Για τους ανασφαλείς οι αυθόρμητες συμπεριφορές φωνάζουν αδιαφορία

Όταν ερωτεύεσαι, κολλάς. Αφήνεσαι στο νέο που σε συνεπαίρνει και ο κόσμος γύρω σου φαίνεται πιο όμορφος. «Χορεύει ο κόσμος ξέφρενα, καθένας στον ρυθμό του» κι εσείς δυο τρελοί ερωτευμένοι στο επίκεντρο. Καθένας βιώνει διαφορετικά τη σχέση, τον έρωτα, την καθημερινότητα. Καθένας προσκολλάται στο ταίρι με τρόπο που συνάδει με τον ψυχισμό του. Οι τύποι προσκόλλησης έχουν μελετηθεί από την ψυχολογία και αναφέρονται στον τρόπο που κάποιος άνθρωπος δημιουργεί σχέσεις και συνδέεται με άλλους ανθρώπους. Αυτός ο τρόπος σχηματισμού σχέσεων σχετίζεται συνήθως με την προσκόλληση σε συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς και σκέψης. Οι τέσσερις βασικοί τύποι προσκόλλησης, που ορίστηκαν από τους Bowlby και Ainsworth στη θεωρία της δέσμης συναισθηματικών δεσμών, είναι ο ασφαλής, ο αποφευκτικός, ο ανασφαλής προσκολλητικός και ο αντικειμενικός.

Πολλά έχουν γραφτεί κατά καιρούς για τους τύπους προσκόλλησης. Ο ασφαλής τύπος προσκόλλησης χαρακτηρίζεται από την εμπιστοσύνη στους άλλους και την ικανότητα να αναζητήσει στήριξη από αυτούς, όταν αυτό χρειάζεται. Ο αποφευκτικός τύπος προσκόλλησης είναι αυτός που αποφεύγει την επικοινωνία με άλλους και προσπαθεί να αποφύγει τη στήριξη από αυτούς. Ο αντικειμενικός τύπος προσκόλλησης είναι αυτός που δεν είναι ενεργά αντικοινωνικός ή προσκολλητικός, αλλά αδυνατεί να δημιουργήσει έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό με τους άλλους. Τέλος, ο ανασφαλής τύπος προσκόλλησης είναι αυτός που είναι υπερβολικά εξαρτητικός και εξαρτάται από τη στήριξη των άλλων για την αυτοεκτίμησή του.

Μα πόσο ψυχρά και αποστασιοποιημένα μας τα λέει η επιστήμη. Λες κι οι ανασφαλείς νιώθουν εντάξει με αυτή την κατάσταση, λες και είναι ευχάριστο να πονάει κάθε ρανίδα της ψυχής τους σε κάθε μικρή αλλαγή συμπεριφοράς του συντρόφου τους, λες και δεν ξέρουν ότι η συμπεριφορά και τα συναισθήματά τους δεν είναι υγιή. Ακόμα και οι ονομασίες που δίνονται στον συγκεκριμένο τύπο προσκόλλησης μαρτυρούν την παθογένειά του: αγχωτικός, εμμονικός, ανασφαλής, προσκολλητικός. Πιστεύει κανείς πως είναι επιλογή;

Πόνος, άγχος, απόγνωση, φόβος, εκνευρισμός, ένταση. Αυτά χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους  με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης. Ερωτεύονται δυνατά, εύκολα, πολύ. Θα κάνουν τα πάντα για να σου προσφέρουν την αγάπη και τη φροντίδα που στερήθηκαν μικροί, να αναπληρώσουν στο πρόσωπό σου τα δικά τους συναισθηματικά κενά, που τους κατέστησαν έρμαια μιας αέναης ανάγκης για επιβεβαίωση στην ενήλικη ζωή τους.

