Νομοφοβία: Ο λόγος που αγχώνεσαι όταν ξεχνάς το κινητό σου

Τις τελευταίες δεκαετίες η τεχνολογία έχει εισβάλει για τα καλά στη ζωή μας. Ιδίως μετά την ευρύτατη διάδοση των smartphone, οι συνήθειές μας άλλαξαν συλλήβδην, με το κινητό να γίνεται το μέσο για τα ψώνια, τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, ακόμα και τις τραπεζικές μας συναλλαγές, απαραίτητο αξεσουάρ όλων και προέκταση του χεριού μας. Συχνά νευριάζουμε αν το ξεχάσουμε κάπου, αν κλείσει από μπαταρία ή αν δεν έχουμε πρόσβαση στο ίντερνετ κι αυτό είναι κάτι αναμενόμενο, αρκεί να συμβαίνει με μέτρο. Τι κίνδυνος ελλοχεύει, όμως, αν ακόμα και στην ιδέα των παραπάνω πανικοβάλλεσαι;

To 2008 το Ταχυδρομείο του Ηνωμένου Βασιλείου οργάνωσε μια έρευνα για τον αντίκτυπο που έχει η χρήση του κινητού τηλεφώνου στην ψυχολογία. Τότε, για πρώτη φορά, ο υπάλληλος Patrick O’ Neil χρησιμοποίησε τον όρο «νομοφοβία» για να περιγράψει το άγχος που βιώνουν οι άνθρωποι όταν δεν έχουν μαζί τους το κινητό, όταν αυτό δεν έχει σήμα ή όταν τελειώσει η μπαταρία του. Ο όρος προκύπτει από το “NO MObile PHone phoBIA” και συχνά αναφέρεται και ως «σύνδρομο αποστέρησης».

Το 2014 έγινε πρόταση η νομοφοβία να ενταχθεί στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, χωρίς όμως αυτή να γίνει δεκτή, καθώς το σύστημα μέτρησής της είναι δύσκολο να συσταθεί. Έτσι, η νομοφοβία δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη ψυχολογική διαταραχή, μπορεί όμως να εντοπιστεί σχετικά εύκολα, αν παρατηρήσει κανείς συγκεκριμένες συμπεριφορές.

Η παραπάνω έρευνα, καθώς κι άλλες που ακολούθησαν, έδειξαν ότι περίπου ένας στους δύο κατόχους κινητού τηλεφώνου βιώνει συμπτώματα νομοφοβίας, με την ηλικιακή ομάδα 18-34 ν’ αντιμετωπίζει τις μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισής της, ενώ παράλληλα οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερη προδιάθεση από τους άντρες. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες παραδέχτηκαν ότι δεν κλείνουν ποτέ το κινητό τους, επικαλούμενοι λόγους οικογενειακούς κι εργασιακούς, ενώ μόλις το 9% αναγνώρισε το συναίσθημα άγχους που του προκαλεί η έλλειψη του κινητού. Έρευνα που διεξήχθη στην Αυστραλία μελέτησε τη συσχέτιση της νομοφοβίας με τα τροχαία ατυχήματα κι αποκάλυψε πως τ’ άτομα με νομοφοβία είναι 85% πιθανότερο να πιάσουν το κινητό τους ενώ οδηγούν, ενώ ο κίνδυνος είναι κατά 20% μεγαλύτερος στους άνδρες οδηγούς.

Τα βαθύτερα αίτια της νομοφοβίας δεν είναι γνωστά με ακρίβεια στην επιστημονική κοινότητα, ωστόσο οι ειδικοί πιστεύουν πως πολλοί παράγοντες συντελούν στην εμφάνισή της. Η μεγάλη χρησιμότητα των κινητών στην καθημερινότητά μας, οι πολλές ώρες χρήσης του και η οικειότητα- ειδικά των νεότερων γενιών- μ’ αυτά μας καθιστούν επιρρεπείς σε συμπτώματα νομοφοβίας. Το κινητό μας παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας και διαρκούς ελέγχου μέσω της επικοινωνίας που μπορούμε να επιτύχουμε σε κάθε στιγμή. Έτσι, η νομοφοβία συνδέεται με τον φόβο της απώλειας, αφού ενδέχεται να υπάρχει ο φόβος πως, αν χαθεί η σύνδεση, θα χαθεί κάποια σημαντική εξέλιξη της ημέρας μας.

Επιπλέον, καθώς η διαπροσωπική επικοινωνία γίνεται ολοένα και περισσότερο μέσω οθονών, η απουσία κινητού ενισχύει τον φόβο της απομόνωσης και της μοναξιάς. Χωρίς το κινητό σου, δεν μπορείς να μιλήσεις με τους φίλους ή το ταίρι σου κι αυτό προκαλεί άγχος, ανησυχία, πανικό και μια γενικευμένη δυσφορία, οπότε θες να είσαι διαρκώς διαθέσιμος. Οι ειδήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς τ’ άτομα με νομοφοβία είναι κοντά στην παθολογική εξάρτηση από τα κινητά τους.

