Θυμάμαι όταν ήμουν μαθήτρια στη Β’ Λυκείου, είχαν έρθει στο σχολείο διάφορες ειδικότητες από επαγγέλματα για να μας μιλήσουν, να μας εξηγήσουν, να μας λύσουν τυχόν απορίες και να μας εντάξουν, κατά κάποιο τρόπο, σε μια ιδέα του πώς λειτουργεί ένα επάγγελμα. Έκτοτε κι αποκτώντας παιδιά, παρακολουθούσα ότι συνέχιζε αυτή η καθιερωμένη επίσκεψη επαγγελματιών σε σχολεία, εκθέτοντας τα προσόντα που χρειάζονται, τους κινδύνους που προκύπτουν και φυσικά τις απολαβές που μπορεί ν’ αγγίζουν καθένα απ’ αυτά. Ποτέ λοιπόν και σε καμία τέτοια ενημέρωση, είτε στα δικά μου χρόνια αλλά ούτε και στα πιο πρόσφατα των παιδιών μου, συμπεριλαμβάνονταν κάποιος ειδικός καθαριότητας ή housekeeper.
Πιάνοντας τη μια πλευρά της ιστορίας και χρησιμοποιώντας τις δηλώσεις της Θάλειας Ματίκα που προκάλεσε σούσουρο στα κοινωνικά δίκτυα και στις μεταξύ μας συζητήσεις, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η εργασία σε συνεργεία καθαρισμού αφορά σαφώς ένα επάγγελμα. Υπάρχει ένα ωράριο, υπάρχουν οι υπεύθυνοι προσωπικού και διανομής στα διάφορα μέρη που έχει αναλάβει η επιχείρηση κι υπάρχουν και οι απολαβές. Αυτό είναι ξεκάθαρα ένα επάγγελμα, τίμιο και καθαρό με πολλή κούραση σωματική και σίγουρα και ψυχική. Γιατί όπως και να το κάνουμε, η καθαριότητα μιας κοινόχρηστης ξένης τουαλέτας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η εξαγωγή επίσης των σκουπιδιών αυτών των τουαλετών και συναφών σκουπιδιών, επίσης. Για έναν εργαζόμενο όμως σ’ ένα συνεργείο καθαρισμού, αποτελεί μέρος των καθηκόντων του.
Ας πάμε τώρα να δούμε τι άλλο θα μπορούσε να περιέχει μια επαγγελματική δραστηριότητα ενός νοικοκυριού. Την τακτική καθαριότητα όλων των χώρων με σκούπα, σφουγγάρισμα, ξεσκόνισμα, τζάμια, αλλαγή σεντονιών, αέρισμα σαλονιού και στρωμάτων, επιτακτική καθαριότητα κουζίνας (ως βασικός χώρος με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα απ’ την οικογένεια), απολύμανση μπάνιων, περιοδικό πλύσιμο κουρτινών (που αυτό συνεπάγεται βγάλσιμο κι επανατοποθέτηση), κουφώματα και συμπληρώστε άφοβα κι ό,τι άλλο επιθυμείτε. Τελειωμό δεν έχουν, άλλωστε.
Δε θα μπω στη διαδικασία ν’ αναφέρω όλα εκείνα τα μικρά αλλά τόσο σημαντικά που πρέπει να γίνουν σ’ ένα σπιτικό γιατί θα προκαλέσω κούραση αλλά είναι και σίγουρα στο μυαλό μας γιατί τα κάνουμε και καθημερινά. Θα μπω όμως στη διαδικασία να πω ότι αν πραγματικά μπορούσαμε ν’ αναφέρουμε όλη τη δουλειά που ενέχει ένα νοικοκυριό (δε συζητάω να υπάρχουν και παιδιά), τότε σίγουρα, οι γυναίκες που ασχολούνται καθημερινά σ’ έναν τέτοιο μη επαγγελματικό χώρο (καθώς αφορά το σπίτι τους), τότε –ίσως- θα έπρεπε να υπάρχει αμοιβή για όλη αυτήν την προσωπική διάθεση χρόνου, κόπου και φροντίδας. Η αμοιβή βέβαια πολλές φορές έχει πολλά πρόσωπα κι ένα απ’ αυτά είναι και της προσωπικής ικανοποίησης συνεισφοράς στο σπίτι, ακόμα κι αν έχει προηγηθεί άπλετη κούραση.
