Γιατί αν δεν έχεις άντρα να σε «πληρώνει κι ελέγχει» πού πας μωρή καημένη;

Για εκατοντάδες χρόνια ο ρόλος των φύλων ήταν ξεκάθαρος κι αμετάβλητος. Οι γυναίκες, στην πλειονότητά τους, δεν εργάζονταν κι ο ρόλος τους περιοριζόταν στην ανατροφή των παιδιών και το νοικοκυριό. Οι άνδρες, από την άλλη, επωμίζονταν όλο το βάρος του «προστάτη». Να φέρουν εισόδημα στο σπίτι, να φροντίσουν να μη λείψει κανένα υλικό αγαθό, να είναι εκείνοι που έχουν τον τελευταίο λόγο σε κάθε απόφαση. Κάποιοι θέλουν και σήμερα να εφαρμόζουν αυτές τις πρακτικές. Πόσο δόκιμο είναι, όμως, αυτό στη σύγχρονη κοινωνία;

Μια συζήτηση περί προστάτη-άντρα, γυναικείας χειραφέτησης κι οικονομικού ελέγχου, έγινε κι ανάμεσα στις κυρίες Νανά Παλαιτσάκη κι Ελεονώρα Μελέτη, στην εκπομπή της δεύτερης, με την πρώτη να υποστηρίζει πως: «Ένας άνδρας, ο οποίος είναι αρσενικό -και πρέπει να υπάρχουν αρσενικά παλαιάς κοπής- πρέπει να βάλει όρια. Πρέπει ο άνδρας να βάλει όρια για να νιώθει η γυναίκα ότι υπάρχει ασφάλεια. Διότι όταν δεν κάνει ο άνδρας πρόταση και δε βάζει όρια, μετά όλα γίνονται ρημαδιό.»

Συνεχίζοντας έπειτα, στη ροή της συζήτησης, λέγοντας ότι «τα κάναμε (οι γυναίκες) μαντάρα, γι’ αυτό οι περισσότερες τρώμε τη μοναξιά στο κεφάλι. Θέλουμε τον άνδρα να γίνεται μπαλαρίνα ή να φοράει παντελόνι και να πηγαίνει για κυνήγι;» αλλά και πως «η χειραφέτηση μας κατέστρεψε».

Κι όσο σκοτεινές κι αντιφεμινιστικές κι αν ακούγονται αυτές οι δηλώσεις, δυστυχώς, πέραν του ότι ακούγονται, υιοθετούνται ακόμη από πολλούς -και το χειρότερο πολλές. Τι κι αν ο ρόλος, τα δικαιώματα κι οι υποχρεώσεις των γυναικών έχουν διαφοροποιηθεί δραστικά. Τι κι αν πλέον μια γυναίκα μπορεί σε μεγαλύτερο (και πάλι όχι απόλυτο) βαθμό να επιλέξει ποια θέλει να είναι και τι να κάνει με τη ζωή της. Tι κι αν είναι απολύτως ικανή να έχει οικονομική ανεξαρτησία, ακαδημαϊκή κι επαγγελματική ανέλιξη και να ορίζει την προσωπική της ζωή. Και πάλι, έρχεται αντιμέτωπη με δηλώσεις και κοσμοθεωρίες τύπου Παλαιτσάκη που θεωρεί πως «όταν υπάρχουν δύο καπεταναίοι στο καράβι, το καράβι πάει για φούντο. Άρα, πρέπει σε μια σχέση, στο σπίτι, κάποιος να είναι αρχηγός. Αυτός ο οποίος φέρνει τα λεφτά. […] Παραδοσιακά, όταν φέρνεις τα λεφτά, μπορείς να ελέγχεις κι έχεις δικαίωμα να ελέγξεις», ερμηνεύοντας πως ό,τι παθαίνει μια γυναίκα, το παθαίνει -η κουτή- επειδή θέλει έναν έλεγχο που δεν της ανήκει. Αυτός του εαυτού της.

Ας ενημερώσουμε λοιπόν την κα Παλαιτσάκη, πως μια γυναίκα δεν έχει ανάγκη από κανέναν άνδρα να την προστατεύσει κάτω από τη φτερούγα του, να της παρέχει τα πάντα κι εκείνη ως αντάλλαγμα να είναι «καλό κορίτσι». Η κοινωνία εξελίσσεται συνεχώς και μαζί της εξελίσσονται και οι ρόλοι και τα πρότυπα που διέπουν τις σχέσεις μας. Το παραδοσιακό πρότυπο του άντρα-προστάτη μπορεί κάποτε να ήταν θεμιτό κι αναγκαίο μιας και οι γυναίκες αποκλείονταν από την εκπαίδευση, την πολιτική, την οικονομία, όμως, εν έτει 2023, υπάρχουν πολλοί λόγοι που το καθιστούν εντελώς αδόκιμο.

Σήμερα, προωθείται (έστω και σε πιο θεωρητικό επίπεδο) η ισότητα των φύλων και η ισορροπία στις σχέσεις. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες έχουν τα ίδια δικαιώματα αλλά και τις ίδιες υποχρεώσεις ο ένας απέναντι στον άλλον. Το πρότυπο του άντρα-προστάτη υπονοεί ότι ο άνδρας είναι υπεύθυνος για την προστασία και την οικονομική συντήρηση της γυναίκας του, αγνοώντας τις δυνατότητες και την ανεξαρτησία της. Την ελέγχει γιατί την πληρώνει, κι αφού την πληρώνει ταυτόχρονα την προστατεύει. Η εξάρτηση, όμως, από τον σύντροφο ως προς τις οικονομικές ανάγκες δεν είναι ούτε απαραίτητη αλλά ούτε κι επιθυμητή, καθώς καθιστά μια γυναίκα υποχείριο του άντρα της, που ζητά να έχει πλήρη έλεγχο των πάντων, πάντα για να την «προστατεύσει και για το καλό της».

