Και τι είναι τελικά ελευθερία; Πώς ορίζεται; Από ποιους και γιατί; Τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος άνθρωπος; Έχουμε μάθει να ζούμε μαχόμενοι για το δικαίωμα της ανθρώπινης ελευθερίας, για κάτι τόσο αυτονόητο, για κάτι τόσο δικαιωματικά δικό μας. Η ανθρώπινη ελευθερία δε θα ‘πρεπε να απαιτείται μέσα από λευκά πανό στη μέση του δρόμου, η ανθρώπινη ελευθερία δε θα ‘πρεπε να είναι μεγάλος αγώνας. Θα άξιζε να ‘ναι κάτι αυτονόητο, κάτι αιώνια προσωπικά δικό μας.
Εδώ και χιλιάδες χρόνια αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου. Πολλοί ήταν αυτοί που τάχθηκαν ενάντια στην καταπάτηση των δικαιωμάτων της και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμε τα λόγια αυτών των σπουδαίων ανθρώπων. Όσα ειπωθήκαν και γράφτηκαν ποτέ περί ελευθερίας, θα ακούγονται παντού μέχρι να υπάρχει τόσο φυσικά, όσο και η αναπνοή μας.
1. «Η ελευθερία ποτέ δε χαρίζεται από τον καταπιεστή . Πρέπει να απαιτηθεί από τον καταπιεσμένο.»
(Martin Luther King, I Have a Dream)
Καταταγμένος υπέρ της ελευθερίας και της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μια ζωή. Ο Martin Luther King, ανέκαθεν υποστήριζε την ανθρώπινη ελευθερία, είχε «ένα όνειρο» και γι’ αυτό πολεμούσε με τον λόγο του και τις ενέργειές του κάθε μορφή καταπάτησης και ρατσισμού.
2. «Ονομάζω ελευθερία το να μπορώ ανεμπόδιστα να σκέπτομαι ή να μη σκέπτομαι για κάτι, να κινούμαι ή να στέκομαι, σύμφωνα με την εκλογή του πνεύματός μου»
(Βολταίρος, Γάλλος φιλόσοφος)
Ο Βολταίρος αξιολογεί την ελευθερία ως πράξη. Το τι θέλουμε να κάνουμε ή να μην κάνουμε, είναι η ελευθερία μας. Αυτό δηλαδή που επιθυμούμε να κάνουμε γιατί εμείς οι ίδιοι το επιλέξαμε κι όχι γιατί ήταν επιβολή κάποιου άλλου.
3. «Ο ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να είναι ελεύθερος και στο κλουβί της φυλακής του»
(Μαχάτμα Γκάντι, Ινδός ηγέτης)
Η ανθρώπινη ελευθερία ήταν ένα από τα πολλά ζητήματα τα οποία προσπάθησε να υπερασπιστεί ο Γκάντι. Η ανεξαρτησία του λαού του αλλά και του κάθε καταπιεσμένου πολίτη ήταν και το κίνητρό του για όσα πρέσβευε και έπραττε. Ο Ινδός αυτός ακτιβιστής ήταν πεπεισμένος πως ακόμη κι αν είσαι ή νιώθεις φυλακισμένος μέσα σε ένα κλουβί, μπορείς να είσαι ελεύθερος. Τόσο ελεύθερος όσο επιτρέπεις εσύ στον εαυτό σου. Κι αυτό το «κλουβί» μπορεί να είναι απλά το μυαλό σου.
4. «Δεν είναι δυνατό να είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για κάποιους ανθρώπους και να μην είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για όλους τους ανθρώπους.»
(Martin Luther King, Αφροαμερικανός ηγέτης)
Χωρίς τη δικαιοσύνη, η ελευθερία δεν έχει πού να στηριχτεί. Ανέκαθεν υπήρχε διαχωρισμός ανάμεσα στις ζωές «αυτών» και στις ζωές των «άλλων». Ίσως άθελά μας να υπερασπιζόμαστε περισσότερο ό,τι μοιάζει σε εμάς. Λόγω πεπαλαιωμένων πεποιθήσεων βαφτίζουμε απειλή και κίνδυνο αυτό που διαφέρει από εμάς. Αν μπορείς να υπερασπιστείς μια φορά αυτό που σου μοιάζει, μπορείς να υπερασπιστείς άλλες τόσες αυτό που είναι άκρως αντίθετο από σένα. Αν θέλουμε να υπερασπιζόμαστε λοιπόν, την ανθρώπινη ελευθερία πρέπει να την απαιτούμε και να τη θέλουμε για όλους και όχι για επί μέρους πληθυσμούς που ίσως αναγνωρίζουμε πιο εύκολα την ταυτότητά τους.
