Έχεις ακούσει ποτέ για το φαινόμενο NIMBY (Not In My Back Yard); Ουσιαστικά, αναφέρεται στην αντίθεση που εκφράζουν οι κάτοικοι μιας περιοχής σε συγκεκριμένες αναπτυξιακές ή περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, όταν αυτές προτείνονται να υλοποιηθούν κοντά στον τόπο κατοικίας τους. Αν και οι ίδιοι οι κάτοικοι μπορεί να αναγνωρίζουν την ανάγκη για αυτές τις πρωτοβουλίες (όπως π.χ. η δημιουργία ενός εργοστασίου, μιας φυλακής, ενός κέντρου απορριμμάτων ή μιας μονάδας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενός κέντρου μεταναστών), συχνά αντιτίθενται στην υλοποίησή τους εάν επηρεάζουν άμεσα την περιοχή τους και κατά συνέπεια την ποιότητα ζωής τους.
Το φαινόμενο NIMBY είναι συχνά αποτέλεσμα ανησυχιών σχετικά με την ποιότητα ζωής, την ασφάλεια ή την αξία των ακινήτων. Μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις μεταξύ κοινοτήτων και κυβερνητικών ή ιδιωτικών φορέων που επιθυμούν να προχωρήσουν με συγκεκριμένα έργα. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι το συμβούλιο μιας πόλης αποφασίζει να κάνει ένα μεγάλο έργο απορριμμάτων σε μια όμορφη, ήσυχη γειτονιά. Αυτό θα προκαλέσει θόρυβο, θα φέρει ένα σωρό φορτηγά στους δρόμους της γειτονιάς και πιθανότατα το όλο έργο θα φέρει και μια άσχημη μυρωδιά. Όλα αυτά θα δυσκολέψουν την καθημερινότητα των κατοίκων, θα μειώσει την αξία των σπιτιών τους, ενώ θα αλλοιώσει και σε αισθητικό επίπεδο τη γειτονιά.
Έτσι, οι άνθρωποι διαμαρτύρονται. Μαζεύουν υπογραφές για να δείξουν στο συμβούλιο της πόλης ότι δεν επιθυμούν να γίνει κάτι τέτοιο· γνωρίζουν μεν ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο για την περιοχή, αλλά ας γίνει κάπου αλλού – όχι δίπλα στα σπίτια τους. Κι αυτό όλο ονομάζεται NIMBY. Πρόκειται για ένα ακρωνύμιο, που σημαίνει “Not In My Back Yard”, και συνήθως, η λέξη back yard σημαίνει τον χώρο πίσω από το σπίτι. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, εννοείται όλη η γειτονιά.
Κι ενώ αυτή η στάση μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην αστική πολιτική και τον προγραμματισμό, αλλά να σώσει κι έναν τόπο από το να μολυνθεί ή να χάσει τον χαρακτήρα του, πολλές φορές γίνεται κι αγκάθι απέναντι στον ανθρώπινο παράγοντα. Επέκταση του φαινομένου αυτού, για παράδειγμα, θεωρείται και η δυσφορία κατοίκων μιας περιοχής στην εγκατάσταση μεταναστών. Κι ενώ δηλώνουν μεν ότι συμμερίζονται τις δυσκολίες αυτών των ανθρώπων, δεν τους θέλουν τόσο κοντά στην πίσω αυλή τους.
Πώς πυροδοτείται το NIMBY;
Φοβίες για την υγεία
Ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία από εγκαταστάσεις που θεωρούνται επικίνδυνες ή ρυπογόνες. Συχνά, πολλά θέματα που αφορούν την υγεία προκαλούν φοβερές αντιδράσεις, ενώ ταυτόχρονα πυροδοτούνται από κοινωνικά στερεότυπα και φυσικά άγνοια, όπως το πολύ συχνό «οι μετανάστες κουβαλούν ασθένειες».
Μείωση της αξίας της ιδιοκτησίας
Μια πιθανότητα που είναι υπαρκτή, ειδικά σε περιπτώσεις όπου αλλοιώνεται αισθητά ο χαρακτήρας της περιοχής.
Αλλοίωση του τοπίου
Προπομπός του παραπάνω, μια αντίθεση στην αισθητική ή στην αλλαγή του φυσικού ή αστικού τοπίου μπορεί να φέρει δυσφορία και αντίθεση στους κατοίκους σχετικά με ένα νέο εγχείρημα, όπως για παράδειγμα το να γίνει ένα μεγάλο πάρκινγκ σε έναν παραδοσιακό οικισμό, ή ένα μεγάλο ξενοδοχείο στη μέση μιας αγνής παραλίας.
