Πού σταματούν οι συμβουλές και ξεκινά η χειραγώγηση;

Απαιτητική υπόθεση η φιλία. Προϋποθέτει πολλά και διάφορα, εκ των οποίων η αγάπη, η αλληλοκατανόηση, ο σεβασμός. Το δυσκολότερο κομμάτι, ωστόσο, αποτελεί η διαδικασία οριοθέτησης. Μέχρι πού φτάνει το δικαίωμα επέμβασης που διαθέτεις στη ζωή του άλλου;

Συμφωνούμε ότι στις υποχρεώσεις ενός φίλου αναγράφεται με κεφαλαία γράμματα η ακρόαση κι η συζήτηση. Όταν, επομένως, ο φίλος σου έχει πρόβλημα, είναι δεδομένο πως θα κάτσεις πρώτα ν’ ακούσεις πώς έχει η κατάσταση κι ύστερα θα αναλάβεις πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια συζήτηση, η οποία θα προσπαθήσει να διαλευκάνει την υπόθεση. Με εσένα σε θέση ανακριτή, θα προσπαθείς να καλύψεις κάθε πτυχή του συμβάντος, ακόμα κι αυτές που ο φίλος υποσυνείδητα ή συνειδητά αγνοεί.

Κι έπειτα, περνάς στο στάδιο της συμβουλής, κατά το οποίο παραθέτεις τα δικά σου συμπεράσματα για το γεγονός και ποια πιστεύεις πως θα ήταν η πιο κατάλληλη αντιμετώπιση. Κάτι σαν έκθεση άποψης, ένα πράγμα. Κι ως εδώ όλα καλά κι όλα μέλι γάλα. Τα πράγματα, ωστόσο, ποτέ δεν είναι τόσο απλά∙ πάντα έχουν την τάση να περιπλέκονται και να μπερδεύονται μεταξύ τους, μέχρι να γίνουν ένα κουβάρι που να μη λύνεται με τίποτα, κι αναγκάζεσαι να πάρεις ψαλίδι και να κόψεις, ανεξαρτήτως απωλειών.

Κι αν εσύ ως τρίτο άτομο, έξω απ’ την υπόθεση, είσαι σε θέση να δεις καθαρότερα; Αν μπορείς να αντιληφθείς πράγματα που ο άμεσα ενδιαφερόμενος αγνοεί; Πράγματα που θα του είναι δύσκολο να χωνέψει και να επεξεργαστεί; Κι αν ξέρεις ότι ανοίγοντας το στόμα σου θα πάρεις στον λαιμό σου την απόφαση που έχει να πάρει; Είσαι σε θέση να το κάνεις; Να αναλάβεις την ευθύνη μεταβολής μιας ολόκληρης συγκυρίας;

Κι αν ξέρεις πως έχεις τη δύναμη και την επιρροή να μεταβάλεις μίαν απόφαση ολόκληρη που είναι να ληφθεί, κι αν είσαι πεπεισμένος πως η δεδομένη απόφαση είναι λανθασμένη, σου δίνει αυτό το δικαίωμα να επέμβεις; Συνεχίζουμε να μιλάμε για συμβουλή ή έχουμε αρχίσει να μιλάμε για χειραγώγηση; Κι αν είσαι εσύ λάθος κι η απόφαση που πάει να πάρει είναι, όντως, σωστή; Μπορείς να ζήσεις με το βάρος των ευθυνών σου; Μα, ακόμα χειρότερα, αν η απόφαση είναι λάθος κι εσύ αποφασίσεις να μην επέμβεις, είσαι μετά σε θέση να ζήσεις με τις τύψεις; Κι αν εσύ έχεις το δικαίωμα να επέμβεις, τότε με το ίδιο σκεπτικό θα έχει κι ο άλλος κάθε δικαίωμα να σου ζητήσει τα ρέστα.

Η απάντηση σε κάθε ερώτημα που θέσαμε είναι η εξής: Ο καθένας είναι υπόλογος και φέρει ευθύνες μόνο για τις πράξεις του. Εσύ, ως φίλος, έχεις καταρχάς την υποχρέωση να ‘σαι ειλικρινής, να πεις τα πράγματα ως έχουν, γυμνά, χωρίς περιτυλίγματα και σάλτσες. Δεν είμαστε για να χαϊδεύουμε ο ένας τ’ αφτιά του άλλου τώρα. Να πεις την άποψή σου και να τη στηρίξεις στα ανάλογα επιχειρήματα, ώστε να στέκει λογικά και να μη βασίζεται σε υποκειμενικά κριτήρια. Κι έπειτα, να αποφασίσεις κατάλληλα το ύφος και τον τόνο που θα μιλήσεις, με βάση τον χαρακτήρα του φίλου σου και τις ανάγκες του τη δεδομένη στιγμή.

Δε σε παίρνει να σκεφτείς εγωιστικά και να δράσεις με τρόπο που θα του χρυσώσει το χάπι και θα σε ευνοήσει στα μάτια του. Αν είναι να τον πειράξει η αλήθεια και να σας φέρει σε ρήξη, θα κάνεις την καρδιά σου πέτρα και θα το διακινδυνεύσεις, γιατί εκ των υστέρων θα συνειδητοποιήσει πως ήταν το καλύτερο που είχες να κάνεις. Κι αφού ολοκληρώσεις τη συμβουλευτική διαδικασία, εκεί τελειώνει το δικό σου καθήκον και μπορείς να ‘σαι εντάξει με τον εαυτό σου. Έκανες ό,τι περνούσε απ’ το χέρι σου κι όσα σε άφηνε η θέση σου. Δεν μπορείς ούτε και πρέπει να επιβληθείς.

Κι εκεί ακριβώς που τελειώνει ο δικός σου ρόλος, ξεκινά ο ρόλος του άλλου. Έχει δύο επιλογές: να ακολουθήσει τις συμβουλές σου ή όχι. Δεν τον πιέζει, ούτε τον υποχρεώνει κανείς. Είναι καθαρά θέμα δικής του κρίσης. Οπότε μετά, όποια και να ‘ναι η έκβαση, είτε είχες δίκιο είτε είχες άδικο, ο ίδιος είναι υπόλογος για την απόφαση που πήρε. Δεν μπορεί να σου καταλογίσει τίποτα, γιατί μόνος του έκρινε αν θα ακολουθούσε τη συμβουλή σου ή όχι. Δικιά του ζωή, δικές του αποφάσεις, δικές του κι οι συνέπειες θετικές ή αρνητικές.

Ο καθένας είναι κύριος του εαυτού του κι αποφασίζει για τον ίδιο τον εαυτό του. Η φιλία δε συμπεριλαμβάνει να σηκώνεις βάρη κι ευθύνες άλλων. Εσύ μπορείς να ακούσεις, να εκφέρεις άποψη και να συμβουλεύσεις. Ως εκεί. Δεν μπορείς να πάρεις την απόφαση εκ μέρους του. Μακάρι, άλλωστε, να τα καταφέρνουμε να κάνουμε πρώτα κουμάντο στις δικές μας ζωές κι ύστερα να εμπλακούμε και στις ζωές των άλλων.

Υ.Γ. Πάντως, αν όντως είχες δίκιο –είτε ακολουθήσει τη συμβουλή σου είτε όχι– ένα «Στα ‘λεγα εγώ» το δικαιούσαι.