Ποια η θέση του δασκάλου όταν το παιδί έχει πρόβλημα στο σπίτι;

Η οικογένεια είναι η πρώτη μορφή κοινωνικής ομάδας με την οποία έρχεται σε επαφή ένα παιδί. Μέσω αυτής δέχεται όλες τις απαραίτητες προσλαμβάνουσες για τη διαμόρφωση ενός υγιούς χαρακτήρα προκειμένου να αντιμετωπίσει μετέπειτα την πραγματική κοινωνία. Στις μέρες μας, ωστόσο, τα πράγματα συχνά δείχνουν να μην είναι τόσο απλά. Δυστυχώς, η κρίση που έχει χτυπήσει την πόρτα μας τα τελευταία χρόνια δεν είναι μόνο οικονομική, καθώς φαίνεται πώς έχει επηρεάσει όλο το φάσμα της κοινωνίας μας, ακόμα και τον πυρήνα της οικογένειας.

Όλο και πιο συχνά μαθαίνουμε για παιδιά που κακοποιούνται από την οικογένειά τους. Το χειρότερο είναι ότι συνήθως όλα αυτά τα περιστατικά προβληματικών οικογενειών γίνονται γνωστά πολύ αργά, αφήνοντας πίσω τους τραυματισμένες ψυχές και μια κοινωνία μουδιασμένη και ανήμπορη να αντιδράσει. Και με τον όρο «προβληματική» δεν εννοούμε απαραίτητα τη σωματική κακοποίηση. Η αδιαφορία από τους γονείς, οι ασταμάτητοι τσακωμοί μεταξύ τους σε συνδυασμό και με τα δικά τους απωθημένα μπορούν να αποτελέσουν μια μορφή κακοποίησης για μια αθώα παιδική ψυχή. Και εμείς μένουμε απλά θεατές. Είμαστε πράγματι τόσο ανίσχυροι να αντιδράσουμε; Το σχολείο ή ο δάσκαλος θα μπορούσε να κάνει μια προσπάθεια να προλάβει τέτοιες καταστάσεις. Υπάρχει, πράγματι, κάτι που μπορεί να γίνει από μέρους τους όταν εντοπιστεί τέτοιο πρόβλημα;

Στο παρελθόν ο ρόλος του δασκάλου ήταν βαρύνουσας σημασίας. Δεν ασκούσε απλά το επάγγελμά του, αλλά το αντιμετώπιζε ως λειτούργημα. Μετρούσε ο λόγος του σε όλα τα σοβαρά ζητήματα που απασχολούσαν τον τόπο του. Γι’ αυτό και πολλοί δάσκαλοι εκείνης της εποχής όταν παρατηρούσαν κάτι περίεργο σε κάποιο σπιτικό έπαιρναν θέση χωρίς δισταγμό. Δεν έκαναν τα στραβά μάτια, ούτε έπαιρναν αποστάσεις  δήθεν από διακριτικότητα.

Στις μέρες μας, όμως, αυτά έχουν εκλείψει. Πολλοί δάσκαλοι τελειώνουν το μάθημά τους υπό το αίσθημα της αγγαρείας, αγνοώντας το παιδάκι που είναι φανερά αδυνατισμένο. Το παιδάκι που έχει περίεργα σημάδια στο κορμάκι του, εκείνο που φοράει μακρυμάνικο μπλουζάκι ενώ έξω έχει 30 βαθμούς και κάθεται μόνο του στο διάλειμμα ενώ η απόδοσή του στα μαθήματα έχει πέσει κατακόρυφα. Όλα αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν σημάδια μιας προβληματικής οικογένειας από τις τόσες που υπάρχουν πια, θα μπορούσε βέβαια και όχι.

Αλλά, τότε είναι η στιγμή που ο δάσκαλος ή το σχολείο στο σύνολο του οφείλει να επέμβει και να μην μείνει απλός παρατηρητής. Να πλησιάσει το παιδί και να το αγκαλιάσει. Να προσπαθήσει να δει μέσα στην ψυχή του παιδιού τι είναι αυτό που το βασανίζει. Και να μιλήσει. Μια πρώτη προσέγγιση στην ίδια την οικογένεια του παιδιού ίσως να είναι μια καλή ιδέα.

Παρόλα αυτά, συχνά η οποιαδήποτε προσπάθεια μιας τέτοιας επικοινωνίας είναι όμοια του να μιλά κανείς σε τοίχο. Μπορεί να πρόκειται για ανθρώπους που δεν αντιλαμβάνονται καν το έγκλημα που διαπράττουν ή που ζουν υπό το καθεστώς φόβου λόγω κάποιου άλλου μέλους της οικογένειάς τους και αδυνατούν να μιλήσουν. Μάλιστα, είναι συνήθως αυτοί που θα υψώσουν και τη φωνή και θα απαγορεύσουν κάθε προσπάθεια ανάμειξης στα οικογενειακά τους από έναν ξένο.

Αυτό είναι και το κομβικό σημείο. Το σημείο που σταματά κάθε προσπάθεια με τη δικαιολογία ότι «δεν έχει νόημα» και «δε θα καταλάβουν ποτέ». Έτσι, ένας άνθρωπος μένει αβοήθητος και όντας ήδη διαλυμένος βγαίνει στην κοινωνία για να τον ποδοπατήσουν και να τον αποτελειώσουν.

Όμως το ηθικό βάρος που φέρει ένας δάσκαλος είναι αυτό που θα πρέπει να τον αναγκάσει να συνεχίσει. Υπάρχει η δυνατότητα να κινηθεί αθόρυβα προκειμένου να μην στοχοποιηθεί το παιδί για ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα ή να απευθυνθεί ακόμα και στο σύλλογο γονέων και κηδεμόνων του σχολείου. Εκεί, συντονισμένα, όλοι οι γονείς ίσως καταφέρουν να πλησιάσουν την οικογένεια ή κάποιο άτομο που συνδέεται φιλικά μαζί τους. Σε πολύ πιο δύσκολες περιπτώσεις κι εφόσον έχει πια διαπιστωθεί η προβληματική κατάσταση, υπάρχουν πολλοί δημόσιοι και μη φορείς για κακοποιημένα παιδιά που θα κινητοποιηθούν άμεσα μετά από σχετική καταγγελία.

Ο δάσκαλος δεν είναι απλά ένας επαγγελματίας που πρέπει να κάνει σωστά τη δουλειά του. Δεν είναι απλά επιφορτισμένος με την υποχρέωση να μας μάθει να λύνουμε μαθηματικά προβλήματα και να γράφουμε. Είναι υπεύθυνος για τόσες ψυχές. Παρεμβαίνοντας σε μια προβληματική οικογένεια όχι μόνο μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί που υποφέρει αλλά δίνει και το σωστό παράδειγμα σε όλα τα υπόλοιπα, ώστε να καταλάβουν πόσο σημαντικό είναι να ενδιαφερόμαστε για το συνάνθρωπο. Να μη σηκώνουμε αδιάφορα τους ώμους και να αποστρέφουμε το βλέμμα μας επειδή δε μας αρέσει η εικόνα που αντικρίζουμε. Γιατί, τελικά, το σχολείο και η οικογένεια πρέπει να είναι μια γροθιά με μοναδικό στόχο την ευτυχία των παιδιών.