Καλύπτουμε τους κολλητούς στα τσιλιμπουρδίσματά τους;

Οι φίλοι, λένε, είναι η οικογένεια που επιλέξαμε. Οι φίλοι είναι εκείνοι που δε θα κρίνουν, που δε θα σε κάνουν να νιώσεις άσχημα για κάποια επιλογή σου. Θα σε συμβουλεύσουν, θα σου δώσουν να καταλάβεις ότι είναι το στήριγμά σου κι ότι η αγκαλιά τους θα σε περιμένει σε οποιαδήποτε στραβή.

Σε κάθε μα κάθε στραβή, όμως; Αλήθεια, υπάρχει διαχωρισμός σε αυτά που πρέπει και δεν πρέπει να μας στηρίζει ένας φίλος; Υπάρχει ταβάνι; Εύκολα οι περισσότεροι από εμάς θα ξεσηκωνόμασταν στο άκουσμα αυτής της ερώτησης. Απαράδεκτο, θα λέγαμε, να τίθενται όρια στη φιλία, ο σωστός φίλος είναι εκεί, δίπλα μας, no matter what. Ακόμα κι όταν κάτι από αυτά που κάνει υπερβαίνει τα δικά μας προσωπικά όρια, ξεπερνά τη δική μας ηθική;

Αν ερχόταν το κολλητάρι σου και σου ζητούσε να το καλύψεις στη σχέση του, προκειμένου να βγει παράπονο ραντεβουδάκι; Ξέρεις, μωρέ, με εκείνο το φλερτάκι, χωρίς καμία σημασία, απ’ τη δουλειά, ίσα για την ανανέωση. Το μόνο που χρειάζεται είναι να επιβεβαιώσεις στο ταίρι του ότι θα ‘σαστε μαζί. Και να ‘σαι και λίγο σε επιφυλακή, μη χρειαστεί κάτι επείγον. Εσύ απλά δε θα σηκώνεις τηλέφωνα και θα περιμένεις συνθηματικό μήνυμα, όταν λήξει ο συναγερμός, για να χαλαρώσεις επιτέλους.

Και κάπου εδώ, οι απόψεις διίστανται. Υπάρχουν εκείνοι που θα έβαζαν πλάτη στον φίλο τους άνευ όρων. Απλά και μόνο γιατί είναι φίλοι. Γιατί δεν μπορούν να αφήσουν τον άλλον τώρα που τους χρειάζεται. Συμφωνούν-δε συμφωνούν με αυτό που προτίθεται να κάνει, αυτοί είναι εκεί και θα το αποδείξουν εμπράκτως.

Για αυτούς δεν υπάρχει τίποτα σημαντικότερο απ’ τη φιλία. Άλλωστε, δε θα κάνουν και τίποτα δύσκολο. Κι εδώ που τα λέμε, αν δεν του σταθούν τώρα που τους έχει ανάγκη, πότε θα το κάνουν; Ο φίλος φαίνεται στα δύσκολα. Άλλωστε, τι ψυχή έχει ένα ραντεβουδάκι;

Απ’ την άλλη πλευρά, υπάρχουν κι εκείνοι που θα αρνούνταν πεισματικά να βοηθήσουν. Όχι γιατί δεν αγαπούν το φιλαράκι τους, ούτε γιατί είναι τίποτα αναίσθητοι κι ανάλγητοι, που δεν ασχολούνται με κανένα πέραν του εαυτού τους. Απλώς βασισμένοι στη δική τους ενσυναίσθηση και στο όνομα της ελεύθερης βούλησης, αποφασίζουν πως είναι κάτι που δε θέλουν να κάνουν. Με αγάπη, πάντα, θα εξηγούσαν στο κολλητάρι τους ότι δεν το θεωρούν σωστό, σαφώς και δεν κρίνουν ούτε υποδεικνύουν, αλλά δεν επιθυμούν να ‘χουν συμμετοχή –ούτε και μερίδιο ευθύνης– σε αυτήν τους την παρασπονδία.

