Σε μια απλή διαδρομή της καθημερινότητάς μας ερχόμαστε σε επαφή με πολλά άτομα στο δρόμο, στο λεωφορείο, στο σούπερ μάρκετ. Βλέπουμε ανθρώπους να περνάνε δίπλα μας -άλλοι σε αναπηρικά καρότσια, άλλοι με ένα μπαστούνι στο χέρι και άλλοι φαινομενικά χωρίς κανένα πρόβλημα. Η πραγματικότητα όμως μπορεί να απέχει πολύ από αυτό που είναι ορατό στα δικά μας μάτια, καθώς υπάρχουν αναπηρίες οι οποίες δεν είναι εμφανείς.
Οι αναπηρίες αυτές ονομάζονται «αόρατες» ή «κρυφές» και αφορούν σε σωματικές, ψυχικές, νοητικές ή νευρολογικές παθήσεις που περιορίζουν ή προκαλούν δυσκολίες στην καθημερινότητα των ατόμων και στην αλληλεπίδραση με τους άλλους ή με το περιβάλλον γύρω τους, όπως κάθε άλλη μορφή ορατής αναπηρίας. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε πως αναπηρία δεν είναι μόνο κάτι που σε καθηλώνει σε ένα αναπηρικό αμαξίδιο και πως πολλοί συνάνθρωποί μας πάσχουν από νόσους ή χρόνια προβλήματα που το γυμνό μας μάτι δεν μπορεί να διακρίνει, ειδικά όταν δεν υπάρχει και ανάλογη ενημέρωση.
Τα συμπτώματα των αόρατων αναπηριών μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ή και περισσότερα από τα εξής: προβλήματα όρασης και ακοής, προβλήματα ψυχικής υγείας, χρόνιο πόνο, χρόνια κόπωση, προβλήματα κινητικότητας, εγκεφαλικές βλάβες και γνωστικές ελλείψεις ή διαταραχές που μπορεί να αφορούν στη σκέψη, στη συγκέντρωση, στη μνήμη ή στη μάθηση. Όλα τα παραπάνω είναι πιθανό να αποτρέπουν ή να δυσχεραίνουν τη συμμετοχή των ατόμων σε δραστηριότητες με άλλους, την εύρεση και τη διατήρηση εργασίας, την κάλυψη των αναγκών τη καθημερινότητας.
Ακολουθούν μερικά παραδείγματα αόρατων αναπηριών:
1. Ψυχικές ασθένειες, όπως κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες, διαταραχές προσωπικότητας. Όλα τα παραπάνω είναι αδύνατο να αναγνωριστούν βλέποντας ένα άτομο να περπατάει στο δρόμο, εκτός αν βιώνει κάποιο έντονο ψυχωτικό ή αγχωτικό επεισόδιο ή κρίση πανικού. Άτομα που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες μπορεί να δυσκολεύονται ιδιαίτερα να βγουν από το σπίτι, να εργαστούν και να συναναστραφούν με άλλους, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να αποφεύγουν πράγματα, ανθρώπους ή μέρη που μπορεί να τους προκαλούν έντονο άγχος, ανησυχία ή φόβο.
2. Διαβήτης. Ο διαβήτης είναι ένα καλό παράδειγμα ασθένειας που μπορεί να συνδυάζει διαφορετικά συμπτώματα όπως προβλήματα όρασης ή κινητικά προβλήματα λόγω νευρολογικών προβλημάτων κυρίως στα κάτω άκρα. Επίσης, σε επεισόδια υπό ή υπεργλυκαιμίας τα άτομα βιώνουν συμπτώματα κόπωσης, ζαλάδας, εφίδρωσης ή ναυτίας. Ο διαβήτης και η έκταση των συμπτωμάτων του δεν είναι κάτι που μπορούμε να αντιληφθούμε χωρίς να το γνωρίζουμε και το γεγονός πως ένα άτομο που πάσχει από διαβήτη έχει κινητικά προβλήματα, δε σημαίνει πως δεν έχει προσβληθεί και από άλλα συμπτώματα της νόσου.
3. Νευρολογικές, γενετικές, γνωστικές διαταραχές όπως ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητας), διαταραχές αυτιστικού φάσματος ή δυσλεξία. Άλλο ένα φάσμα παθήσεων που δεν είναι διακριτές και μπορεί να θεωρηθούν υποδεέστερες από κάποιους. Σε αυτές τις διαταραχές η εργασία αλλά και η αλληλεπίδραση με άλλους μπορεί να αποτελούν πρόκληση για τα άτομα και γι’ αυτό η ενημέρωση και των δυο πλευρών είναι αναγκαία.
4. Ασθένειες που μπορεί να χαρακτηρίζονται από περιόδους ύφεσης των συμπτωμάτων, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, διάφορα είδη καρκίνων, άσθμα. Στις παραπάνω ασθένειες παρατηρούνται έντονες διακυμάνσεις των συμπτωμάτων τα οποία μπορεί να εντείνονται από το περιβάλλον ή την εποχή όπως το άσθμα ή από άλλους άγνωστους ή απρόβλεπτους παράγοντες. Επίσης, η θεραπευτική αγωγή για κάποιες ασθένειες όπως ο καρκίνος μπορεί να είναι η αιτία αυξομείωσης των συμπτωμάτων. Σε κάθε περίπτωση, τέτοιου είδους παθήσεις κατατάσσονται επίσης σε αόρατες αναπηρίες καθώς η αναγνώρισή τους από ανθρώπους στην κοινότητα δεν είναι εύκολη και προφανής.
Μια πρώτη ματιά λοιπόν ή η φαινοτυπική εμφάνιση ενός ατόμου δεν είναι αρκετή για να μας δώσει μια πλήρης εικόνα για τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει. Είναι σημαντικό να κρατάμε τους εαυτούς μας ενήμερους και σε αυτό φυσικά παίζει σημαντικό ρόλο και η πολιτεία, η οποία εκτός από την ενημέρωση οφείλει να παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες εργασίας, μόρφωσης, ψυχολογικής και οικονομικής στήριξης και ένταξης αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία. Βέβαια σε μια προβληματική, από πολλές απόψεις, Ελλάδα, η κριτική σκέψη, η ενσυναίσθηση αλλά και η αλληλεγγύη προς το συνάνθρωπό μας αποτελούν πάντα τα πιο ισχυρά εφόδια για την καλύτερη αλληλεπίδρασή μας με τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Συντάκτης: Μαρία Κουτσουρά