Όταν ένας άνθρωπος με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης μπαίνει σε σχέση, όλα γύρω του παύουν να υπάρχουν. Ζει μονάχα για το ταίρι του και μόνο μέσα από αυτό μπορεί να νιώθει ολοκληρωμένος. Επιζητά όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο μαζί του για να μπορεί να νιώθει ασφάλεια, να έχει τον «έλεγχο» των αντιδράσεών του αλλά και για να ηρεμεί τις φωνές στο κεφάλι του που τρέφουν και την πιο μικρή ανασφάλεια. «Δε σε θέλει. Να, δες, έχει ζωή έξω από εσένα. Τι εννοείς είναι λογικό και υγιές; Για σκέψου καλύτερα, άκου εμάς. Αν σε ήθελε θα ήταν μαζί σου 24/7, όπως ακριβώς θέλεις κι εσύ». Και οι φωνές νικάνε.

Ο ανασφαλής τύπος προσκόλλησης είναι μια διαρκής μάχη του ατόμου με τον ίδιο του τον εαυτό. Η πληροφορία που υπάρχει απέραντη στο διαδίκτυο αλλά και η ευαισθητοποίηση σε θέματα ψυχικής υγείας, έχουν συμβάλλει δραστικά στην αναγνώριση του λάθους της εν λόγω συμπεριφοράς. Παρ’ όλα αυτά, ο δρόμος από την αναγνώριση στην αλλαγή είναι μακρύς, δύσβατος και ανηφορικός. Έτσι, ο καθένας με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης καταλήγει να παρασύρεται από τον ίδιο του τον ψυχισμό σ’ ένα συρφετό αρνητικών συναισθημάτων, σε έναν φαύλο κύκλο που θέλει να σπάσει μα δεν ξέρει πώς.

Ο ανασφαλής ξέρει πως όσα νιώθει είναι αβάσιμα, ξέρει πως δε γίνεται να ζει αγκυλωμένος σε μια σχέση. Αναγνωρίζει τους κινδύνους. Στην τελική, πόσο να αντέξει ένας άνθρωπος έναν άλλον κολλημένο σαν βδέλλα πάνω του; Θέλει πολύ να αλλάξει. Δεν αντέχεται αυτή η αγωνία. Όλοι κατηγορούν το άτομο με τον ανασφαλή τύπο προσκόλλησης για ανώριμη συμπεριφορά και για εμμονές. Λίγοι είναι, όμως, αυτοί που θα ακούσουν και θα ενστερνιστούν τις αγωνίες του.

Ο ανασφαλής τύπος προσκόλλησης μπορεί επίσης να αντιλαμβάνεται την ανταπόκριση των άλλων ανθρώπων στις πράξεις και τα λόγια του με διαφορετικό τρόπο από ό,τι πραγματικά συμβαίνει. Για παράδειγμα, μπορεί να ερμηνεύσει μια μικρή απόρριψη ως απόρριψη του συνόλου του εαυτού του. Για τον άνθρωπο με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης όλα είναι άγχος. Όσο καλά και αν πηγαίνουν τα πράγματα στη σχέση, η παραμικρή αλλαγή θα δώσει χώρο στις ανασφάλειες και στον φόβο εγκατάλειψης. Έστειλε «Καλημέρα» αντί για «καλημερααα»; Δε σε θέλει! Κανόνισε να βγει με παρέα, χωρίς εσένα; Θα σε χωρίσει! Σου έδωσε δύο φιλιά αντί για τρία; Πάει, ψάχνει να βρει αντικαταστάτη. Συμπεριφορές συνήθως αυθόρμητες, όπως ο τρόπος που αφήνουμε την κούπα του καφέ στο τραπεζάκι, μπορεί να ερμηνευθούν ως κατάφορη ένδειξη εγκατάλειψης. Γενικά, για ένα άτομο που βιώνει με ανασφάλεια τη σχέση του, ό,τι δεν είναι τέλειο, είναι χωρισμός. Ό,τι δεν είναι ξεκάθαρη δήλωση ενδιαφέροντος και αγάπης, είναι αδιαφορία κι εγκατάλειψη.

