10 αποφθέγματα του Νίκου Καζαντζάκη που θα σού δώσουν τροφή για σκέψη

Αλήθεια, όσα άρθρα κι αν γραφτούν για τον Νίκο Καζαντζάκη θα είναι ποτέ αρκετά; Μάλλον, όχι. Φέτος, μετράμε 140 χρόνια απ’ τη γέννηση του σπουδαίου Έλληνα λογοτέχνη και ταυτόχρονα μετράμε και 140 χρόνια κληρονομιάς στην ελληνική λογοτεχνία. Έχοντας χαράξει τη δική του πορεία ως: συγγραφέας, ποιητής και φιλόσοφος, δικαίως κατέχει τον τίτλο ενός απ’ τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες που έχει μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες παγκοσμίως. Επιπλέον, η έντονη παρουσία του στον τομέα της δημοσιογραφίας και της πολιτικής στιγμάτισε και τη δική του ζωή αλλά και την ίδια την ιστορία.

Πριν περάσω στο κύριο θέμα του συγκεκριμένου αφιερώματος, θεωρώ σημαντικό ν’ αναφέρω κάποιες πληροφορίες για τον Νίκο Καζαντζάκη που ίσως να μην είναι τόσο γνωστές για όλους μας. Αρχικά, όπως μας προϊδεάζει και το επίθετό του, γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης, τον Φεβρουάριο του 1883, όταν ακόμα βρισκόταν υπό Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το σπίτι που γεννήθηκε ήταν στην ομώνυμη σημερινή οδό Καζαντζάκη στο Ηράκλειο. Το σπίτι το είχε κληρονομήσει η αδερφή του Ελένη, η οποία στη συνέχεια το πούλησε και τελικά κατεδαφίστηκε.

Ο ίδιος ο Καζαντζάκης είχε εκφράσει στη διαθήκη του την επιθυμία αυτό το σπίτι να γίνει μουσείο. Την επιθυμία του υλοποίησε αρκετά χρόνια μετά ο Γιώργος Ανεμογιάννης ο οποίος ίδρυσε το μουσείο στο χωριό Μυρτιά, πατρογονικό χωριό και του ίδιου αλλά και του Καζαντζάκη στον χώρο που βρισκόταν το πατρικό σπίτι της οικογένειας Ανεμογιάννη κι ένα μικρότερο οίκημα που ζούσαν συγγενείς του Καζαντζάκη.

Το Μουσειο του Νίκου Καζαντζάκη στη Μυρτιά Ηρακλείου. Πηγή εικόνας: travelstyle.gr

Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πήρε το δίπλωμα του διδάκτορα της Νομικής. Ουδέποτε άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου όμως του έδωσε γερές βάσεις για τη μετέπειτα πορεία του. Έκανε δύο γάμους και δεν απέκτησε απογόνους. Η δεύτερη σύζυγός του Ελένη Σαμίου, ήταν κι εκείνη που τον συντρόφευε μέχρι το τέλος της ζωής του. Γνωρίστηκαν το 1924, έμειναν μαζί είκοσι ολόκληρα χρόνια μέχρι να παντρευτούν στην Αθήνα με κουμπάρους τον Άγγελο Σικελιανό και τη σύζυγό του.

Σύμφωνα πάντα με το πλούσιο επιστολικό αρχείο του είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πως ταξίδεψε σε τουλάχιστον 30 κράτη. Έγραψε τα περισσότερα και πιο γνωστά μυθιστορήματά του την τελευταία δεκαετία της ζωής του. Ίσως, αυτό να σχετίζεται με τα ταξίδια του κι οι εμπειρίες που βίωσε ν’ αποτέλεσαν σημαντικό παράγοντα στην έμπνευση του. Ήταν πολύγλωσσος και μιλούσε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά και ρωσικά. Επιπλέον, είχε την ικανότητα να συνεννοείται και στα ιαπωνικά ενώ ασχολήθηκε με τα εβραϊκά, τα κινεζικά αλλά και τα αραβικά. Μελετούσε τα λατινικά κι έχει κάνει μεταφράσεις από αρχαία ελληνικά.

