Όταν κάποιος απ' την παρέα ανακοινώνει σοβαρή ασθένεια

Κι εκεί που καθόμαστε παρεούλα και λέμε τις άπειρες μαλακίες μας, ξαφνικά πετάγεται ο φίλος απ’ τον απέναντι καναπέ και λέει:

-Α! δε σας είπα και το άλλο! Βγήκαν κι οι εξετάσεις μου και τα πράγματα δεν είναι πολύ καλά!

-Δηλαδή;

-Ε, τι δηλαδή, εκινάει ένας αγώνας με απροσδιόριστη λήξη…

Μπορεί κάποιοι από εμάς να έχουμε ζήσει κάτι τέτοιο ή παρόμοιο. Μπορεί όμως κι οι ίδιοι να χρειάστηκε να ρίξουμε μια τέτοια βόμβα. Όπως και να ‘χει και μέσα στην τρέλα της επαφής των μεταξύ μας σχέσεων αλλά και της άγνωστης εξέλιξης των πραγμάτων στη ζωή μας, υπάρχει πάντα κι η πιθανότητα να εμφανιστεί ένα τέτοιο μήνυμα, μια τέτοια εξομολόγηση, ένα τέτοιο κακό αστείο που τελικώς αποδεικνύεται ότι δεν είναι αστείο αλλά η αλήθεια. Αφορά μια πιθανότητα που θα χρειαστεί όλοι μας κάποια στιγμή ν’ αντιμετωπίσουμε.

Η απόφαση να γνωστοποιηθεί σε φίλους μια τέτοια είδηση, μεταφράζεται ως ένας κύκλος εμπιστοσύνης κι εχεμύθειας. Είναι μια συνθήκη που έχουν δοκιμαστεί τα όριά της κι έχει περάσει από αρκετά τεστ αξιοπιστίας κι ανθεκτικότητας. Παράλληλα, αυτός ο κύκλος τυχαίνει ν’ απαρτίζεται καμιά φορά κι από λιγότερους θαρραλέους χαρακτήρες. Αλλά εκεί, δε μπορούν να γίνουν και πολλά πράγματα. Ή παραμένεις πικραμένος ψάχνοντας τους λόγους ή το αποδέχεσαι και προχωράς παρακάτω.

Το να μπορείς να επεξεργαστείς μια τέτοια πληροφορία χωρίς να λιγοψυχήσεις είναι μεγάλη υπόθεση. Πρώτον γιατί αφορά ένα κοντινό σου πρόσωπο και μέχρι χθες ασχολιόσασταν με οτιδήποτε άλλο. Σοβαρό θέμα υγείας δεν είχε προκύψει ποτέ. Δεύτερον, γιατί πολλές σκέψεις έρχονται στο μυαλό μας λέγοντάς μας πως κάποιος μας κάνει πλάκα κι ότι αυτή η πλάκα θα τελειώσει και θα σκάσουμε στα γέλια. Και τρίτον, γιατί δεν περιμένουμε ποτέ να συμβεί κάτι τέτοιο σε κάποιον πολύ δικό μας άνθρωπο ή ακόμη και σ’ εμάς.

Και να, που συνέβη. Γιατί κανείς δεν είναι άτρωτος. Εφόσον επέλθει η συνειδητοποίηση ότι αυτή η κατάσταση ήρθε για να μείνει, ξεκινάει το παιχνίδι. Πάντα πίστευα πως ένας απ’ τους μεγαλύτερους αρωγούς αντιμετώπισης σοβαρών προβλημάτων είναι το χιούμορ. Πέραν του ότι αφορά έναν αντανακλαστικό τρόπο ανόθευτης συμπεριφοράς μας προς τους άλλους, είναι και συνάμα αφοπλιστικός. Είναι ο αντιστρόφως ανάλογα τρόπος που θα περίμενε ο οποιοσδήποτε να χρησιμοποιήσει προκειμένου ν’ αντιμετωπίσει ένα τέτοιο νέο. Κακόγουστα αστεία, black humor, υπερβολή της κατάστασης ως εκεί που δεν πάει είναι μερικά απ’ τα σατιρικά στοιχεία που εντάσσονται στην προσπάθειά μας να αποσυμφορίσουμε την ένταση μιας τέτοιας είδησης από ένα αγαπημένο μας πρόσωπο ή κι απ’ τον εαυτό μας.

Ο αποσυντονισμός της σκέψης απ’ αυτήν την κατάσταση κι η στρέψη της προς άλλα πράγματα είναι ένα άλλος τρόπος, που επίσης χρησιμοποιείται προκειμένου να τεθεί προς διαχείριση μια τέτοια συνθήκη. Το να διογκώνεται και να υπεραναλύεται ένα πρόβλημα υγείας που παρουσιάστηκε ξαφνικά είναι αχρείαστο και προκαλεί ζημιά. Ό,τι είχε ν’ ακούσει ο ασθενής, το άκουσε, μάζεψε όλες τις πληροφορίες απ’ το ιατρικό περιβάλλον κι έβαλε πλώρη για την ίαση, την αντιμετώπιση αυτού που του συνέβη, τις εναλλακτικές θεραπείες που έχει.

Οι φίλοι υπάρχουν για να διώχνουν τις πιθανότητες επιδείνωσης και να τις μετατρέπουν σ’ ευκαιρίες για κάτι άλλο που μπορεί να μας έχει ξεφύγει και δεν το είχαμε δει ως τώρα. Κι αν κάποιοι φίλοι είναι γιατροί, τυχεροί αυτοί που νοσούν και τους έχουν κοντά τους γιατί σίγουρα θα είναι οι πρώτοι που θα ξεσκονίσουν κάθε σημείωση ιατρικής γνώσης ώστε να προσφέρουν κι αυτοί με τη σειρά τους το καλύτερο που μπορούν.

