Τι απαντάς όταν σου λένε «είπα για σένα στον ψυχολόγο μου»;

Είχα τις προάλλες μια κουβέντα με καφέ πάνω σε κουβέρ με πίνακες του Κλιμτ, όταν μου απευθύνθηκε η ατάκα που με τάραξε συθέμελα. «Τις προάλλες είχα την κουβέντα σου με την ψυχολόγο μου» μου είπαν και κόντεψα να πνιγώ με το καλαμάκι του φρέντο. Το έχει πει ο Φρόιντ κι ας έχει θεωρηθεί ξεπερασμένος από τη δεκαετία του ‘50: «Ο άνθρωπος δε θα πρέπει να παλεύει να εξαφανίσει τα σύνδρομά του, αλλά να συντονιστεί με αυτά, γιατί αυτά είναι που κατευθύνουν την επαφή του με τον κόσμο». Τέλεια, ανήκω σε κάποιο σύνδρομο που θέλουν να μοιραστούν. Ή, είμαι το σύνδρομο που θέλουν να μοιραστούν. Οκ, μην ανησυχείς, θα κάνω λες και μου είπες για ένα καινούριο ζευγάρι μπότες που αγόρασες κι ας θέλω ν’ ανοίξει η γη να με καταπιεί κι ας έχω γίνει κατακόκκινη από την ντροπή και το άγχος.

Δεν πετάς τέτοια βόμβα απροειδοποίητα χωρίς να επιτρέψεις στον άλλο να βρει πρώτα μια έξοδο κινδύνου, βέβαια. H αμοιβαία αμηχανία που συνεπαίρνει τους εμπλεκόμενους σε τέτοιες στιγμές είναι εξωφρενικά ξεκαρδιστική. Ο ένας φαίνεται ντράπηκε γι’ αυτήν την τόσο ξαφνική, προσωπική αποκάλυψη, ή ίσως και να μετάνιωσε θεωρώντας τελικά πως δεν έπρεπε να το πει και προσπαθεί ευθύς ν’ αλλάξει θέμα συζήτησης, ενώ ο άλλος προσπαθεί να το παίξει χαλαρός κι ας φωνάζουν όλα πάνω του πως μόνο έτσι δεν είναι. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα έχει μετατραπεί στον πιο ατσούμπαλο άνθρωπο του κόσμου. Έχει ρίξει κάτω το κινητό του, έχει αστοχήσει δύο φορές να βρει το καλαμάκι του καφέ, έχει στραβοκαταπιεί άλλες τόσες κι η λίστα συνεχίζεται.

Ποια είναι η σωστή ενδοπροσωπική διεργασία μια τέτοιας πληροφορίας; Οι σκέψεις που ακολουθούν είναι σαν δύο διαφορετικές φωνές στο κεφάλι μας να βρίσκονται σε διαρκή αγώνα επιβίωσης. Από τη μία συλλογίζεται κανείς ποια από τα αναρίθμητα κοινά βιώματά μας ήταν άξια αναφοράς, πώς έχουν επηρεάσει τον άνθρωπο που ξέρουμε απ’ όταν ακόμα φορούσαμε πάνες, αν εμείς τότε είχαμε κάπως, ακούσια, δημιουργήσει ένα δυσεπίλυτο τραύμα ή αν είχαμε εθελοτυφλήσει σε μια δύσκολη στιγμή και δε συμπαρασταθήκαμε όπως θα έπρεπε. Είναι δύσκολο να βάλεις δυο δεκαετίες στο μικροσκόπιο και να δεις πού μπορεί να έφταιξες. Είναι τόσο υποκειμενικά όλα. Κάτι που για κάποιον είναι μια σταγόνα στον ωκεανό, για άλλον είναι ο ωκεανός ολόκληρος και νιώθει να ναυαγεί σ’ αυτόν.

Από την άλλη το βλέπεις και λίγο εγωιστικά. Αγχώνεσαι μήπως χρησιμοποιήθηκες ως παράδειγμα προς αποφυγή, ή ως μέτρο σύγκρισης για την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας. Ξαφνικά κάθε κίνηση και λέξη μοιάζει πολύ πιο δύσκολη, σαν ένα άγχος απόδοσης να σε κατακλύζει, σαν να φοβάσαι μη δώσεις κι άλλα πατήματα για συζητήσεις με την εν λόγω και κάθε ψυχολόγο. Ορίστε, κάτι τέτοιες σκέψεις ίσως και να δηλώνουν μια λανθάνουσα ανάγκη για ψυχοθεραπεία. Ποιος άνθρωπος κάνει ψυχανάλυση για να μιλάει γι’ άλλους και τα προβλήματά τους; Μπορεί βέβαια να μιλάει για το πώς αυτοί οι άλλοι τον επηρέασαν. Η φωνή που ανησυχεί για το παρελθόν νίκησε στον αγώνα.

Μόνο ένας ειδήμων θα μπορούσε να δώσει μια ορθή λύση για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου θέματος, ωστόσο φαίνεται καλό ν’ αφήσουμε τον άνθρωπο απέναντί μας να μας φανερώσει όσα ο ίδιος επιθυμεί. Κι αν σου έχει τύχει, ίσως να καίγεσαι να μάθεις κάθε λέξη που ειπώθηκε σ’ εκείνο το δωμάτιο αλλά συγκρατήσου και μην κάνεις καταιγισμό ερωτήσεων. Read the room και πράξε αναλόγως. Το κλίμα πρέπει επειγόντως να ελαφρύνει. Σκέψου πως έχουμε την τάση να μεγαλοποιούμε γεγονότα και καταστάσεις, οπότε, ίσως, αυτή η συζήτηση να μην ήταν και τόσο μείζονος σημασίας όσο αρχικά πιστεύεις. Στην τελική, ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω σου. Γιατί ο Φρόιντ, μέσα σ’ όλα είπε κι αυτό: «Καμιά φορά, ένα πούρο δεν είναι παρά ένα πούρο.»