Υπάρχει εθισμός στο σεξ;

Ακούσαμε πολλά και διάφορα για εθισμούς κι εξαρτήσεις. Φρόντισε η κοινωνία να μας προετοιμάσει για αλκοόλ, τζόγο, ναρκωτικά, κι ούτω καθεξής. Ύπουλα κι επίφοβα πράγματα, μας ‘μαθαν να φυλαγόμαστε, να κρατιόμαστε μακριά. Κι αν θεωρήσουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο, υπάρχουν γραμμές στήριξης και κέντρα απεξάρτησης. Κι αν υποπέσει στην αντίληψή μας ότι κάποιος κοντινός μας βιώνει κάτι παρόμοιο, να ξέρουμε πώς να το χειριστούμε και πώς να προσφέρουμε την κατάλληλη στήριξη. Μας τα ‘παν, όμως, όλα;

Εν έτει 2019, θα μπορούσαμε να εντάξουμε το σεξ στις αναγνωρισμένες εξαρτήσεις; Είμαστε στο σημείο όπου τα στερεότυπα σπάζουν σιγά-σιγά. Το σεξ παύει να αποτελεί απλώς βιολογική ανάγκη ή μέσο αναπαραγωγής. Θεωρείται μορφή ικανοποίησης, μέσο απόλαυσης και τείνει να καταλαμβάνει μεγάλο μέρος συζητήσεων, καθώς όλους μας αφορά το ίδιο. Όπως όλα τα είδη απολαύσεων, λοιπόν, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι διαθέτει εκείνη τη λεπτή γραμμή, που αν κανείς την ξεπεράσει, μπορεί από λάτρης του σεξ να προκύψει σεξομανής;

Οι ειδικοί διαφωνούν κατά πόσο είναι πιθανό να εθιστεί κανείς στο σεξ. Παρόλο που δεν υπάρχει επίσημη κλινική διάγνωση, μερικοί υποστηρίζουν ότι μπορεί να υπάρξει εθισμός στην απόλαυση, τύπου «φτιαξίματος» (χρησιμοποιώντας την αργκό των χρηστών) κατά τη διάρκεια κάποιας σεξουαλικής δραστηριότητας, ενώ κάποιοι δεν το δέχονται. Πάντως, όσοι το προσδιορίζουν ως εθισμό, το περιγράφουν ως κάθε σεξουαλική δραστηριότητα που βγαίνει εκτός ελέγχου. Κι αυτό μπορεί να περιλαμβάνει συχνό ασταθές σεξ με διαφορετικά άτομα αλλά και με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο εντός του πλαισίου μιας σχέσης, όταν το άτομο πλέον είναι ανίκανο να ελέγξει τις ορμές και τις πράξεις του, παρά τις δυσκολίες που μπορεί να του προκαλεί στις σχέσεις του, τα οικονομικά και τα επαγγελματικά του.

Μπορεί, ωστόσο, να θεωρηθεί εξάρτηση; Αν στερήσεις από ένα σεξομανή το σεξ, θα πάρεις του ίδιου είδους αντιδράσεις απ’ ό,τι αν στερήσεις από έναν αλκοολικό το ποτό ή από ένα ναρκομανή τη δόση του; Υπάρχουν ειδικοί που το χαρακτηρίζουν απλά ως μία ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, μια ανάγκη που είναι απελπισμένη και βασανιστική. Ως ένα αποτέλεσμα ανασφαλειών και ψυχικής αστάθειας ή έλλειψης σημασίας κι αποδοχής.

Το σεξ λειτουργεί ως μέσο επιβεβαίωσης ή αποδοχής ή ως τρόπος απόδρασης από κάθε είδους αρνητικό συναίσθημα, όπως το άγχος ή η κατάθλιψη. Το άτομο καταλήγει να καταπιάνεται απ’ το αίσθημα που του προσφέρει η πράξη κι όχι αυτήν καθ’ εαυτήν τη διαδικασία. Χρησιμοποιεί τον εθισμό ως πρόσχημα επομένως για να δικαιολογείται η κατ’ εξακολούθηση αναζήτηση του συναισθήματος αυτού και για να μπορεί να αποφύγει τη συνειδητοποίηση του συναισθηματικού του κενού. Απ’ την άλλη όμως, τα ίδια κίνητρα υποκινούν και κάποιον εθισμένο.

Υπάρχει, βέβαια, κι η μερίδα ατόμων που θεωρούν το θέμα εντελώς πλαστό. Ένα πρόσχημα των ενηλίκων για να δικαιολογούν τις συμπεριφορές τους, ώστε να γίνονται αποδεκτές από τις συμβάσεις της κοινωνίας αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς τους. Ώστε να μπορούν να αποφύγουν τις ηθικές ευθύνες και τύψεις που προκύπτουν από αυτές, αλλά να μη χρειαστεί να χαλιναγωγήσουν τα πάθη και τους εαυτούς τους, βάζοντας όρια στις παρορμήσεις τους. Το κλασικό σύνδρομο των παιδιών που προσπαθούν να αποφύγουν την τιμωρία στη σκανδαλιά.

Λόγω της όλης ασυμφωνίας, το “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-V (DSM-5)” δε συμπεριλαμβάνει τον εθισμό στο σεξ ως μία διαγνώσιμη πάθηση. Υπάρχουν, ωστόσο, έρευνες που υποδεικνύουν την επικράτηση δυσμενούς σεξουαλικής συμπεριφοράς που είναι παρόμοια στην ανάπτυξη μίας «χημικής» εξάρτησης. Μπορούν να σημειωθούν συμπτώματα κι αίτια. Ωστόσο, τι γίνεται με την αντιμετώπιση; Μπορεί να ακολουθηθεί μιας μορφής απεξάρτηση ή λύνεται με απλή ψυχανάλυση; Μπορεί κανείς να το ξεπεράσει μόνος του ή είναι αναγκαία η παροχή βοήθειας;

Διαγνωσμένη πάθηση ή όχι, είναι κάτι που υπάρχει γύρω μας -προσποιητά ή μη. Κι αν μη τι άλλο οφείλουμε να το θεωρήσουμε τουλάχιστον άξιο συζήτησης. Σε μία κοινωνία που η ίδια προωθεί το σεξ απ’ τις διαφημίσεις στα περιοδικά μέχρι τις ταινίες και τα βίντεο κλιπ, το λιγότερο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να αναγνωρίζουμε τις περιπτώσεις όπου αυτό φτάνει σε σημείο να γίνεται επιβλαβές για την ισορροπία μας, και να παρέχουμε τρόπους βοήθειας ή τουλάχιστον μια κάποια ενημέρωση.

Αφού μαθαίνουμε να βγαίνουμε απ’ τα στερεότυπα, να το κάνουμε σωστά και σε όλα τα επίπεδα.