Έχοντας υπάρξει 19 χρόνια εργαζόμενη στον τραπεζικό τομέα κι αποκτώντας παράλληλα και τέσσερα παιδιά, είχα πάντα έναν άνθρωπο επί σταθερής εβδομαδιαίας βάσης να με βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού. Ήταν πάρα πολύ δύσκολο να μπορώ να είμαι 8-12 ώρες στον εργασιακό μου χώρο και παράλληλα να κρατώ σε μια τάξη ένα νοικοκυριό μιας μεγάλης οικογένειας. Έκανα τα απολύτως απαραίτητα κι ο ελεύθερος χρόνος που περίσσευε, ο οποίος ήταν ελάχιστος, αφιερώνονταν αποκλειστικά στην οικογένεια. Υπήρχαν στιγμές που ένιωθα ότι δεν είχα χρόνο για τον εαυτό μου. Υπήρχαν διαστήματα που, ενώ είχα άπλετη βοήθεια στις δουλειές του σπιτιού, δε μου ήταν αρκετή.
Όταν σταμάτησα να έχω αυτό το επάγγελμα από επιλογή, τότε συνειδητοποίησα πόσο αχάριστη είχα υπάρξει όλα αυτά τα χρόνια, όταν οι φορές που είχα νιώσει ανικανοποίητη ως προς το ότι έβρισκα τα πάντα έτοιμα όταν επέστρεφα σπίτι, ήταν πάρα πολλές. Και τότε ήταν που επέλεξα να περάσει η πλειοψηφία του νοικοκυριού στα χέρια μου, όχι γιατί δεν ήθελα να έχω βοήθεια, αλλά γιατί ένιωθα ότι μπορούσα ν’ αντεπεξέλθω σ’ όλο αυτό. Πάντα καλοδεχόμουν οποιαδήποτε αρωγή από ανθρώπους που εργάζονταν σ’ αυτόν τον τομέα αλλά συνειδητοποίησα και κάτι βασικό. Αν κάποιος έχει πραγματική διάθεση, μπορεί να κάνει τα πάντα χωρίς ταμπέλες. Μπορεί να εργάζεται, να κρατάει σπίτι με παιδιά, να προσφέρει στην κοινωνία, να αφιερώνει χρόνο στον εαυτό του κι όλα αυτά να τα κάνει από επιλογή, κι όχι από υποχρέωση.
Αν περνούσαμε απ’ την άλλη πλευρά τώρα, η φράση “η γυναίκα δεν είναι φτιαγμένη γι’ αυτό” δεν ευσταθεί. Η γυναίκα είναι φτιαγμένη για τα πάντα. Το θέμα είναι πώς αντιμετωπίζεις τα στερεότυπα. Αν το ν’ απολυμαίνεις το μπάνιο σου είναι κάτι που δε σ’ ευχαριστεί, πώς σ’ ευχαριστεί όταν το χρησιμοποιείς καθαρό αλλά από αλλουνού χέρια; Όσο στερεότυπο είναι ότι η γυναίκα πρέπει να κάνει τις δουλειές του σπιτιού, άλλο τόσο είναι κι ότι δεν πρέπει να τις κάνει. Ομοίως κι αν απλώς αλλάξουμε το φύλο.
