Όλοι έχουμε γνωρίσει έναν άνθρωπο που έχει μανία με την τάξη και πολλές φορές τυχαίνει να ζούμε μαζί του κάτω απ’ την ίδια στέγη. Σίγουρα έχουμε εντοπίσει αυτόν το φίλο ή συγγενή που αναπτύσσει συγκεκριμένες τελετουργίες ή τρόπους αντίδρασης προκειμένου να καταπολεμήσει το άγχος του, μ’ άλλες φορές να το καταφέρνει κι άλλες όχι. Σωστά;
Ο ψυχαναγκασμός ανήκει στις πέντε ψυχικές διαταραχές που προκαλούν σημαντική επίπτωση στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Στον δυτικό κόσμο, η εμφάνιση της «Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής» εκτιμάται ότι αφορά το 3% του γενικού πληθυσμού, προσδιορίζοντας περίπου 300.000 άτομα στη χώρα μας.
Τα συναισθήματα του άγχους και του φόβου παίζουν κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου συμβάλλοντας στην προσαρμογή και την επιβίωση του. Αυτά τα συναισθήματα λειτουργούν ως προειδοποίηση για δυνητικούς κινδύνους. Για παράδειγμα, ο φόβος του ύψους ή το άγχος πριν από μια δημόσια ομιλία μπορούν να γίνουν αντιληπτά απ’ τον οποιονδήποτε.
Σ’ απάντηση στο έντονο άγχος, τ’ άτομα αυτά αναπτύσσουν συγκεκριμένους τρόπους αντίδρασης που τούς παρέχουν ανακούφιση απ’ το άγχος, ακόμη κι όταν η αντίδρασή τους δε φαίνεται να σχετίζεται λογικά με την αρχική τους σκέψη. Αυτή η περίεργη και φαινομενικά ανεξήγητη κατάσταση είναι γνωστή ως «Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΔΨ)».
Συνήθως επιδιώκουν τα αντικείμενα να βρίσκονται σε τάξη ή/και συγκεκριμένη σειρά – αλλά το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό παρ’ ό,τι απ’ τα πιο κλασικά όταν μιλάμε για ΙΔΨ, δεν ισχύει για όλους ανεξαιρέτως καθώς υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι ιδεοληψιών και καταναγκασμών. Κάποιοι εστιάζουν σε πράξεις (actions) κι άλλοι σε σκέψεις (thoughts). Σύμφωνα με τους επιστήμονες αυτό που διαχωρίζει αν ένας ψυχαναγκασμός επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα ζωής ενός ατόμου είναι ο χρόνος που δαπανάται σε καθημερινή βάση απασχολούμενο το άτομο με αυτό. Κάπως έτσι αξιολογείται κι η βαρύτητα της νόσου.
Είναι άλλο ν’ ασχολείται κάποιος 3 λεπτά ελέγχοντας κατ’ επανάληψη το θερμοσίφωνα μην πριν φύγει απ’ το σπίτι του για να βεβαιωθεί ότι είναι κλειστός κι είναι άλλο ν’ απασχολείται 3 ή 4 ώρες τη μέρα με το να κάνει μαθηματικές πράξεις νοητά ή να αλλάζει τη σειρά αντικειμένων στο ψυγείο.
Όλες οι παραπάνω αντιδράσεις πηγάζουν από άγχος και οι συμπεριφορές στις οποίες το άτομο καταφεύγει είναι για να κατευναστεί απ’ αυτό. Ακόμη κι αν δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι ψυχαναγκαστικοί δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε την απίστευτη πίεση που βιώνει το άτομο σε καθημερινή βάση ώστε να μπορέσει να ηρεμήσει και να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις πηγές στρες.
Το θετικό με την ΙΔΨ είναι οτι οι περισσότεροι πάσχοντες το αντιλαμβάνονται καθώς τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που τους δυσκολεύουν την καθημερινότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναζητούν βοήθεια κι έχει παρατηρηθεί και στην πρακτική εφαρμογή και στη βιβλιογραφία ότι ένας συνδυασμός γνωσιακής συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας με φαρμακευτική αγωγή μπορεί να αποδειχτεί πολύ αποτελεσματικός.
Το να ζει κάποιος με ΙΔΨ δεν είναι καθόλο εύκολο. Χρειάζεται υπομονή κι ενδοσκόπηση ώστε να αντιληφθούμε τον τρόπο που αμς επηρεάζει και ν’ αποφασίσουμε να δράσουμε ενεργά αντιμετωπίζοντάς της. Βλέπουμε απ’ το παράθυρο το πρόβλημα να μάς χαμογελάει κι όμως συχνά δεν κάνουμε κάτι, γιατί τη βαφτίζουμε “τελειομανία”, “παραξενιά” ή ακόμη και “οργανωτικότητα”. Το γεγονός ότι η ΙΔΨ είναι τόσο κοινή πολλές φορές καθυστερεί τη διάγνωσή της γιατί και το ίδιο το άτομο τείνει να δικαιολογεί τις συμπεριφορές του. Είναι σαν να ακούμε μια φωνούλα να μας λέει “Houston we have a problem” κι εμείς περιμένουμε το δικό μας “Apollo 13” για να ηρεμήσουμε. Τη στιγμή που θα έρθει η δική μας εκτόξευση αυτές οι ιεροτελεστίες θα ξεφύγουν απ’ το μυαλό μας.
Συντάκτης: Μαρία Χατζηπέτρου