5. « Η δουλεία είναι αντίθετη προς τη φύση, γιατί μονάχα ανθρώπινοι νόμοι κάνουν άλλους δούλους κι άλλους ελεύθερους. Στη φύση δεν υπάρχει καμία τέτοια διαφορά, που είναι άδικη και αποτέλεσμα βίας.»
(Αριστοτέλης, Έλληνας φιλόσοφος)
Αν θέλουμε να δούμε τα πράγματα ως έχουν και να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια κατά πρόσωπο, τότε αυτό που συμβαίνει στους πολιτισμούς μας είναι πως δεν παλεύουμε για την άποψη «ο άνθρωπος για τον άνθρωπο». Αφήσαμε τους νόμους που ‘ναι ανθρώπου κατασκεύασμα, να κατηγοριοποιούν και να αξιολογούν άλλους ανθρώπους. Να τους κατατάσσουν σε δούλους και ελεύθερους. Κι εδώ ο Αριστοτέλης συγκρίνει ουσιαστικά τη φύση που λειτουργεί αβίαστα και δίκαια με όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα τα οποία προάγουν την αδικία, την καταπάτηση δικαιωμάτων και τη βία.
6. «Οι ευτυχισμένοι σκλάβοι είναι οι πιο μεγάλοι εχθροί της ελευθερίας.»
(Marie von Ebner-Eschenbach , Γερμανίδα γνωμικογράφος)
Μέσα από το συγκεκριμένο απόφθεγμα, αφήνεται να νοηθεί πως αν συνηθίσεις το να μην είσαι ελεύθερος, αν είναι μια γνώριμη κατάσταση, ίσως κατά περιπτώσεις και η μοναδική που γνωρίζεις, υπάρχει το ενδεχόμενο να αρχίσει να σε ικανοποιεί, καθώς δεν έχεις μάθει κάτι διαφορετικό. Αυτή ίσως αποτελεί κι από τα ισχυρότερα εμπόδια για την κατάκτηση της ουσιαστικής ελευθερίας γιατί πώς να διεκδικήσεις κάτι αν δε νιώθεις την ανάγκη του;
7. «Ό,τι είναι το φως για τα μάτια, ό,τι είναι ο αέρας για τους πνεύμονες, ό, τι είναι η αγάπη για την καρδιά είναι η ελευθερία για την ψυχή του ανθρώπου.»
(Robert G. Ingersoll, Αμερικανός αγνωστικιστής )
Για το πιο πάνω γνωμικό δε χρειάζεται μεγάλη ανάλυση. Τροφή, αναγκαίο καύσιμο, ο λόγος για να εξελίσσεσαι. Είναι βασική ανάγκη κι ως τέτοια θα πρέπει να αναγνωρίζεται.
8. «Το μεγαλύτερο όπλο κατά των κηρυγμάτων μίσους δεν είναι η καταπίεση αλλά η μεγαλύτερη ελευθερία, οι φωνές της μη ανεκτικότητας αναδεικνύουν τις αξίες της κατανόησης και του αμοιβαίου σεβασμού.»
(Barak Obama, πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ)
Σε μια μνημειώδη ομιλία του, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Barak Obama, μίλησε για τη σημασία και την αναγκαιότητα της ανθρώπινης ελευθερίας Προασπίστηκε τις αρχές της ελευθερίας του λόγου τονίζοντας πως όλα αυτά δε γίνονται γιατί υπερασπίζονται τη «γλώσσα του μίσους», αλλά γιατί οι ίδιοι οι πρόγονοί μας γνώριζαν πως χωρίς ελευθερία λόγου ο άνθρωπος δε θα μπορούσε να εκφράζει ελεύθερος τις απόψεις του ούτε και να ασκεί την πίστη του.
9. « Θα σας πω τι είναι ελευθερία για εμένα· κανένας φόβος »
(Nina Simone, Αμερικανίδα τραγουδίστρια, στιχουργός)
Και τελικά για όλους μας αυτό δεν είναι ελευθερία; Να ζούμε χωρίς φόβο. Χωρίς φόβο για το τι θα γίνει μετά, για το τι θα γίνει αύριο, για το τι μπορεί να ειπωθεί. Ελευθερία τελικά ίσως να είναι αυτό, το απόλυτα κενό συναίσθημα του να κάνεις ό, τι θέλεις χωρίς να φοβάσαι, του να ζεις αβίαστα και όπως επιθυμείς. Του να πράττεις, να αγαπάς και να αγαπιέσαι χωρίς περιορισμούς και φόβους.
Για σένα λοιπόν τι είναι ελευθερία;
Συντάκτης: Τζένη Άστρα
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
