνεργών) ν’ ανέρχεται σε 9473 άτομα, εκ των οποίων 7712 ήταν άνδρες. Από το 2020, όταν κι ήρθε η πρώτη καραντίνα και τα ζευγάρια έμειναν υποχρεωτικά όλη μέρα μαζί, ενώ τα οικονομικά προβλήματα κι η ανεργία αυξήθηκαν, τα ποσοστά έμφυλης ενδοοικογενειακής βίας σημείωσαν ραγδαία άνοδο, φτάνοντας στο 14,8% από το προηγούμενο 4,4%, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο η αύξηση αυτή έφτασε το εξωφρενικό ποσοστό του 60%, με τα περισσότερα θύματα να είναι γυναίκες. Κι αυτά είναι απλώς γεγονότα.

Κάθε μέρα ανοίγουμε τα social και μαθαίνουμε για ακόμα μία από εμάς που έφυγε από τα χέρια (νυν ή πρώην) συντρόφου της κι αυθόρμητα κοιτάμε με κάποια επιφύλαξη τον άνθρωπο δίπλα μας. «Ναι, αλλά δεν είναι τέτοιος άνθρωπος», «ναι, αλλά τα ίδια πίστευαν κι οι άλλες». Μόνο τα δύο τελευταία χρόνια στη χώρα μας σημειώθηκαν 35 γυναικοκτονίες, 17 το 2021 και 18 το 2022, στις οποίες οι δράστες ήταν σύντροφοι ή συγγενικά πρόσωπα των θυμάτων τους. Πώς μετά να νιώσουμε ασφάλεια, όταν καμία διαπροσωπική μας σχέση δε δύναται να μας παρέχει την, αναγκαία για τη ζωή μας, ασφάλεια;

Πολλοί, όχι μόνο άνδρες αλλά και γυναίκες, θεωρούν ότι το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών έχει πάρει ακραίες διαστάσεις χωρίς προφανή λόγο. Κι όμως, αν αναλογιστούμε, κάθε μια από εμάς έχει ν’ ανακαλέσει από τη μνήμη της πληθώρα συμβουλών που αφορούν στην ασφάλειά της, ή στην έλλειψη αυτής, τότε απλώς συμπεραίνουμε πως το victim blaming καλά κρατεί. Να μη γυρίζεις μόνη σπίτι, ιδίως βράδυ, να μην πηγαίνεις σε παρέες που θα είσαι η μόνη κοπέλα, να τηλεφωνείς όταν φτάνεις σπίτι ασφαλής για να μην ανησυχούν τα δικά σου άτομα, να μην μπαίνεις σε ταξί μόνη και πάντα να φωτογραφίζεις τις πινακίδες, μη φοράς κοντά ρούχα, μη χορεύεις έντονα, μην αφήνεις το ποτό σου πάνω στο μπαρ, μην μπαίνεις μαζί με άγνωστο άντρα στο ασανσέρ. Μέχρι και μπρελόκ κλειδιών με μυτερές άκρες για αυτοάμυνα έχει δημιουργηθεί κι υπάρχουν άνθρωποι που ακόμη πιστεύουν ότι μια κοπέλα στην Ελλάδα είναι ασφαλής; Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, δε θα υπήρχε ξεχωριστή θέση στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Αστυνομίας με συμβουλές για την ασφάλεια και τη σωματική ακεραιότητα των γυναικών.

«Ελλάδα χώρα του φωτός», εκτός αν είσαι γυναίκα. Τότε ξαφνικά, ο ειδυλλιακός αυτός τόπος μετατρέπεται σε άνδρο φόβου κι ανασφάλειας. Μπορεί η χώρα μας να έχει υπογράψει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη της έμφυλης βίας και την προάσπιση της γυναικείας ασφάλειας κι ισότητας, όμως η κοινωνική πραγματικότητα δε συνάδει με την πράξη αυτή. Γυναίκες κάθε ηλικίας κακοποιούνται καθημερινά σε μια δίνη εγκληματικότητας που δε δείχνει τάσεις κατευνασμού. Σ’ έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα, η απαρχαιωμένη πατριαρχία παραμένει εδραιωμένη στη συνείδηση μεγάλου μέρους του ελληνικού λαού, που θέλει την κοπέλα υπάκουη, ταπεινή, έρμαιο των αποφάσεων του πατέρα ή του συντρόφου/ συζύγου της, με βίαιες συνέπειες σε περίπτωση που σηκώσει κεφάλι. Σε μια τέτοια πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολο να καλλιεργηθεί και να διατηρηθεί ένα αίσθημα ασφάλειας στις θηλυκότητες που ζουν στη χώρα μας. Μόνα μας όπλα η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη κι οι φωνές μας. Κι ίσως, κάποια στιγμή, να μην περπατάμε με τα κλειδιά στα χέρια, να μη φοβόμαστε τα σοκάκια, να είμαστε ουσιαστικά ελεύθερες κι ασφαλείς.