Τα δημιουργήματά του, έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 γλώσσες. Βάσει των στοιχείων του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου το 2007, σημείωσε πάνω από 580 εκδόσεις ξένων μεταφράσεων έργων του παγκοσμίως. Η λίστα αυτή συνεχίζει ν’ αυξάνεται δείχνοντας το διαχρονικό και διεθνή αντίκτυπο.

Προτάθηκε 9 χρονιές με 14 συνολικά υποψηφιότητες για το Νόμπελ Λογοτεχνίας αλλά δεν το πήρε ποτέ. Βραβεύτηκε με το «Βραβείο Ειρήνης» στη Βιέννη το 1956 για το φιλειρηνικό μήνυμα που εκπέμπει το έργο του.

Πολλοί θεωρούν ότι ο Καζαντζάκης είχε αφοριστεί από την εκκλησία, λόγω ορισμένων σημείων απ’ τα έργα του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»,  «Ο Καπετάν Μιχάλης» κι «Ο τελευταίος πειρασμός», όμως κάτι τέτοιο δεν αληθεύει καθώς σύμφωνα με τη δήλωση του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα κατά την επίσκεψή του στην Κρήτη το 196 είπε ότι: «τα βιβλία του Καζαντζάκη κοσμούν την πατριαρχική βιβλιοθήκη. Συνεπώς, είναι σαφέστατο ότι ο Καζαντζάκης δεν αφορίστηκε ποτέ από την Εκκλησία». 

Ο Νίκος Καζαντζάκης αποτελεί πηγή έμπνευσης για πολλούς νέους συγγραφείς. Πηγή εικόνας: kathimerini.gr

Θυμάμαι απ’ την παιδική μου ηλικία τον μπαμπά μου ν’ αναφέρεται συχνά-πυκνά στον ίδιο αλλά και σε αποφθέγματά του. Αποφθέγματα τα οποία τότε φυσικά δεν μπορούσα να επεξεργαστώ κατάλληλα και να τα ερμηνεύσω όμως στην πορεία -μέχρι και σήμερα- ανακαλύπτω ένα βαθύτερο νόημα μέσα απ’ τα γνωμικά του.

Νομίζω σ’ όλους έχει συμβεί, απ’ την παιδική ηλικία ν’ ακούσουμε μία φράση, μια παροιμία, ένα απόφθεγμα που εκείνη τη στιγμή να μην καταλαβαίνουμε τόσο την ουσία του, όμως μεγαλώνοντας, συνειδητοποιούμε περισσότερο την ερμηνεία του.

Κάνοντας μία περιήγηση σε αποφθέγματα του -τα οποία είναι πάρα πολλά πολλά- όσα έχουν ειπωθεί, αποτελούν τροφή για σκέψη. Παρακάτω παρατίθενται δέκα απ’ αυτά τα οποία ξεχωρίζω. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε μια επεξήγηση στο καθένα, όμως εν τέλει αποφάσισα πως μπορεί να είναι σημαντικότερο διαβάζοντας τα ο κάθε ένας από εμάς να μπει στη διαδικασία να ερμηνεύσει την κάθε φράση και να φτάσει στον βαθύτερο σκοπό του Νίκου Καζαντζάκη που δεν ήταν άλλο από την επίγνωση.

• Μια αστραπή η ζωή μας… μα προλαβαίνουμε
• Δεν ελπίζω τίποτα. Δε φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος.
• Ό,τι δε συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά.
• Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.
• Ν’ αγαπάς την ευθύνη, να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω.
• Ε, κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις —το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα ‘ναι πολύ αργά.
• Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος.
• Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.
• Υπάρχει στον κόσμο τούτον ένας μυστικός νόμος —αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ‘ταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος— σκληρός κι απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται.
• Σα δε φτάσει ο άνθρωπος στην άκρη του γκρεμού, δεν βγάζει στην πλάτη του φτερούγες να πετάξει.

Πηγή κεντρικής εικόνας: paratiritis-news.gr