Αν πάντα σκέφτεσαι τι θα πει ο κόσμος, χάνεις την ελευθερία σου

Έχετε νιώσει ποτέ πως πνίγεστε; Πως αδυνατείτε να ανασάνετε όταν πρέπει να πάτε στη δουλειά, όταν πρέπει να συναντήσετε κάποια άτομα ή όταν πρέπει να κάνετε συζητήσεις που οδηγούν στο πουθενά για άλλη μια φορά; Εάν ναι, τότε σίγουρα έχετε νιώσει πως λόγω όλων των παραπάνω δεν είσαστε ελεύθεροι, είτε εκείνη τη στιγμή, είτε εκείνη τη μέρα, είτε στη ζωή σας γενικότερα. Έχετε λοιπόν ποτέ αναρωτηθεί αν είστε πραγματικά ελεύθεροι;

Σίγουρα πολλοί μπορεί να σκεφτούν πως αφού δε ζούμε σε μια χώρα με χουντικό καθεστώς ή που βρίσκεται υπό την κατοχή ενός κατακτητή, τότε είμαστε ελεύθεροι. Και αυτό είναι αλήθεια, αλλά μόνο εν μέρη. Προφανώς κι η βασική αρχή για να είναι κάποιος ελεύθερος είναι να μην είναι φυλακισμένος ή περιορισμένος κάπου με τη χρήση βίας και με κίνδυνο τη ζωή του. Σε μια όμως ελεύθερη χώρα και στην κοινωνία του 2023, η ελευθερία ενός ανθρώπου δεν καθορίζεται μόνο απ’ αυτά. Η έννοια της σύγχρονης ελευθερίας αντικατοπτρίζεται στη δυνατότητα του ανθρώπου να δρα κατά βούληση, το όποιο με τη σειρά του σημαίνει ότι το άτομο θέτει στόχους ή σκοπούς τους οποίους αποφασίζει να πραγματοποιεί με δική του επιθυμία, ελεύθερα. Εκτός απ’ αυτό, κατά βούληση σημαίνει και πως τα άτομα μπορούν να αποφασίσουν ν’ αποχωρήσουν από καταστάσεις ή να μην προχωρήσουν σε αποφάσεις που μπορεί να τους στερούν την ελευθερία τους ή να τους δυσαρεστούν για οποιοδήποτε λόγο.

Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν, μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι είμαστε 100% ελεύθεροι στις επιλογές και στις αποφάσεις μας; Και ακόμα και αν είμαστε τώρα, έχουμε υπάρξει τόσο ελεύθεροι και στο παρελθόν; Δυστυχώς, η απάντηση είναι όχι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων κι αυτό δεν οφείλεται πάντα σε εμάς, οπότε μη βιαστείτε κάποιοι να κατηγορήσετε τους εαυτούς σας. Συνήθως οι επιλογές μας δεν αφορούν μόνο σ’ εμάς. Ένα απλό παράδειγμα είναι αυτό του γονιού που θέλει να παραιτηθεί από τη δουλειά του για οποιονδήποτε λόγο, αλλά γνωρίζει πως αυτό θα έχει οικονομικές συνέπειες και συνεχίζει να εργάζεται γιατί ξέρει πως αν δε δουλέψει, δε θα έχει χρήματα να συντηρήσει το παιδί του. Μια τέτοιου τύπου απόφαση αν και λαμβάνεται συνειδητά από το άτομο, καταπατά την ελευθερία του, καθώς η συνέπεια αυτής της απόφασης δημιουργεί την αίσθηση ότι το άτομο είναι εγκλωβισμένο κι αβοήθητο.

Συνεπώς, η διαδικασία λήψης μιας απόφασης αν και μπορεί ν’ αποτελεί τελείως προσωπική υπόθεση, κατά βάθος δεν είναι ακριβώς έτσι και χρειάζεται να λάβουμε υπόψιν τον αντίκτυπο που θα έχει στα άτομα γύρω μας ή και σ’ εμάς σε μακροπρόθεσμο ή βραχυπρόθεσμο διάστημα. Επίσης, η έλλειψη εναλλακτικών λύσεων μπορεί να ενέχει μια αίσθηση απουσίας της ελευθερίας μας. Στην περίπτωση βέβαια, που η διαδικασία λήψης μιας απόφασης επιτάσσει τη συμβολή κι άλλων προσώπων, τότε τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο, ειδικά αν νιώθουμε πως οι απόψεις και η οπτική μας δεν ακούστηκαν υπόψιν και η απόφαση δε μας ικανοποιεί. Αυτόματα τότε νιώθουμε πως η ελευθερία μας έχει κατά κάποιο τρόπο καταπατηθεί και για άλλη μια φορά μας επιβάλλεται κάτι που δεν επιθυμούμε.

Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε και την εξουσία που ασκεί πάνω μας ο κοινωνικός μας περίγυρος σ’ όλες τις αποφάσεις και επιλογές της ζωής μας. Οι άνθρωποι που μας περιβάλλουν, είτε λέγονται οικογένεια και γειτονιά, είτε κοινωνία, έχουν επιρροή πάνω μας όσο και αν αρνούμαστε κάποιοι να το παραδεχτούμε. Η κουλτούρα, τα έθιμα, οι παραδόσεις, οι αξίες και οι απόψεις των άλλων είτε μας καθοδηγούν είτε μας επιβάλλονται, σε ακραίες περιπτώσεις. Η συνήθης σκέψη που μα χειραγωγεί σ’ όλο αυτό είναι «τι θα πουν ή τι θα κάνουν οι άλλοι;» όταν μάθουν για την απόφασή μας ή όταν απλώς ακούσουν τις σκέψεις μας για μια πιθανή απόφαση. Αν και κάποιοι έχουν καταφέρει να σπάσουν τα δεσμά τους από τέτοιου είδους επιρροές, κάποιοι άλλοι ζουν ακόμα με αυτές κι αυτό αφαιρεί αυτόματα κάθε είδους ελευθερίας. Ή μπορεί να προσφέρει κάποια μορφής ψευδαίσθηση ότι το άτομο ζει ελεύθερο, όταν στην ουσία είναι ακόμη φυλακισμένο σ’ ένα αόρατο κλουβί όπου τα κάγκελα είναι φτιαγμένα από τις λέξεις, τις απόψεις και τις αντιδράσεις των άλλων. Το κλειδί για μια τέτοια φυλακή -ακόμα κι αν νομίζουμε πως είναι χαμένο από καιρό ή μας το έχουν κρύψει-, το έχουμε πάνω μας, μέσα μας και είτε δεν ξέρουμε πώς να το χρησιμοποιήσουμε είτε δε θέλουμε και φοβόμαστε να το κάνουμε. 

Ελευθερία είναι να κάνουμε τη δουλειά που εμείς θέλουμε, να έχουμε γύρω μας τα άτομα που εμείς διαλέξαμε. Η ελεύθερη βούληση δεν είναι απαλλαγμένη από λάθη, αλλά τουλάχιστον αυτά είναι τα ολόδικά μας λάθη για να τα ζήσουμε και να μάθουμε απ’ αυτά. Είναι ευρέως γνωστό άλλωστε, πως από τα λάθη των άλλων δε μαθαίνουμε. Ας ζήσει ο καθένας λοιπόν όπως επιθυμεί, ας ζήσει ελεύθερος, γιατί η πραγματική ευτυχία ξεκινά από εκεί.