Είτε γιατί αυτό θα φάνταζε στα μάτια τους ως συνενοχή στην απιστία τους. Είτε γιατί θα δυσκολεύονταν να αντικρίσουν μετά από αυτό τη σχέση του φίλου τους. Ή ακόμα και γιατί δεν μπορούν να αντέξουν το άγχος και το βάρος που φέρει όλη αυτή η φάση. Ο φίλος είναι αυτός που οφείλει να προφυλάσσει απ’ τις κακοτοπιές τον φίλο και να τον κάνει να σκέφτεται καθαρά. Κι αν δεν μπορεί να τον οδηγήσει στον ορθό δρόμο, τουλάχιστον δε θα τον ενθαρρύνει για τον λάθος.

Και κάποιος εύλογα απορεί: Είναι κάποιος απ’ τους δύο περισσότερο φίλος απ’ τον άλλον; Δηλαδή, υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αυτόν που υποστηρίζει τον φίλο –ανεξάρτητα από το αν διαφωνεί ή όχι με τις πράξεις του– και σε αυτόν που υποστηρίζει ξεκάθαρα τις προσωπικές του θέσεις, αρνούμενος να τις καταπατήσει εν ονόματι της φιλίας; Υπάρχει, άραγε, μονάδα μέτρησης της φιλίας; Και σε τελική ανάλυση, υπάρχει σωστό ή λάθος σε μια τέτοια φάση;

Καλώς ή κακώς, το σωστό και το λάθος είναι κάτι τελείως υποκειμενικό. Οι αξίες κι οι αρχές πάνω στις οποίες έχουμε στηρίξει τη ζωή μας είναι αυτές που μας κατευθύνουν και κατ’ επέκταση μας βοηθούν να κρίνουμε. Με πιο απλά λόγια, το ηθικό και το ανήθικο είναι φυσικό κι επόμενο να διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Για κάποιον θα ισοδυναμούσε με προδοσία το να απορρίψει το αίτημα για βοήθεια από έναν φίλο. Άλλωστε, ποιοι είμαστε εμείς που θα κρίνουμε την πράξη του; Δε γίναμε φίλοι για να ελέγχουμε τις κινήσεις τους και να τους κατακρίνουμε για τα λάθη τους. Είναι αρκετά ώριμοι για να συνειδητοποιήσουν μόνοι τους τις συνέπειες των αποφάσεών τους, δε θα παίξουμε εμείς τον ρόλο του ξυπνητηριού. Δεν είμαστε εμείς αυτοί που θα τους αφυπνίσουμε. Είμαστε φίλοι γιατί πιστεύουμε σε εκείνους, κι όταν χρειαστεί και μας το ζητήσουν, θα αναλύσουμε τους όποιους προβληματισμούς τους.

Βέβαια, κι η άλλη μεριά θα έλεγε πως ως φίλοι πρέπει να ταρακουνήσουμε το φιλαράκι μας. Απ’ τη μία να του εξηγήσουμε πως δεν είναι ώριμο να απατά τον σύντροφό του κι απ’ την άλλη να το προτρέψουμε να βάλει σε μια σειρά τις σκέψεις του και να συνειδητοποιήσει τους λόγους που οδηγήθηκαν τα πράγματα σε παράνομα ραντεβουδάκια. Ένας φίλος δεν μπορεί να βλέπει τον κολλητό του να ‘χει αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, και να το επιτρέπει ελαφρά την καρδία. Έτσι δεν είναι;

Φαύλος κύκλος, εν ολίγοις. Σίγουρα, έχουμε να αξιολογήσουμε και να ζυγίσουμε πολλά. Αλλά είναι καθαρά στην κρίση μας, το αν θα προσφέρουμε την αμέριστη βοήθειά μας ή θα ακολουθήσουμε διαφορετική πορεία. Δεδομένου ότι η φιλία μας βασίζεται σε γερά θεμέλια κι υπάρχει απόλυτη αποδοχή των επιλογών και του ευρύτερου χαρακτήρα –εκατέρωθεν–, η όποια απόφαση δε θα πρέπει να επηρεάσει τη μεταξύ μας σχέση.

Κανείς δεν έρχεται σε αυτόν τον κόσμο για να πάρει τον ρόλο του κριτή, του δήμιου ή για να δίνει συγχωροχάρτια αβέρτα. Γιατί, τελικά, σε ό,τι έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις, δεν υπάρχει λάθος ή σωστό, αλλά «θέλω» ή «δε θέλω», σε συνδυασμό με την αντίστοιχη δύναμη για να το υποστηρίξουμε.