Βία είναι το gaslighting μέχρι να νιώσεις πως τρελαίνεσαι

«Παραλογίζεσαι», «μ’ έχεις κουράσει με τη φαντασία σου», «είναι όλα στο μυαλό σου», «πότε στο είπα εγώ αυτό;». Φράσεις βασανιστικές που νιώθεις στο άκουσμά τους να κλονίζεται η λογική σου. Νιώθεις ότι είσαι μια κλωστή τεντωμένη η οποία σπάει κι εισέρχεσαι στην παράνοια. Ο εκφωνητής των φράσεων αυτών, είναι ένας πολύ δυνατός παίκτης και σου μοιάζει ανίκητος εκείνη τη στιγμή. Βιώνεις gaslighting.

Το 1944 προβάλλεται η ταινία gaslight με υπόθεση που αφορά στις χειριστικές απόπειρες ενός άνδρα ν’ αποσπάσει από τη γυναίκα του σημαντικά περιουσιακά στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα τη φέρνει σε σημείο αμφισβήτησης του ίδιου της του εαυτού και της λογικής της, αφού αρνείται πράξεις λόγια και γεγονότα που έχουν συντελεστεί από τον ίδιο.

Το 1960 ο όρος gaslighting χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στο βιβλίο Culture and Personality (By Petrina Kelly, Xia Chao, Andrew Scruggs, Lucy Lawrence and Katherine Mcghee-Snow) από ανθρωπολόγους και καθιερώνεται από ειδικούς ψυχικής υγείας, ως συνώνυμο της χειριστικής τακτικής ανθρώπων με ναρκισσιστική δομή προσωπικότητας ώστε να φέρουν τον άλλο σε σημείο να μην μπορεί να διακρίνει την πραγματικότητα.

Το 2019 η κοινωνιολόγος Paige L. Sweet ανέδειξε το gaslighting ως κοινωνικό φαινόμενο με έμφυλη διάσταση μέσα σε πεδίο άνισων προσωπικών σχέσεων όπου οι δράστες επιστρατεύουν τα έμφυλα στερεότυπα για να επιτύχουν τον σκοπό τους, ενοχοποιώντας τη συναισθηματική φύση ως υπαίτια γιατί δεν μπορεί να ελεχγθούν οι αντιδράσεις, υπάρχει υστερία, δίνεται πολλή σημασία σε «ανούσιες» λεπτομέρειες, υπεραναλύει τα πάντα και πάει λέγοντας.

Φυσικά δε γίνεται έκδηλο από την αρχή ώστε το θύμα να ορθώσει τις σωστές άμυνες, αλλά συμβαίνει σταδιακά και πολλά περιστατικά υποβαθμίζονται. Στο πέρασμα του χρόνου όμως, το θύμα αισθάνεται μπερδεμένο κι αγχωμένο, καθώς νιώθει πως δεν μπορεί να κατανοήσει τις προσλαμβάνουσες που δέχεται από τον δράστη οι οποίες είναι αντιφατικές και δυσκολεύεται να οριοθετηθεί.

Σ’ αυτό το σημείο το έχει οδηγήσει ο δράστης με διάφορες τεχνικές χειραγώγησης όπως:

1. Αρνείται πραγματικά λόγια και γεγονότα, προσποιούμενος ότι δε θυμάται: «Δε θυμάσαι καλά, ζεις στη φαντασία σου.»

2. Υποτιμά τη σημασία ενός θέματος για ν’ αναγκάσει το θύμα να το υποτιμήσει: «Το υπεραναλύεις χωρίς λόγο.»

3. Αρνείται να συζητήσει, ν’ ακούσει και να μοιραστεί συναισθήματα: «Δεν μπορώ να συζητάω τα ίδια και τα ίδια.»

4. Αλλάζει θέμα συζήτησης με στόχο ν’ ανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης: «Προχθές είχες πάλι γκρινιάξει γι’ αυτό και δε θα σου κάνω τη χάρη ξανά.»