Ποιος ορίζει σε μια εργαζόμενη γυναίκα ότι δεν έχει την υποχρέωση να συμμετέχει στις δουλειές του σπιτιού; Αυτός ο άνθρωπος δε ζει σ’ αυτό το σπίτι; Δεν ξαπλώνει κάθε μέρα σε καθαρά σεντόνια; Δεν απολαμβάνει τον καφέ του στην καθαρή του βεράντα; Γιατί δηλαδή θα πρέπει η γυναίκα γιατρός, δικηγόρος, ηθοποιός, συγγραφέας, πωλήτρια, αστυνομικός να μένει και να προσφέρει μόνο στο επί πληρωμή επάγγελμά της και να μην προσφέρει και στο ίδιο της το σπίτι, σε συνεργασία με όσους επίσης ζουν σ’ αυτό; Γιατί πρέπει αυτό να οριστεί ως “έξτρα” επαγγελματική δραστηριότητα κι όχι απλώς σαν δραστηριότητα που ικανοποιεί και προσφέρει στο ευρύτερο καλό της οικογένειας, του ζευγαριού, του εαυτού;
Πιστεύω ότι η κα Ματίκα έπεσε στην παγίδα του απόλυτου σχετικά με τη δήλωσή της, θέλοντας να κάνει μια φεμινιστική δήλωση, που είχε όμως αρκετές τρύπες. Ενείχαν και μια αντικρουόμενη έννοια τα λεγόμενά της, υποστηριζόμενη πως μεγάλωσε σ’ ένα σπίτι με προοδευτικό πατέρα και δυναμική μητέρα, που όμως, αν κι εργαζόμενη, συνείσφερε κατά πολύ στις δουλειές του σπιτιού. Άρα, αν και δυναμική ως μητέρα, δε θεώρησε ότι καθαιρούνταν ο ρόλος της ανεξάρτητης εργαζόμενης μητέρας όταν έκανε και δουλειές του σπιτιού. Ως εκ τούτου, το ζητούμενο είναι πώς αντιμετωπίζουμε εμείς οι ίδιοι την πραγματικότητα κι αν της βάζουμε ταμπέλες, όπου και σ’ εκείνη την περίπτωση δημιουργούμε –άθελά μας ίσως- στερεότυπα.
Το να κρατάς ένα σπίτι θέλει μπέσα. Έχει καθημερινή στοχοθεσία κι οργάνωση. Κυριαρχεί το αίσθημα προγράμματος κι ένταξης σε ρυθμούς με τέμπο, ώστε να βγουν οι δουλειές που πρέπει. Είναι μια “γράψε-σβήσε” λίστα κρεμασμένη στο ψυγείο. Κάποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει λέγοντας πως άλλο πράγμα είναι το housekeeping κι άλλο οι δουλειές του σπιτιού. Λάθος. Οι δουλειές του σπιτιού εμπεριέχονται στο housekeeping. Το housekeeping είναι από μόνο του ένα εκούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων ενός ανθρώπου, ενός ζευγαριού, μιας οικογένειας.
Ας είμαστε ειλικρινείς κι ας λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός που ανέφερε η κα Ματίκα, υπάρχει γιατί τροφοδοτείται η ζήτηση που έχει, όπως όλα τα επαγγέλματα, ωστόσο και με απουσία αυτής, δε σημαίνει ότι το βάρος της καθαριότητας του σπιτιού πέφτει σαν κλήρος στον γενναίο. Μπορείς να μην είσαι υδραυλικός και να φτιάχνεις τη βρύση του μπάνιου σου, μπορείς να μην είσαι ηλεκτρολόγος και να επισκευάζεις μια λάμπα που κάηκε, μπορείς να μην είσαι φούρναρης και να ψήνεις ένα νόστιμο κέικ. Κι αν στα παραπάνω μπήκε στο μυαλό η ταυτότητα φύλου, καθώς τελειώνει η ανάγνωση, μάλλον εκεί είναι που πρέπει να εστιάσουμε κι όχι στο αν γίνονται κι επί πληρωμή. Σαφώς και γίνονται -so what, στην τελική.
Συντάκτης: Τιτή Μητσοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