Κοινωνικές και πολιτιστικές ανησυχίες
Συχνά, παρατηρούνται φόβοι ότι η εγκατάσταση θα αλλάξει τη σύνθεση της κοινότητας ή θα φέρει κοινωνικά προβλήματα. Η ξενοφοβία, για παράδειγμα, δημιουργεί την πεποίθηση ότι οι διαφορετικές κουλτούρες -μιλώντας για την περίπτωση μας δομής φερ’ειπείν- θα φέρουν εντάσεις και κοινωνική αναταραχή.
Ασφάλεια
Έπειτα, υπάρχουν κι ανησυχίες για την ασφάλεια που σχετίζονται με συγκεκριμένες εγκαταστάσεις, όπως φυλακές ή χώροι αποθήκευσης επικίνδυνων υλικών, βαρέων μετάλλων, βιομηχανιών, κ.λ.π.
Διαφάνεια και συμμετοχή
Πολύ συχνά, η έλλειψη ενημέρωσης ή συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για έργα που τους αφορούν μπορούν να ξεσηκώσουν αντιδράσεις. Οι αποφάσεις για όλα παίρνονται ερήμην των πολιτών, κάτι που οδηγεί σε έντονες αντιδράσεις, καθώς η πληροφορία φθάνει πολύ αργά και συνήθως κατόπιν εορτής. Αυτό προκαλεί αγανάκτηση και αντίδραση.
Για να βρούμε λύση στο φαινόμενο NIMBY, πρέπει πρώτα να το καταλάβουμε. Δεν είναι ότι ο κόσμος είναι αρνητικός από αντίδραση – είναι ανθρώπινο να φοβάσαι την αλλαγή, ειδικά όταν αφορά την καθημερινότητά σου, τη γειτονιά σου, την ποιότητα ζωής σου. Όταν δεν υπάρχει ενημέρωση, όταν δεν ακούγεται η άποψη των κατοίκων, τότε το «όχι στην πίσω αυλή μου» γίνεται κανόνας.
Κι όμως, αυτή η στάση έχει συνέπειες. Και όχι μικρές:
Έργα που πάνε… στράφι
Δρόμοι, εργοστάσια, αιολικά πάρκα, κέντρα απορριμμάτων – μπορεί να μη γίνουν ποτέ, γιατί οι γύρω αντιδρούν.
Περισσότερα έξοδα, περισσότερη ταλαιπωρία
Για να ηρεμήσουν τα πνεύματα, μπαίνουν επιπλέον κόστος και χρονοβόρες διαδικασίες. Θέσεις εργασίας χάνονται, επενδύσεις ματαιώνονται, και η περιοχή μένει στάσιμη.
Καβγάδες στην τοπική κοινωνία
Οι κάτοικοι χωρίζονται σε στρατόπεδα, οι σχέσεις διαταράσσονται, και η εμπιστοσύνη προς τις αρχές εξαφανίζεται.
Πολιτικές που δεν εφαρμόζονται ποτέ
Όσο καλά κι αν είναι σχεδιασμένες, αν ο κόσμος δεν τις αποδεχτεί, μένουν μόνο στα δελτία τύπου. Κι αυτό μερικές φορές είναι επαναστατικό και δόκιμο να συμβαίνει, άλλες όμως είναι αναχρονιστικό και μας πάει απλά πίσω.
Χωροταξικά σχέδια που ξηλώνονται και ξαναράβονται
Για να ικανοποιηθεί η τοπική κοινότητα, συχνά αλλάζουν τα πάντα – κι όχι πάντα προς το καλύτερο.
Οπότε, τι κάνουμε; Ανοίγουμε διάλογο, χτίζουμε εμπιστοσύνη και –το πιο σημαντικό– αφήνουμε χώρο στη φωνή των κατοίκων. Οι αποφάσεις δεν πρέπει να πέφτουν από πάνω σαν κεραυνός. Κι ατομικά όμως, χρειάζεται να δούμε λίγο πέρα από το “εγώ”. Να ρωτήσουμε: Μήπως αυτό το έργο είναι καλό για όλους; Μήπως η αλλαγή που με φοβίζει τώρα, είναι αυτό που θα βελτιώσει τη ζωή μας αύριο; Κι αν σε αυτές τις ερωτήσεις η απάντηση παραμένει σαφής και αμετάκλητη, τότε ναι, οι πολίτες έχουν κάθε δικαίωμα να αντιδράσουν απέναντι στην αλλοίωση του τόπου τους. Αρκεί, τα κίνητρα με τα οποία γίνεται αυτή η αντίσταση, να είναι με βάση την ηθική και για τον άνθρωπο. Λίγη ενσυναίσθηση, λίγη ενημέρωση, και μια σταλιά ανοιχτό μυαλό – αυτά χρειάζονται για να προχωρήσουμε μπροστά χωρίς να μαλώνουμε κάθε φορά που κάτι αλλάζει (ή δεν αλλάζει) γύρω μας.
Συντάκτης: Χριστίνα Ευτυχίδου