Μια υγιής σχέση στη σύγχρονη κοινωνία βασίζεται στην αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και τον αλληλοσεβασμό. Ο ρόλος του προστάτη περιορίζει την αμοιβαιότητα και μπορεί να οδηγήσει σε ανισότητα κι αδικία στη σχέση. Οι γυναίκες χάνουν την ανεξαρτησία τους, αλλά κι οι άντρες κουβαλάνε ένα μεγάλο «φορτίο» αφού βρίσκονται υπεύθυνοι για άλλον ένα άτομο, το οποίο πρέπει να φροντίσουν- κυρίως οικονομικά.

Οι προσδοκίες που σχετίζονται με τον ρόλο του προστάτη μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχολογική πίεση, βία, αγχώδεις σχέσεις. Μια γυναίκα που ξέρει ότι ο άντρας της θα τη φροντίζει πάντα δε μαθαίνει ποτέ να μεριμνά για τον εαυτό της και δε χαίρεται την πραγματική αίσθηση ελευθερίας, αφού κατ’ ουσίαν δεν αποφασίζει η ίδια για τον εαυτό της. Αντίστοιχα, ένας άντρας- προστάτης θεωρεί τον εαυτό του κύριο των πάντων. Αφού παρέχει, νιώθει πως έχει κάθε δικαίωμα ν’ ασκεί αυτόν τον έλεγχο στις κινήσεις της συντρόφου του, ν’ αποφασίζει για εκείνη και να απαιτεί να τον ακολουθεί σε κάθε βήμα. Παράλληλα, νιώθει πιεσμένος, αφού καλείται να μεριμνά για την ευημερία της συντρόφου του αλλά και τρομακτικά υπεύθυνος σε περίπτωση που αδυνατεί ν’ ανταπεξέλθει στις προσδοκίες που του επιβάλλει το εν λόγω πρότυπο.

Ένας άνδρας- προστάτης δεν είναι μόνο χρηματικός πάροχος. Θέλει να είναι εκείνος που δεν αφήνει κανέναν να πειράζει τη γυναίκα του, που έχει πάντα την τιμή και την υπόληψή του καθαρή, που απαιτεί από τη γυναίκα του να είναι υπόδειγμα. Όχι. Καμία γυναίκα σήμερα δεν το έχει ανάγκη αυτό. Καθεμία είναι απόλυτα ικανή να υπερασπιστεί τον εαυτό της, να θέσει τα όριά της, να καθορίζει τη ζωή της. Ένα πρότυπο, λοιπόν, που θέλει και τα δύο φύλα πιεσμένα κι ουσιαστικά ανελεύθερα, δε χωράει στη σύγχρονη κοινωνία. Ωραίοι οι ευγενικοί τρόποι συμπεριφοράς- και δυστυχώς πια σπάνιοι-, όμως μέχρι εκεί. Στο τέλος της ημέρας, καθένας και καθεμία αποφασίζει για τη δική του ζωή και μόνο.

Κάθε σχέση είναι μοναδική και πρέπει να βασίζεται στις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις αξίες των ατόμων που την αποτελούν. Δεν υπάρχει ένα «ένα μέγεθος χωράει όλους» πρότυπο για τις σχέσεις. Συνεπώς, ένα πρότυπο συμπεριφοράς αμετάκλητο και στεγανό, όπως εκείνο του άντρα- προστάτη, δεν μπορεί να ευδοκιμήσει σ’ ένα πλαίσιο που απαρτίζεται από διαφορετικές κάθε φορά προσωπικότητες. Η συμπεριφορά αντρών και γυναικών προσαρμόζεται κάθε φορά στον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας, στα βιώματα και τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περίπτωσης. Πώς γίνεται, λοιπόν, οι παρωχημένες αρχές του προτύπου που θέλει τον άντρα προστάτη και αποκλειστικό υπεύθυνο να βρουν αντίκρισμα σε μια συνθήκη τόσο ποικιλόμορφη;

Δε χρειάζεται πολλή σκέψη για να διαπιστώσουμε πως ο ρόλος του άνδρα-προστάτη είναι πραγματικά αδόκιμος και αναχρονιστικός εν έτει 2023. Οι κοινωνικές αξίες έχουν μεταβληθεί κι οι σχέσεις εξελίσσονται προς μια πιο ισότιμη κι αμοιβαία κατεύθυνση. Η ισότητα των φύλων και η ελευθερία των ατόμων να διαλέγουν τον ρόλο που τους ταιριάζει (θα έπρεπε να) αποτελούν πλέον θεμέλια των σχέσεών μας.

Ο ρόλος του άνδρα-προστάτη αντιβαίνει σε κάθε έννοια δικαιοσύνης, ισότητας κι αμοιβαιότητας. Σε μια εποχή όπου η ποικιλομορφία και η αυθεντικότητα εκτιμούνται, η αντικατάσταση του προστάτη με τον εταίρο και τον φίλο είναι η υγιής κατεύθυνση. Προσπαθούμε εξίσου, μαζί, για να φτάσουμε τη σχέση μας εκεί που την ονειρευόμαστε. Ας αποδεχθούμε αυτήν την αλλαγή κι ας χτίσουμε σχέσεις βασισμένες στην ισότητα, την αγάπη και τον σεβασμό, προσφέροντας έτσι στον καθένα μας την ευκαιρία να αναπτύξει τον αληθινό εαυτό του και να ευημερήσει. Κι ας αφήσουμε στην άκρη συμπεριφορές κι αντιλήψεις που ανήκουν δεκαετίες πίσω.