Γενικά, ο ανασφαλής τύπος προσκόλλησης μπορεί να έχει έντονα αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις σχετικά με τον εαυτό του και τις σχέσεις του με άλλους ανθρώπους. Οι σχέσεις του ατόμου μπορεί να γίνουν ασταθείς και να μην αναπτύσσονται αποτελεσματικά, λόγω του ότι ο ανασφαλής τύπος προσκόλλησης μπορεί να οδηγήσει σε ανησυχίες, δυσαρέσκειες και κατάθλιψη. Εάν σε μία σχέση ο ένας είναι ασφαλής ή αποφευκτικός και ο άλλος ανασφαλής, οι καβγάδες είναι το μόνο σίγουρο. Έτσι, αναπόφευκτα, θα έρθει η τριβή κι ο χωρισμός. Μια, τρόπον τινά, αυτοεκπληρούμενη προφητεία για τον ανασφαλή. Ο άνθρωπος με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης μπορεί να νιώθει ανασφάλεια και ανησυχία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τις σχέσεις του με άλλους ανθρώπους. Μπορεί να αποζητά συνεχώς επιβεβαίωση και επικοινωνία με άλλους και να έχει έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό του και τις ικανότητές του. Επιπλέον, μπορεί να νιώθει ανασφάλεια όταν δεν έχει κάποιον στην κοντινή του περιοχή για να του παρέχει στήριξη και ασφάλεια. Το «Εγώ» του τρέφεται και υπάρχει από το «Εγώ» των άλλων, χωρίς τους οποίους το άτομο νιώθει κενό.

Ένα άτομο με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης πονάει και αγωνιά διπλά. Θέλει πολύ να αφήσει πίσω του όλες τις παθογένειες της συμπεριφοράς του και να καταφέρει να ζήσει μια σχέση υγιή, με συναισθηματική ασφάλεια και με χώρο στον καθένα να αναπτύσσεται ως προσωπικότητα. Είναι πολύ δύσκολο και κουραστικό να μην μπορείς να εξελιχθείς αυτόνομα. Είναι αδιανόητο να μην ξέρεις ποιος είσαι έξω από μια σχέση. Κι όμως συμβαίνει. Κάθε φορά που μπαίνουν σε μια σχέση τα άτομα αυτά λένε θα αλλάξουν συμπεριφορά. Πολλές φορές μάλιστα καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή. Στο τέλος, όμως, λίγοι είναι αυτοί που καταφέρνουν να ξεφεύγουν. Το τέρας της ανασφάλειας κρατάει από το χέρι τον φόβο εγκατάλειψης και από κοινού τρέφονται από τις εμμονικές σκέψεις στο πλαίσιο της σχέσης μέχρι να την καταστρέψουν.

Οι τύποι προσκόλλησης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και στην επικοινωνία τους με τους άλλους. Ο ανασφαλής τύπος προσκόλλησης μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα προβλήματα, όπως η δυσκολία στη δημιουργία και διατήρηση στενών σχέσεων, η υπερβολική εξάρτηση από τους άλλους, η αποφυγή στενών σχέσεων από φόβο μη μείνουν ξανά μόνα τους τα άτομα αυτά και η δυσκολία στην αντιμετώπιση συναισθηματικών προκλήσεων και προβλημάτων. Για να αντιμετωπίσουν τον ανασφαλή τύπο προσκόλλησης, οι άνθρωποι μπορούν να εξετάσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους σχετικά με τις σχέσεις τους και να αναζητήσουν τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχολόγου ή συμβούλου. Μπορούν επίσης να εργαστούν για την αύξηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης, καθώς και να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να αναπτύξουν υγιείς σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Σε κάθε περίπτωση, η επικοινωνία είναι το κλειδί. Οι φόβοι και τα συναισθήματά μας, όσο παράλογα κι αν φαίνονται, είναι αληθινά, υπαρκτά και μας ανήκουν. Πρέπει να τα ακούμε, να τα επικοινωνούμε, να τους δίνουμε ένα υγιές πλαίσιο να εκφραστούν έως ότου με την κατάλληλη υποστήριξη καταφέρουμε να υπερκεράσουμε τα εμπόδια που μας προκαλούν. Στην τελική, αν δε νιώθεις ασφάλεια να πεις στο ταίρι σου όλα όσα σε προβληματίζουν, ίσως να μην είναι το κατάλληλο για εσένα.