Κανείς δε θέλει τον οίκτο. Ο οίκτος είναι για τους αδύναμους. Είτε γι’ αυτούς που τον αποζητούν είτε γι’ αυτούς που τον δείχνουν. Οι φίλοι δε δείχνουν οίκτο. Οι φίλοι που αρρωσταίνουν κι αρρωσταίνουν και βαριά θέλουν αλήθειες, ώμους για κλάματα, χώρο για ξεσπάσματα. Θέλουν ένα σάκο του μποξ για να τον βαράνε όποτε τους είναι απαραίτητο. Χρειάζονται όλη την υποστήριξη που υπάρχει. Επιζητούν τη μόνιμη αποδοχή για τα τυχόν βίαια εκτοπίσματα ψυχής που μπορεί να βιώνουν καθώς χάνεται πολλές φορές η ψυχραιμία.

Αυτός που περνάει δύσκολα, δεν έχει χρόνο να εξηγεί τα αυτονόητα. Κι ο χρόνος, στην προκειμένη, έχει άλλη βαρύτητα απ’ αυτόν των υπολοίπων, που το μόνο που έχουν να διαχειριστούν είναι ό, τι είχαν και χθες. Η απότομη αλλαγή που επέρχεται από ένα τέτοιο νέο, ακρωτηριάζει τμηματικά τη δύναμη και τη θέληση για πάλη. Εκεί είναι που ο φίλος θα λειτουργήσει σαν ιώδιο στην πληγή για να σταματήσει το αιμορραγικό επεισόδιο και να κερδίσει χρόνο μέχρι τις επόμενες κινήσεις.

Ο φίλος που συμπαραστέκεται είναι το τσιρότο μας. Στέκεται δίπλα  μας, όχι εμπρός μας ούτε πίσω μας, χωρίς ερωτήσεις, χωρίς “μα” και “ξεμα”, χωρίς ανακρίσεις κι απορίες. Και κυρίως χωρίς τρισδιάστατες φιλοσοφίες. Αυτές είναι γι’ αργότερα που θα έχει επιστρέψει η υγεία και θα παίζουμε όλοι επί ίσοις όροις. Η ενσυναισθητική συμπαράσταση, ακόμη και σε μια τέτοια ακραία κατάσταση, είναι το κλειδί. Δύο απλές εσωτερικές ερωτήσεις στον εαυτό μας θα λειτουργούσαν σαν προσευχή και θα βοηθούν συνεχώς το φίλο μας αλλά και θα δίνουν σε εμάς κουράγιο:

«Αν συνέβαινε σε μένα αυτό, τι θα ήθελα;»

«Αν τύχαινε σ’ εμένα αυτό, τι θα ζητούσα;»

Τίποτ’ άλλο.

Όσο σκληρή μπορεί να είναι η πραγματικότητα μιας ξαφνικής αρρώστιας σ’ έναν φίλο ή ενός έκτακτου ιατρικού περιστατικού, άλλο τόσο σκληρή είναι κι η συνειδητοποίηση ότι πολλοί θα είναι κι εκείνοι που τελικώς θα την “κάνουν”. Είτε από λιγοψυχία, είτε από κάποιο συμφέρον που μπορεί να παρουσιαστεί, είτε επειδή δεν έχουν και πολύ χρόνο να ασχολούνται με τέτοια σοβαρά θέματα. Αν συμβεί οτιδήποτε απ’ αυτά, που όλο και θα έχει συμβεί (δυστυχώς ή μήπως ευτυχώς;), η σκέψη που θα μείνει στο τέλος θα είναι το «καλύτερα». Μπορεί να αργήσει να έρθει ως σκέψη, αλλά θα έρθει.

Ο οίκτος, η επιλεκτική αλληλεγγύη, το υποτιθέμενο ενδιαφέρον και η πάρτη δεν χωράνε σε θέματα υγείας. Η επιλογή της αμέριστης συμπαράστασης σ ‘αυτόν που νοσεί είναι πάντα πρώτη, χωρίς διαπραγμάτευση και όρους. Χωρίς μέση λύση και δεύτερες σκέψεις. Η επιλογή του να παραμερίζεται το προσωπικό ξεβόλεμα είναι αυτό που επιζητείται. Θέλει ανθρώπους με μπέσα, με ψυχική stamina. Θέλει φίλους με μόνιμα εφημερεύον 24ωρο service.

Όταν νοσεί το σώμα, νοσεί κι ο νους κι η ψυχή. Σ’ όλη αυτή την παραμόρφωση που μπορεί να συμβαίνει σε μια αρρώστια, ο φίλος που στέκεται αγέρωχος κοντά μας είναι ένα απ’ τα σημαντικότερα βάλσαμα. Αν και είναι ιδιαίτερα δύσκολο, όταν μας δίνεται η ευκαιρία να βιώσουμε τέτοιες καταστάσεις αντιλαμβανόμαστε βαθιά την αξία πολλών πραγμάτων. Η φιλία είναι ένα απ’ αυτά. Η θυσία είναι ένα ακόμη. Η παραμέριση του εγώ, επίσης. Μια αρρώστια είναι μια συνάντηση με κάτι ανώτερο από εμάς και πάντα έρχεται για να μας διδάξει κάτι. Όταν λοιπόν έχουμε στη ζωή μας ανθρώπους που μπορούν να συμμετέχουν σ’ αυτήν την συνάντηση σαν να συμβαίνει σ’ αυτούς, τότε οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι είμαστε ευλογημένοι.