3 «τραγικές» γυναίκες που στάθηκαν απέναντι από έναν κόσμο ανδρών

Με μια στοιχειώδη γνώση της ιστορίας των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, κατανοεί κάποιος ότι η γυναίκα αντιμετωπιζόταν ως ον κατώτερο από τον άνδρα. Τόσο βιολογικά όσο και ψυχολογικά και κοινωνικά έπρεπε να υποτάσσεται στην αντρική βούληση. Το κοινωνικά αποδεκτό πεδίο δράσης της ήταν ο «οίκος» κι η αφοσίωσή της στην ανατροφή των παιδιών και στις οικιακές εργασίες ήταν δεδομένη και μοναδική της εργασία.

Παγκόσμια είναι γνωστός ο αποκλεισμός της στην αρχαία Αθήνα από τα κοινά, ενώ έπρεπε να είναι υπάκουη σ’ έναν «κύριο» (πατέρα, αδερφό, σύζυγο ή κ.ά.). Ούτε όμως στην αρχαία Σπάρτη που φαίνεται να της εκχωρούνται περισσότερες ελευθερίες και κοινωνική αποδοχή, μπορούσε να υπερβεί τις αντρικές προσταγές κι απαιτήσεις από εκείνη. Παρ’ όλα αυτά οι πρωταγωνίστριες στις τραγωδίες του 5ου π.Χ. αιώνα πέρασαν από το περιθώριο στην αιωνιότητα ως πρότυπα αντίστασης, επαναστατικότητας, αμφισβήτησης κι ανυπακοής. Σύμφωνα με την Ασπασία Παπαθανασίου («Γυναικείες μορφές της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας»), «οι γυναικείες μορφές στα έργα των τραγικών ποιητών δεν είναι στο περιθώριο, ενσωματώνονται στην τραγική πράξη, το όνομά τους ακούγεται μέσα στην ανδροκρατούμενη αθηναϊκή κοινωνία, αμφισβητούν με τη δράση τους το πατριαρχικό ιδεώδες της δημοκρατικής Αθήνας και γίνονται κεντρικά τραγικά πρόσωπα».

Ποιος μένει ασυγκίνητος στο δυναμισμό της Αντιγόνης που προβάλλει ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής; Η γυναίκα Αντιγόνη, σε αντιδιαστολή με την Ισμήνη, την ίδια της την αδερφή, που αντιπροσωπεύει το επικρατέστερο πρότυπο εκείνης της εποχής με την αυστηρή ενασχόληση μόνο με τα του οίκου, ανατρέπει, επαναστατεί και βρίσκεται μόνη της εναντίον της Αρχής αλλά και της κοινωνίας ολόκληρης, σε σημείο πού αναρωτιέται κανείς αν ο Σοφοκλής χρησιμοποίησε την ανυπότακτη προσωπικότητα της Αντιγόνης, προκειμένου να στείλει ένα μήνυμα γροθιά στην ανδροκρατούμενη κοινωνία της Αθήνας. Μια γυναίκα λοιπόν που γίνεται ένας προφητικός προπομπός μέσα από την εισβολή της σε πεδία αποκλειστικά ανδρικής επικυριαρχίας, ενός απαλλαγμένου κι απελευθερωμένου γυναικείου φύλου που θέτει μόνο του τους κανόνες, ανάμεσα σε εντολές θεών κι ανθρώπων.

Και περνάμε σε μια αμφιλεγόμενη ηρωίδα, τη Μήδεια η οποία ούσα “ητιμασμένην” κατά τον Ευριπίδη, μέσα από τα εσωτερικά της τραύματα και ζώντας σε μια εποχή με έντονες κοινωνικές συμβάσεις, αγωνίζεται ν’ αλλάξει τις καταστάσεις στις οποίες βρίσκεται εγκλωβισμένη, εξαιτίας των αποφάσεων του άντρα της. Με μια βίαιη καταγραφή, και μέσ’ από την ηρωίδα αυτή, έρχονται στο φως προβλήματα των γυναικών όπως η επιλόχειος κατάθλιψη, τα οποία εντός του εξουθενωτικού συστήματος υποταγής στους άντρες, καμία δεν τολμά να επικοινωνήσει. Η ηρωίδα αυτή κραυγάζει τη μεγάλη αλήθεια που αγγίζει όλες τις γυναίκες ακόμη και σήμερα.

Η γυναικεία φιγούρα Ιφιγένεια εν Αυλίδι κι η Ταυρική Ιφιγένεια, δείχνουν την απόλυτη γυναικεία αρετή να αλχημίζει το μίσος και τη διάθεση για εκδίκηση σε αγάπη. Και πιο επαναστατική πράξη από τη συγχώρεση και την αγάπη δεν μπορεί να υπάρξει για να αλλάξει αυτός ο κόσμος, κάτι το οποίο ο Ευριπίδης ξέρει ν’ αποτυπώνει μέσα από το ψυχολογικό υπόβαθρο μιας προδομένης αθώας κόρης, έτοιμης να σφαγιαστεί για το καλό των Ελλήνων. Που υποχρεώνεται να ραντίζει πτώματα που προσφέρονται ως θυσία προς τιμή της θεάς και που αγαπήθηκε σαν μυθολογικό πρόσωπο γιατί κι η ίδια ανιδιοτελώς πρόσφερε θυσιαστικά τον εαυτό της και δεύτερον γιατί η ίδια δε σκότωσε κανέναν δικό της αποτελώντας εξαίρεση στην κολασμένη δυναστεία του Άργους. Είναι η ιστορία της ηρωίδας η οποία αντιστάθηκε από θύμα να γίνει θύτης και να θυσιάσει τον ίδιο της τον αδερφό που προσφέρονταν για σφαγή προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος.

Έτσι λοιπόν, ας αναγνωρίσουμε το μεγαλείο της γυναικείας φύσης μέσα από αυτές τις τραγικές πρωταγωνίστριες που αναγνωρίστηκαν, διαπλάστηκαν και υμνήθηκαν από τη διείσδυση των τραγικών ποιητών στη γυναικεία ψυχολογία και προσωπικότητα.

«Ου συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν» (Δεν είναι στη φύση μου να μισώ, αλλά ν’ αγαπώ.)

—Αντιγόνη

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!