Τελειομανία ή ψυχαναγκασμός;

Συνήθως, ισιώνεις τα χαλάκια στα σπίτια των φίλων σου, φτιάχνεις τα ριχτάρια στον καναπέ, επειδή εκεί στην άκρη δε στρώνουν καλά, ενώ τοποθετείς και τα μαξιλάρια με γεωμετρική συμμετρία. Εσύ το θεωρείς τελειομανία, αλλά οι φίλοι σου επιμένουν να σε ταυτίζουν με τον Ντετέκτιβ Μόνκ, της ομώνυμης σειράς. Ξέρεις, εκείνον τον συμπαθητικό –κατά τ’ άλλα– κύριο που έχει εκείνη τη χαριτωμένη εμμονή να θέλει τα πάντα στην εντέλεια; Εντάξει, μπορείς να το πεις και χαριτωμένο, άλλωστε, δεν κάνεις κάτι κακό. Τους βοηθάς.

Η ντουλάπα σου είναι οργανωμένη ανά είδος και χρώμα, σε τέτοιο βαθμό που μπορείς με κλειστά μάτια να βρεις τα ρούχα που θες ακόμα και μέσα στο σκοτάδι. Εντάξει, ναι, εννοείται πως τα ετοιμάζεις απ’ το βράδυ για να μην ψάχνεις και χάνεις χρόνο. Αφού πρώτα, βέβαια, έχεις πλύνει τον νεροχύτη κι έχεις μαζέψει το σαλόνι, για να μπορέσεις να κοιμηθείς ήσυχα σαν άνθρωπος. Μόνο μην ξεχάσεις να διπλοτσεκάρεις ότι κλείδωσες την πόρτα κι ότι έσβησες τον θερμοσίφωνα.

Συχνά, οι δικοί σου άνθρωποι σε χαρακτηρίζουν ως ιδιότροπο. Λένε πως έχεις υπερβολικές απαιτήσεις και παραξενιές. Συζητήσεις ολόκληρες γίνονται όπου προσπαθούν να σου εξηγήσουν ότι πρέπει να χαλαρώσεις. Δε χρειάζεται να ‘ναι όλα τέλεια, και σε τελική ανάλυση, δεν υπάρχει τίποτα τέλειο στη φύση. Γιατί, λοιπόν, τέτοια αγωνία να τα ελέγχεις όλα; Επιμένουν πως δυσκολεύεις την καθημερινότητά σου κι επιβαρύνεις τον εαυτό σου με επιπλέον άγχος.

Αλλά εσύ είσαι καλά με αυτό. Δε σε ενοχλεί καθόλου. Αντιθέτως, μπορεί να χάσεις τον ύπνο σου αν δεν εκτελέσεις τις συνήθειές σου, υπό τη μορφή ιεροτελεστίας. Σε περίπτωση που κάτι δεν πάει σύμφωνα με την πεπατημένη, μπορεί όχι μόνο να στοιχειώσει το μυαλό σου όλη μέρα, αλλά να σου χαλάσει όλη τη διάθεση. Μέχρι, βέβαια, να το φέρεις στα μέτρα σου, οπότε τότε μια υπέρμετρη αίσθηση γαλήνης κι ικανοποίησης πλημμυρίζει το είναι σου.

Πόσο μακριά είναι όλη αυτή η συμπεριφορά απ’ την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή; Ας τα πάρουμε απ’ την αρχή, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των διαταραχών άγχους. Συνήθως, χαρακτηρίζεται από μια σειρά επαναλαμβανόμενων κινήσεων, σκέψεων, εικόνων ή παρορμήσεων που επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα του πάσχοντος.  Συχνά, οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή αναγνωρίζουν ότι κάποιες από αυτές τις συνήθειές τους είναι υπερβολικές ή περιττές, αλλά νιώθουν αναγκασμένοι να σκέφτονται ή να δρουν κατά αυτόν τον τρόπο, καθώς διαφορετικά βιώνουν μεγαλύτερο άγχος.