Η νομοφοβία, όπως και κάθε άλλη φοβία, εκδηλώνεται τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά. Στην πρώτη κατηγορία συμπτωμάτων περιλαμβάνονται συμπεριφορές που απορρέουν από τον πανικό που νιώθει το άτομο όταν δεν έχει μαζί του το κινητό του ή σύνδεση στο δίκτυο. Η ψευδαίσθηση ότι το κινητό χτυπάει ακόμα κι όταν δεν το έχουμε μαζί μας, το άγχος που μας κυριεύει αν χάσουμε τη συσκευή  απ’ το οπτικό μας πεδίο, η αδυναμία μας να πάμε μέχρι και στο μπάνιο χωρίς αυτή και η τάση του μυαλού να εστιάζει στην έλλειψη του κινητού και να μην μπορεί να επικεντρωθεί στην εκάστοτε απασχόληση είναι μερικά τρανταχτά σημάδια νομοφοβίας.

Σωματικά, η νομοφοβία εκδηλώνεται όπως κάθε άλλη διαταραχή άγχους ή πανικού. Σφίξιμο στο στομάχι, ζαλάδα, έντονη εφίδρωση, τρέμουλο, ταχυκαρδία, δυσκολίες στην αναπνοή, ακόμα και κρίσεις πανικού μπορεί να εκδηλωθούν σ’ ένα άτομο που φοβάται να μείνει χωρίς το κινητό του. Μακροπρόθεσμα το άτομο μπορεί ν’ αντιμετωπίζει προβλήματα με την ποιότητα του ύπνου, τις δια ζώσης διαπροσωπικές σχέσεις, την όραση, αλλά και να βιώνει κοινωνική απομόνωση,  Εξ αιτίας αυτών των συμπτωμάτων, η νομοφοβία είναι πιθανότερο να εκδηλωθεί σε άτομα που ήδη αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τη διαχείριση του άγχους τους. Αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, η νομοφοβία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές, χρόνιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία κι ευεξία κάθε ατόμου.

Αν κάποιο άτομο βρίσκει τον εαυτό του στις παραπάνω περιγραφές και τα συμπτώματα είναι εμφανή για ένα συνεχόμενο διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών, είναι καλό ν’ απευθυνθεί σ’ έναν ειδικό ψυχική υγείας, ώστε ν’ αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Η θεραπεία της νομοφοβίας είναι αρκετά περιορισμένη και βασίζεται στην ψυχοθεραπεία με ή χωρίς συνοδεία φαρμακευτικής αγωγής. Η συμβολή του εκάστοτε ψυχολόγου έγκειται στην αποκατάσταση των διαπροσωπικών σχέσεων , ωστόσο μεγάλο μέρος της δουλειάς απαιτεί συνειδητή προσπάθεια απ’ τον θεραπευόμενο. Μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά μας μπορούν είτε να μας βοηθήσουν ν’ αποβάλλουμε τη νομοφοβία είτε ν’ απομακρύνουμε την πιθανότητα εμφάνισής της.

Εάν, λοιπόν, κι εσύ θέλεις να περιορίσεις τη χρήση του κινητού σου ξεκίνα με μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά σου. Βάλε όρια στη χρήση του κινητού μέσα στη μέρα, αφήνοντάς το σε κάποιο άλλο δωμάτιο όσο εσύ τρως, κοιμάσαι ή ξεκουράζεσαι. Βρες τη χρυσή ισορροπία μεταξύ διαδικτυακής και δια ζώσης επικοινωνίας με το να μην κοιτάς συνέχεια την οθόνη όταν ο συνομιλητής βρίσκεται απέναντί σου. Κάνε μικρά διαλείμματα από τη χρήση του, αφήνοντάς το σπίτι όταν πας για έναν σύντομο περίπατο ή στο σούπερ μάρκετ. Τέλος, βρες εναλλακτικούς τρόπους ν’ απασχολήσεις τον εαυτό σου. Αντί να σκρολάρεις, διάβασε ένα κεφάλαιο από το αγαπημένο σου βιβλίο, ζωγράφισε, αθλήσου, προχώρα την εργασία σου. Λύσεις υπάρχουν, μένει να βρεις τη θέληση.

Η καλπάζουσα ανάπτυξη της τεχνολογίας, αναμφίβολα έχει κάνει πολλές πτυχές της ζωής μας ευκολότερες. Ωστόσο η ευρεία χρήση του κινητού τηλεφώνου έχει δημιουργήσει έναν κίνδυνο για την ψυχική υγεία των ανθρώπων που δεν μπορούν να λειτουργήσουν εάν δεν το έχουν κοντά τους και δεν είναι διαρκώς συνδεδεμένοι στο δίκτυο. Η νομοφοβία μπορεί να μην είναι αναγνωρισμένη διαταραχή, είναι όμως μια κατάσταση με αρνητικότατες συνέπειες στην ψυχική- αλλά και σωματική- υγεία του ατόμου. Το «κλειδί» για την αντιμετώπισή της βρίσκεται στη δύναμη της θέλησης που ο καθένας μας κρύβει μέσα του.