Φυσικά για να χρεώσουμε τις συμπεριφορές αυτές ως gaslighting, θα πρέπει να εμφανίζονται συνέχεια και με σταθερότητα και να θέτουν όλο το πλαίσιο της σχέσης κι όχι να είναι μια μεμονωμένη διαφωνία. Δεν υπάρχει αμφισβήτηση ότι πρόκειται για μια δύσκολα αναγνωρίσιμη μορφή συναισθηματικής βίας, καθώς είναι συγκαλυμμένη και πολλές φορές γίνεται ασυνείδητα κι από τον ίδιο το δράστη. Θα τον εντοπίσετε πιο εύκολα αν παρατηρήσετε όσο πιο αποστασιοποιημένα γίνεται τα εξής σημάδια:

Ο gaslighter φαίνεται επιφανειακά άτομο με αυτοπεποίθηση που καυχιέται συχνά κι αναζητά την προσοχή μετατοπίζοντας τη συζήτηση συνεχώς στον ίδιο. Δεν έχει ενσυναίσθηση και δε θα παραδεχτεί ποτέ ότι έκανε λάθος. Κάνει συνεχώς προσβλητικά κι υποτιμητικά αστεία για τον σύντροφό του συγκαλύπτοντάς τα με χιούμορ ώστε να διαμαρτυρηθεί. Κάνει αρνητικά σχόλια για άτομα από τον κοινωνικό περίγυρο και δεν έχει πολλές φιλίες.

Όταν ο σύντροφός τους προσπαθήσει να λήξει τη σχέση, θα γίνουν τρυφεροί και για κάποιο χρονικό διάστημα θα συμπεριφέρονται σαν να έχουν αλλάξει, αλλά στη συνέχεια θα ξαναγίνουν χειραγωγικοί μόλις ανοίξει πάλι η ευκαιρία. Αν ο σύντροφός τους δεν υποκύψει στις μεθόδους σαγήνης και χειρισμού, είναι πολύ πιθανό προκειμένου να ηττηθούν, να ξεσπάσουν εναντίον του, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να τον λυγίσουν συναισθηματικά. Kαι μη νομίζουμε ότι μόνο οι ερωτικές σχέσεις είναι πρόσφορο έδαφος για gaslighting καθώς χειραγωγοί υπάρχουν και στον χώρο εργασίας αλλά και στις οικογενειακές σχέσεις.

Πώς να προστατευτείς; Άκου εκείνη τη φωνούλα μέσα σου, που πάντα σε προειδοποιεί από νωρίς και λέγεται διαίσθηση. Μίλα, μίλα, μίλα: Τα κοντινά μας πρόσωπα, είναι αυτά που θα μας επιβεβαιώσουν την ορθότητα της σκέψης και του νου μας και θα μας ενδυναμώσουν να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας. Πάντα υπάρχει η προοπτική της βοήθειας ειδικού για την ψυχική μας θεραπεία και θωράκιση.

Η εξαφάνιση αποδείξεων κατοχυρώνει τα λεγόμενά μας κι αποδυναμώνει όλα τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα χειραγώγησης. Προφανώς δεν είναι εύκολο, αλλά είναι για όλους σημαντικό να φροντίζουν και να θέτουν σε προτεραιότητα την υγεία τους. Μια προσωρινή αποστασιοποίηση, πάντα ξεκαθαρίζει την οπτική των πραγμάτων μέχρι να επιτύχεις την οριστική φυγή. Και μην ξεχνάς: Δώσε αξία στις σκέψεις και τα συναισθήματά σου. Το ένστικτο σπάνια θα σε προδώσει.

Όποιος σ’ αγαπά πραγματικά θα σε βοηθήσει να θεραπεύσεις τα τραύματά σου, ποτέ δε θα τα χρησιμοποιήσει εναντίον σου για να σου δημιουργήσει νέα. Το gaslighting είναι βία.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!