Επομένως, αν λειτουργείς κι εσύ κατά αυτόν τον τρόπο, ίσως ανήκεις σε αυτό το κομμάτι του πληθυσμού. Ωστόσο, όσο βαρύς κι αν ακούγεται ως επιστημονικός όρος η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μαζί και με τον ορισμό της, δεν είναι και τόσο δύσκολη ως κατάσταση. Τις περισσότερες φορές η διαταραχή εκδηλώνεται σε ήπια μορφή, όπως αυτές παραπάνω. Δηλαδή, οι άνθρωποι που λειτουργούν ψυχαναγκαστικά, συνήθως, είναι πολύ σχολαστικοί με την καθαριότητα και την τάξη στον χώρο τους, ενώ υιοθετούν μια σειρά από συνήθειες που ακολουθούν πάντα με ευλάβεια, ώστε να λειτουργούν καλύτερα στη μέρα τους.

Τα πράγματα ξεφεύγουν μόνο στην περίπτωση που αυτού του είδους οι συνήθειες καταλήγουν να ‘ναι τροχοπέδη για την καθημερινότητά μας. Όταν φτάνουν στο σημείο να σπαταλούν τον περισσότερο χρόνο της ημέρας κάνοντας αυτές τις μικρές τελετουργίες, με αποτέλεσμα να ‘ναι δυσλειτουργικοί κι ασυνεπείς στις υπόλοιπες υποχρεώσεις τους. Τότε και μόνο ίσως η κατάσταση αρχίζει να ‘ναι προβληματική. Κι ίσως οι άνθρωποι αυτοί να χρειάζονται βοήθεια από κάποιον ειδικό, ώστε να εμβαθύνουν και να βρουν τη ρίζα αυτής της συμπεριφοράς.

Στην πραγματικότητα, όμως, αν το καλοσκεφτούμε, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάποιους μικρούς ψυχαναγκασμούς, οι οποίοι δε δημιουργούν κανένα πρόβλημα στη ζωή μας. Ίσα-ίσα, μας βοηθούν και μας διευκολύνουν κατά πολύ. Δεν είναι απαραίτητο να μας ακολουθούν σε όλες τις σφαίρες της ζωής μας. Για παράδειγμα, κάποιοι έχουμε τη συνήθεια να έχουμε ένα απόλυτα οργανωμένο γραφείο στη δουλειά μας, με συγκεκριμένες θέσεις για τα αντικείμενά μας. Μπορεί να φαίνεται σαν ψυχαναγκασμός και κάποιοι να θεωρούν ότι μας περιορίζει, ωστόσο, είναι κάτι που εμάς μας εξυπηρετεί και βελτιώνει την αποδοτικότητα στην εργασία μας.

Αν δώσουμε, λοιπόν, μεγαλύτερη βάση, θα διαπιστώσουμε ότι οι περισσότεροι έχουμε μια μικρή συνήθεια, που φαντάζει με επιτακτική ανάγκη η εκτέλεσή της μέσα στη μέρα μας. Αισθανόμαστε πως έχουμε αφήσει κάτι στη μέση ή νιώθουμε κάπως άβολα αν δεν την υλοποιήσουμε. Δε σημαίνει ότι υποφέρουμε από κάποια πάθηση. Απλά, έχουμε την ανάγκη να υπάρχει κάποια τάξη και σειρά στην καθημερινότητά μας, για να κάνουμε πιο απλή κι εξυπηρετική τη διαβίωσή μας. Αφορά καθαρά εμάς και δεν προσπαθούμε να το επιβάλλουμε στους άλλους. Και στην τελική, εμάς μας αρέσει και μας ευχαριστεί.

Γιατί όπως και να το δούμε, ακόμα κι οι ψυχαναγκασμοί αποτελούν κομμάτι του χαρακτήρα μας, που μας κάνουν αυτό που είμαστε. Οφείλουμε να τους αποδεχτούμε και να τους αγκαλιάσουμε. Να τους κάνουμε φίλους μας και να μην τους αντιμετωπίζουμε σαν μιάσματα που θέλουμε να αποτινάξουμε από πάνω μας.

Για αυτό, την επόμενη φορά, μη διστάσεις να πλύνεις τα χέρια σου με αντισηπτικό εφόσον τα νιώθεις βρόμικα. Δεν υπάρχει τίποτα κακό στα ισιωμένα χαλάκια και τα καλοστρωμένα σεντόνια πριν πέσεις για ύπνο. Ξέρεις ότι αύριο θα ‘ναι πάλι τσαλακωμένα, αλλά, στο κάτω-κάτω, δεν πειράζει κανέναν αν γουστάρεις να τα φτιάχνεις ξανά και ξανά.

Αφιερωμένο στην αγαπημένη μου μαμά που τα θέλει όλα στην εντέλεια…