«Η σιωπή είναι χρυσός» ή μας γελάσανε;

Υπάρχουν ορισμένες φράσεις που διαιωνίζονται και τις ακούμε από παιδιά. Έχετε παρατηρήσει όμως ποτέ πόσο ξεπερασμένες μπορεί να είναι; Ακόμα και η σημασία τους δεν είναι πάντα τόσο αθώα, φιλοσοφική ή σκεπτόμενη όσο μας την παρουσιάζουν. Οι φράσεις αυτές είναι πολλές, αλλά θα ήθελα να σταθώ σε μία που αγαπάμε πολύ, που έχουμε πει όλοι, που την έχουν τραγουδήσει και την έχουμε υμνήσει. «Η σιωπή είναι χρυσός», λένε. Στ’ αλήθεια, έτσι έτσι;

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Αρχικά, τι είναι η σιωπή; «Σιωπή είναι η απουσία ακουστικού ήχου του περιβάλλοντος, η εκπομπή ήχων τόσο χαμηλής έντασης που δεν τραβούν την προσοχή πάνω τους ή η κατάσταση της παύσης παραγωγής ήχων», θα βρεις σε μια τυχαία αναζήτηση. Αλήθεια, πόσες φορές μάς έχουν πει να κάνουμε ησυχία; Να μην τραβάμε την προσοχή πάνω μας; Να μην ανταπαντάμε σε μεγαλύτερους;  Να μη μιλάμε ή να μη χώνουμε τη μύτη μας σε όλα τα κακώς κείμενα στη δουλειά, στη γειτονιά, στον δρόμο; Πολλές, ε; Μήπως μας είπαν μετά και πως «η σιωπή είναι χρυσός» ή μήπως το είπαμε εμείς στον εαυτό μας για να νιώσουμε καλύτερα και να πιστέψουμε ότι τελικά γίναμε σοφότεροι που δεν ανοίξαμε το στόμα μας;

Μήπως η φράση «η σιωπή είναι χρυσός» δεν είναι τόσο ψαγμένη και αθώα όσο φαίνεται; Μήπως είναι ένας έμμεσος τρόπος να μας κάνουν να σωπαίνουμε μπροστά σε ανθρώπους, στιγμές, εποχές, γιατί φοβόμαστε τις επιπτώσεις; Μήπως οι ήχοι μας είναι τόσο ισχυροί που θα ξεβολέψουν και θα ενοχλήσουν τους εις βάρος μας βολεμένους; Οι άνθρωποι και τσακώνονται, και μαλώνουν, και μιλάνε, και θυμώνουν, και κρατάνε μούτρα, και φωνάζουν, και σωπαίνουν. Τα έχουμε κάνει όλοι, ας μην κρυβόμαστε.

Μήπως η επιτηδευμένη σιωπή μπορεί να είναι μια άλλη μορφή (μη) λεκτικής βίας; Σκεφτείτε πόσο άσχημο είναι να μιλάς σε έναν άνθρωπο, να σε ακούει και να μη σου απαντά εσκεμμένα. Μια τέτοια συμπεριφορά έχει τεράστιο αντίκτυπο στην αυτοπεποίθηση και στην ψυχολογία του, ενώ μπορεί να έχει τους ίδιους σκοπούς με την άσκηση άλλων μορφών βίας, όπως η επιβολή της δικής μας άποψης και η συμμόρφωση των άλλων με αυτή, η τιμωρία, ο φόβος, η αποτροπή συμπεριφορών που μπορεί να προκαλέσουν τη δική μας πάλι βίαιη αντίδραση. Είναι πιθανό όλα αυτά να ακούγονται υπερβολικά στα αφτιά μας, αλλά είναι όντως;

Είναι η σιωπή μας η κατάλληλη αντίδραση; Είτε σωπαίνουμε γιατί έτσι μας έχουν μάθει, είτε επειδή φοβόμαστε, είτε για να τιμωρήσουμε τους άλλους, το αποτέλεσμα της πράξης αυτής επηρεάζει αρνητικά πρώτα εμάς. Αρχικά, σκύβοντας το κεφάλι και σωπαίνοντας δε θα μπορέσεις ποτέ να υποστηρίξεις, να αποκτήσεις και να διεκδικήσεις αυτά που δικαιούσαι και αποζητάς. Δεύτερον, χρησιμοποιώντας τη σιωπή σαν όπλο εναντίον των άλλων, δεν αφήνεις τον εαυτό σου να απελευθερωθεί από τον φόβο της απόρριψης, τον θυμό και τη δυστυχία,  ενώ του στερείς την πνευματική εξέλιξη και τη λύτρωση από βλαπτικές συμπεριφορές. Τέλος, και στις δύο περιπτώσεις, καταλήγεις σε μίζερες και ανυπόφορες σχέσεις που δε σε γεμίζουν και δε σε κάνουν πραγματικά ευτυχισμένο.

Και τελικά -θα μου πείτε- όλα αυτά από μια μικρή φρασούλα; Ναι, μια μικρή φρασούλα μπορεί να εισχωρήσει βαθιά μέσα μας σαν μικρόβιο, να αναπαραχθεί και να εξαπλωθεί, επιβιώνοντας παρασιτικά στο σώμα και το μυαλό μας -και τότε είναι πολύ δύσκολο να αποκοπούμε και να απαλλαγούμε από αυτή. Γι’ αυτό, λοιπόν, ας είμαστε πιο προσεκτικοί με τα λόγια που επιλέγουμε να χρησιμοποιούμε. Επίσης, ας μάθουμε επιτέλους να μη δεχόμαστε ό,τι μας σερβίρεται δογματικά σαν δεδομένο και ας γίνουμε λιγάκι πιο παρατηρητικοί και σκεπτόμενοι, γιατί τέτοιες φράσεις -«μικρόβια» είναι παντού γύρω μας και εμείς είμαστε το μόνο φίλτρο που μπορεί να κρατήσει την επιρροή τους μακριά μας.

Και -τέλος πάντων- «η σιωπή είναι χρυσός» ή μας γελάσανε;