Όταν χωρίς «αυτό» νιώθεις πως δεν αντέχεις ούτε να αναπνέεις

Εθισμός είναι μια συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από αιτιώδη σχέση απέναντι σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, σε ουσίες αλλά ακόμη και στο φαγητό. Προκαλείται από οτιδήποτε μπορεί να επαναλαμβάνεται σε βαθμό που να επηρεάζει παθολογικά, σωματικά και ψυχικά η ύπαρξή του τη ζωή μας. Υπάρχουν πολλά στάδια εθισμού και καθώς εξελίσσεται γίνεται τρόπος ζωής. Δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν παγιδευμένοι σε κάποιον από τους πολλούς. Στην ουσία, σήμερα, αντιμετωπίζεται ως εθισμός σχεδόν κάθε συνήθεια που ακολουθείται εκτός μέτρου από ένα άτομο το οποίο γνωρίζει ότι δυσκολεύεται ή αδυνατεί να την κατευνάσει και πολύ περισσότερο, να της δώσει ένα τέλος.

Υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά βέβαια, τα οποία υποδηλώνουν πιο ξεκάθαρα τη θέση αυτή. Ας ξεκινήσουμε από την έντονη επιθυμία για ενδώσουμε, σε καταστάσεις όταν ο εαυτός μας βρίσκεται συναισθηματικά ευάλωτος, ή τον καθιστούμε εμείς οι ίδιοι, ψευδώς, ευάλωτο. Συνεπώς θέλει το μυαλό μας νιώθοντας έκθεση, αμηχανία, πόνο, να ενδώσει σ’ «αυτό» είτε είναι ουσία, ποτό, τυχερό παιχνίδι, ένας άνθρωπος, ή και κάποιου συγκεκριμένου είδους τροφή (συχνό φαινόμενο αποτελούν τα γλυκά).

Προχωρώντας, αναπτύσσεται μια ανοχή πάνω σε αυτές τις ουσίες, δραστηριότητες ή συνήθειες. Ένα γνώριμο παράδειγμα για όλους μας (αθάνατο Hollywood) είναι εκείνος ο τύπος στο μπαρ που μέρα με τη μέρα ζητάει όλο και περισσότερα ποτά για να κάνει το λεγόμενο «κεφάλι». Μπαίνοντας σε πιο δύσβατα μονοπάτια, ξεκινάει το στερητικό σύνδρομο, όταν περάσουν κάποιες ώρες μακριά από τον εξαρτησιογόνο παράγοντα. Περπατώντας, ο εθισμένος πλέον, σε αυτό το μονοπάτι, αποστασιοποιείται από κοινωνικές δραστηριότητες κι επαγγελματικές υποχρεώσεις.

Πολλές φορές τα άτομα που έχουν αναπτύξει έναν εθισμό μπορεί να μη γνωρίζουν ότι η συμπεριφορά τους είναι εκτός ελέγχου και προκαλεί προβλήματα στον εαυτό τους και τους άλλους. Η εθιστική συμπεριφορά χαρακτηρίζεται από εξασθένιση του συμπεριφορικού ελέγχου με συνέπεια το άτομο να παρουσιάζει μειωμένη αναγνώριση σημαντικών προβλημάτων στις συμπεριφορές και τις διαπροσωπικές σχέσεις με τους γύρω του.

Οι τύποι εθισμού προσδιορίζονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV-TR), ενώ άλλοι είναι πιο αμφιλεγόμενοι κι έχουν αναγνωριστεί από ορισμένους επαγγελματίες εθισμού. Διακρίνεται σε ψυχολογικούς και συμπεριφορικούς. Οι εξάρσεις χαρακτηρίζονται από λαχτάρα, καταναγκασμό, αδυναμία να σταματήσει και δυσλειτουργία του τρόπου ζωής. Οι εθισμοί συμπεριφοράς είναι αυτοί που δεν περιλαμβάνουν κάποια ουσία. Αυτός ο τύπος εθισμού μπορεί να είναι μια διαταραχή ελέγχου παρορμήσεως όπως ορίζεται στο DSM-IV-TR, ή ένας εθισμός που αναγνωρίζεται από έναν εξειδικευμένο εθισμό.

Όταν γίνεται αναφορά σε οποιοδήποτε είδος εθισμού, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η αιτία του δεν είναι απλώς μία αναζήτηση για ευχαρίστηση και ότι δεν έχει καμία σχέση με την ηθική ή τη δύναμη του χαρακτήρα του ατόμου. Οι ειδικοί συζητούν εάν ο εθισμός αποτελεί «ασθένεια» ή ψυχική διαταραχή.

Η λέξη, τώρα, χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους. Ένας ορισμός περιγράφει τον φυσικό εθισμό. Αυτή είναι μια βιολογική κατάσταση στην οποία το σώμα προσαρμόζεται στην παρουσία ενός φαρμάκου, έτσι ώστε το φάρμακο να μην έχει πλέον το ίδιο αποτέλεσμα- αλλιώς γνωστό ως ανοχή. Μια άλλη μορφή φυσικής εξάρτησης είναι το φαινόμενο της υπερβολικής αντίδρασης από τον εγκέφαλο στα φάρμακα (ή στα συνθήματα που σχετίζονται με τα φάρμακα). Ωστόσο, οι πιο εθιστικές συμπεριφορές δε σχετίζονται με σωματική ανοχή. Οι άνθρωποι συνήθως χρησιμοποιούν ουσίες, παίζουν τυχερά παιχνίδια ή ψωνίζουν αναγκαστικά ως αντίδραση στο stress τους, ανεξάρτητα από το αν έχουν εθισμό ή όχι.

Φτάνει πια να κοιτάμε λοξά τον συνάνθρωπό μας γιατί έχει κάποιο πρόβλημα, γιατί έπαθε στερητικό μπροστά μας, γιατί μας ζήτησε ένα αναθεματισμένο ευρώ στη στάση του μετρό. Δεν ξέρεις κανείς τι κουβαλάει στην ψυχή του. Κι αν είναι να μη βοηθήσουμε, ας μην κρίνουμε τουλάχιστον, κρατώντας τσιγάρο και τον έβδομο καφέ για τη μέρα, έχοντας στις ταχείες κλήσεις τον πρώην έρωτά μας.  Όποιο είδος εθισμού κι αν δούμε μπροστά μας, αν είμαστε εμείς οι πρωταγωνιστές ή οι φίλοι μας, η οικογένειά μας ακόμη κι ένας άγνωστος ποτέ ας μην ξεχνάμε ότι όλοι έχουμε έρθει για να πάρουμε μαθήματα, να βοηθηθούμε και να βοηθήσουμε, να αγαπηθούμε και να αγαπήσουμε πρώτα τον εαυτό μας και μετά τους άλλους.

Να προσέχουμε όλοι. Το παρόν δε διαρκεί πολύ, γίνεται αμέσως παρελθόν και το μέλλον δεν ξέρουμε αν θα έρθει. Ας το ζήσουμε με σεβασμό, με αγάπη, με έρωτα, με αυτοπροστασία και κοινωνική συνείδηση.