Στην άσχημη συμπεριφορά αρκεί μια σύσταση;

Όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει άσχημες συμπεριφορές, σε οποιονδήποτε χώρο, είτε αυτός είναι σχολείο, είτε πανεπιστήμιο, είτε δουλειά, είτε ακόμη και σπίτι, πρόκειται για μια κατάσταση με καταστροφικές συνέπειες. Συχνά περιλαμβάνει λεκτική και ψυχολογική πίεση, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που επεκτείνεται και σε σωματική. Στη θεωρία είναι κάτι που όλοι απεχθανόμαστε, πολλές φορές όμως όταν τύχει να βρεθούμε μπροστά σε κάποιο περιστατικό, αντί να φωνάξουμε με όλη τη δύναμη της φωνής μας, μένουμε στη σιωπηλή αποδοκιμασία. Αυτό που κάποιες φορές δε συνειδητοποιούμε, είναι πως αυτή η συμπεριφορά μας φέρνει στην ίδια θέση με αυτήν του ατόμου που το ασκεί και μας κρεμάει σε δευτερόλεπτα την ταμπέλα της ευθύνης. Όσο κι αν δε θέλουμε να το παραδεχτούμε, τη στιγμή που γυρνάμε το βλέμμα μας αλλού, δίνουμε κι εμείς τη σπρωξιά μας στην αυτοπεποίθηση και την ψυχική υγεία κάποιου άλλου ανθρώπου, αναγκάζοντάς τον να ζει με τα αποτελέσματα μιας πράξης που δε σταματήσαμε ενώ είχαμε τη δύναμη. Σαν να βλέπουμε ένα αμάξι να πηγαίνει με ταχύτητα πάνω σε κάποιον, να προλαβαίνουμε να τον σπρώξουμε, αλλά να προτιμήσουμε να φύγουμε γρήγορα γιατί η μυρωδιά από τα λάστιχα που σπινιάρουν μας ενοχλεί στα ρουθούνια.

Όταν είμαστε μπροστά σε τέτοιες καταστάσεις είναι ανθρώπινο να ξυπνάει μέσα μας ο φόβος. Ή, άλλες φορές, ίσως πνιγόμαστε σε μια πισίνα από δικά μας προβλήματα και η πιθανότητα του να προσθέσουμε ένα ακόμη φαντάζει ανυπόφορη. Η οπτική μας γωνία όμως μπορεί να αλλάξει πολλά. Το να κοιτάξουμε το άτομο με λιγότερη επίκριση και περισσότερη κατανόηση του ότι η επίδειξη δύναμης που κάνει, είναι ουσιαστικά τρόπος να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του, μέσα από άτομα που νιώθει ότι μπορεί να ελέγξει, μπορεί να τον κάνει αυτόματα να φανεί λιγότερο τρομακτικός στα μάτια μας. Μπορεί επίσης να μας δώσει την ικανότητα να χρησιμοποιήσουμε πιο σωστά λόγια καθώς τον αντιμετωπίζουμε. Ας μην ξεχνάμε πως μια στα ίσα αντιμετώπιση σε ένα άτομο που δεν την έχει συνηθίσει, είναι ικανή να του ξυπνήσει αισθήματα ενοχής, ή και ντροπής και μέσα από αυτά να δει ότι μειώνει πρώτα απ’ όλα τον εαυτό του. Μια τέτοια συμπεριφορά από μέρους μας μπορεί ακόμη να αποτρέψει παρόμοιες συμπεριφορές του στο μέλλον, αφού σχεδόν ποτέ δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά. Το να τον αντιμετωπίσουμε όμως είναι μόνο το πρώτο βήμα.

Δεν υπάρχει μόνο η λεκτική στήριξη σε τέτοιες καταστάσεις. Αντιθέτως, μικρές μας πιο πρακτικές κινήσεις είναι αυτές που όντως θα κάνουν τη διαφορά. Ένα από τα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε είναι να σταθούμε πιο κοντά στο άτομο που αντιμετωπίζει την κατάσταση. Έτσι το άτομο που φέρεται άσχημα παίρνει το μήνυμα ότι ο άνθρωπος απέναντί του δεν είναι μόνος και κατ’ επέκταση τον βλέπει ως πιο δυνατό, αλλά και ο ίδιος νιώθει ασφάλεια και ανακτά κάποια από τη δύναμη που νιώθει να του στερήθηκε. Επίσης η ψυχολογική υποστήριξη δεν πρέπει να περιορίζεται σε ένα «είσαι καλά;» εκείνη τη στιγμή. Είναι πολύ σημαντικό να ενθαρρύνουμε το άτομο να μιλήσει, ή να ενημερώσουμε εμείς ανθρώπους του κοντινού του περιβάλλοντος, ώστε να μπορούν να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά, να βοηθήσουν το άτομο που αντιμετωπίζει το πρόβλημα και να του δώσουν δύναμη να αντιδράσει σε πιθανές μελλοντικές καταστάσεις.

Συνήθως αυτός που φέρεται έτσι αναζητά την προσοχή, για αυτό μια άλλη τεχνική αν βρισκόμαστε στον ίδιο χώρο, ας πούμε στην ίδια τάξη ή στο ίδιο γραφείο, είναι όταν αντιλαμβανόμαστε πως ξεκινάει κάτι που μπορεί να εξελιχθεί άσχημα, να αλλάζουμε το θέμα άμεσα απευθύνοντας το λόγο στο άτομο που ετοιμάζεται να φέρει κάποιον σε δύσκολη θέση. Ακόμη και για τον καιρό να ρωτήσουμε, η αίσθηση πως η ερώτησή μας απευθύνεται σε εκείνον προσωπικά, μπορεί να αλλάξει τη ροή της συζήτησης. Επίσης, αν η κατάσταση το επιτρέπει, ας πάρουμε το άλλο άτομο μακριά. Μπορούμε για παράδειγμα να ρωτήσουμε εάν θέλει να πάμε κάπου για φαγητό, ή εάν έχει χρόνο να μας βοηθήσει σε κάτι. Πολύ σημαντικό είναι να μην αφήνουμε ποτέ το άτομο που αντιμετωπίζει μια τέτοια δυσκολία μόνο του, ακόμη κι αν έχουμε βγει πρώτα μπροστά για να το υπερασπιστούμε. Φεύγουμε μαζί του και το βοηθάμε να ηρεμήσει και να πάρει τη σκέψη του από το περιστατικό. Εάν η κατάσταση έχει ξεφύγει, μπορούμε πάντα να απευθυνθούμε στους αρμόδιους φορείς.

Ναι, η σιωπή μάς φορτώνει κομμάτι της ευθύνης, το να μιλήσουμε όμως δεν είναι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε! Ας θυμόμαστε πως και από εμάς εξαρτάται η αλλαγή. Από τον τρόπο που αντιδρούμε μπροστά σε τέτοιες καταστάσεις και ταυτόχρονα από τον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Πριν λοιπόν μπούμε στον ρόλο του ακριβοδίκαιου και άμεμπτου, ας ρίξουμε μια ματιά στον εαυτό μας, μήπως βάζουμε κι εμείς το χεράκι μας στην κατάσταση, ακόμη και άθελά μας.