Placebo∙ όλα είναι στο μυαλό

Φαινόμενο placebo είναι όταν ασθενής σημειώνει θετική πρόοδο μετά απ’ τη χορήγηση εικονικού φαρμάκου. Τυχαίνει σε πολλές θεραπείες να χορηγούνται τόσο κανονικά όσο κι εικονικά φάρμακα για να διαλευκανθεί αν η θεραπεία, όντως, λειτουργεί. Δηλαδή, κατά τη διάρκεια μιας θεραπείας σε μερικά άτομα χορηγείται το φάρμακο κανονικά ενώ σε κάποια δίνεται μια ουσία χωρίς γνωστά ιατρικά αποτελέσματα, όπως το αποστειρωμένο νερό, αλατούχο διάλυμα ή χάπι ζάχαρης.

Όλη η ιδέα του placebo βασίζεται στη θεωρία ότι το μόνο μέρος του ανθρώπου που πραγματικά πάσχει είναι το μυαλό. Το μυαλό τα δημιουργεί όλα. Παίζει μαζί μας και κινεί τα νήματα εν αγνοία μας. Αν καταφέρουμε να ξεγελάσουμε το μυαλό να πιστεύει ότι μπορεί να γιατρευτεί, τότε έχουμε καταφέρει ήδη ένα μεγάλο μέρος της θεραπείας μας.

Κι ο ίδιος ο ασθενής, συνήθως, έχει την ανάγκη να πιστέψει. Να δημιουργήσει ελπίδες και να πιαστεί από αυτές. Να μπορεί να νιώσει αισιόδοξος. Αλλά η λογική δεν τον αφήνει. Έχει ανάγκη οι ελπίδες που θα λάβει να ευσταθούν στην κοινή λογική. Αυτό είναι, εν τέλει, το placebo∙ ενέσιμες μορφές θετικής σκέψης. Ένας έξυπνος τρόπος να ξεγελάσεις το μυαλό σου και να το πείσεις να σε θεραπεύσει.

Σε μια δύσκολη κατάσταση, όπως μία σοβαρή ασθένεια, ο ασθενής μπορεί να ‘χει περισσότερη ανάγκη λίγες δόσεις ελπίδας παρά το οποιοδήποτε φάρμακο. Να νιώσει κοντά στη θεραπεία, να μπορέσει να πει ότι όλα θα πάνε καλά και να το εννοεί. Να ‘χει λόγο να το εννοεί. Όπως έχει και λόγο να το πιστεύει. Τότε ίσως και να πάνε, τελικά.

Αποδεδειγμένα, το 30% με 60% των ατόμων που δέχθηκαν εικονική θεραπεία δηλώνουν να είχαν θετικό αποτέλεσμα. Παρουσίασαν αλλαγές σε τομείς όπως η αρτηριακή πίεση, η κόπωση, το άγχος, διάφορα είδη πόνου και διάφορες εγκεφαλικές δραστηριότητες. Γεγονός που αποδεικνύει πως όλα γεννιούνται και πεθαίνουν μέσα στους στενούς διαδρόμους του μυαλού μας. Και πως ιδέα δεν έχουμε για τι είμαστε ικανοί.

Σε περιπτώσεις που το placebo απέτυχε να βελτιώσει την κατάσταση, τα αίτια σημειώνονται στη φύση της ασθένειας, το ποσοστό πίστης που εναποθέτει ο ασθενής στη λειτουργία της θεραπείας, τον τύπο της ανταπόκρισης που αναμένει ο ασθενής, τη στάση του γιατρού αλλά και τα γονίδια.

Εδώ τίθεται το ερώτημα αν, όντως, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Κι αν στέκει από ηθικής άποψης η εν μέρει κοροϊδία του ασθενή, έστω κι αν αυτή αποσκοπεί στο καλό του. Το καλό  του που, όμως, δεν αποφασίστηκε απ’ τον ίδιο, αλλά κρίθηκε απ’ τους άλλους. Απ’ την άλλη ο ασθενής ζήτησε απ’ τον γιατρό τη θεραπεία του και με αυτόν τον στόχο πορεύεται κι εκείνος.

Ηθικό ή όχι, το placebo αποτελεί τη μεγαλύτερη απόδειξη για τη δύναμη του μυαλού μας και για το τι είναι ικανός ο άνθρωπος αν, πραγματικά, το πιστέψει. Είναι λυπηρό το ότι χρειάζεται ολόκληρη ιατρική σκευωρία για να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη αυτή. Μακάρι να ‘χαμε τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε τουλάχιστον τη μισή.

Αλλά, βλέπετε, το κλειδί σε όλα είναι η πίστη κι η θέληση.