Γιατί παίρνουμε πιο ακραίες αποφάσεις μέσα σε μια ομάδα;

Γιατί παίρνουμε πιο εύκολα δύσκολες, περισσότερο δυναμικές ή κι ακραίες αποφάσεις όταν βρισκόμαστε μέσα σε μια ομάδα; Αφορά ένα ιδιαίτερο φαινόμενο της ψυχολογίας, κατά το οποίο τα μέλη της ομάδας μέσω μιας συζήτησης υιοθετούν πιο έντονες θέσεις από αυτές που μπορεί να είχαν αρχικά, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν όλοι μαζί πιο ακραίες αποφάσεις από αυτές που θα λάμβανε ο καθένας ξεχωριστά. Η θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης εξηγεί ότι τα άτομα παρατηρούν τις ιδέες που εκφράζουν οι άλλοι και τείνουν να παίρνουν όμοια θέση, ώστε να νιώθουν την αποδοχή από την ομάδα. Είναι, όμως, αυτό πράγματι που μας κάνει σήμερα να μην έχουμε τη δική μας ελεύθερη άποψη;

Η ομαδική πόλωση είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο κατά το οποίο οι άνθρωποι επιδιώκουν τη συναίνεση μέσα σε μια ομάδα. Σε πολλές περιπτώσεις, παραμερίζουν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις ή υιοθετούν τη γνώμη της υπόλοιπης ομάδας άκριτα. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1972 από τον κοινωνικό ψυχολόγο Irving L. Janis, ο οποίος διαπίστωσε μελετώντας την ψυχολογία της ομάδας, πως άνθρωποι που αντιτίθενται στις αποφάσεις ή στις υπερισχύουσες απόψεις της, συχνά παραμένουν σιωπηλοί, προτιμώντας να διατηρήσουν την ειρήνη παρά να διαταράξουν την ομοιομορφία του πλήθους. Έπειτα, ακόμη κι οι πιο λογικοί άνθρωποι, είναι επιρρεπείς στο να λαμβάνουν παράλογες αποφάσεις μπροστά στη συντριπτική πίεση της ομάδας, γεννώντας το groupthink. Αποτελεί δηλαδή μια ακραία περίπτωση πόλωσης της ομάδας που οδηγεί σε εσφαλμένες ή ελλιπείς αποφάσεις.

Είναι γεγονός πως έχει τύχει να βγούμε από κάποια σύσκεψη ή μια απλή συζήτηση όπου μόλις έχει ληφθεί μια απόφαση και ν’ απορούμε κι εμείς οι ίδιοι πώς συναινέσαμε σε κάτι τέτοιο. Το υψηλό άγχος είναι μια άλλη βασική αιτία, όπως κι η πίεση του χρόνου που απαιτεί μια γρήγορη απόφαση. Σκεφτείτε, λοιπόν, την τελευταία φορά που μπορεί να ήσασταν μέλος μιας ομάδας, ίσως κατά τη διάρκεια μιας εργασίας ή project. Φανταστείτε ότι κάποιος σας προτείνει μια ιδέα που θεωρείτε αρκετά κακή. Ωστόσο, όλοι οι υπόλοιποι στην ομάδα συμφωνούν με το άτομο που πρότεινε την ιδέα κι η ομάδα φαίνεται αποφασισμένη να ακολουθήσει αυτή την πορεία δράσης. Εκφράζετε τη διαφωνία σας ή απλώς ακολουθείτε τη γνώμη της πλειοψηφίας;

Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι καταλήγουν να επιδίδονται στην ομαδική σκέψη όταν φοβούνται ότι οι αντιρρήσεις τους μπορεί να διαταράξουν την αρμονία της ομάδας ή υποψιάζονται ότι οι ιδέες τους μπορεί να προκαλέσουν την απόρριψή τους από άλλα μέλη. Πολλοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν αυτό το ψυχολογικό φαινόμενο. Ένας, πιθανόν να είναι η μη γνώση ή η αίσθηση ότι τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας είναι πιο εξειδικευμένα κι έτσι, πολλοί τείνουν να συμφωνούν με κάτι που ίσως να μην ήθελαν. Ακόμη κι οι επιρροές από τον λεγόμενο ηγέτη, είναι εφικτό να επιδράσουν στην ομαδική σκέψη και να λειτουργήσουν καθοριστικά στην απόφαση της ομάδας.

Η ομαδική πόλωση μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να αγνοήσουν σημαντικές πληροφορίες και τελικά να φτάσουν σε κακές αποφάσεις. Αυτό μπορεί να είναι επιζήμιο ακόμη και σε μικρότερης σημασίας καταστάσεις, αλλά μπορεί να έχει πολύ σοβαρότερες συνέπειες σε ορισμένα περιβάλλοντα. Το φαινόμενο μπορεί να έχει υψηλό κόστος. Μπορεί να συμβάλει στο να επιδίδονται τα μέλη της ομάδας σε αυτολογοκρισία ή χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αυτή η τάση να επιδιώκεται -πάνω απ’ όλα- ένα τελικό «ναι» σημαίνει επίσης ότι τα μέλη της ομάδας μπορεί να μην αξιολογούν επαρκώς τους πιθανούς κινδύνους και τα οφέλη μιας απόφασης.

Όταν οι άνθρωποι στις ομάδες έχουν διαφορετικό υπόβαθρο κι εμπειρίες, είναι σε θέση να φέρουν διαφορετικές προοπτικές, πληροφορίες κι ιδέες στο τραπέζι. Αυτό βελτιώνει τις αποφάσεις και καθιστά λιγότερο πιθανό το ενδεχόμενο οι ομάδες να πέσουν σε μοτίβα ομαδικής σκέψης και τελικά, σε λάθος κρίση που θα έχει προκύψει από βιασύνη, φόβο και στρες. Άλλωστε, ποιος θέλει να αποφασίζει έτσι;

Πηγές:

verywellmind.com

psychologytoday.com