Μια πολύ όμορφη είδηση, έκανε χθες δειλά δειλά την εμφάνισή της όταν το site Lifo, δημοσίευσε μια συνέντευξη που πήρε από τον Νίκο Μπελαβίλα, καθηγητή Πολεοδομίας κι Ιστορίας της Πόλης, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Αφορμή για τη συνέντευξη αυτή ήταν οι ενέργειες του κυρίου Μπελαβίλα, να αναβιώσει το έρημο χωριό της Βίνιανης στα Άγραφα της Ευρυτανίας.
Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ο ίδιος δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από τον δήμαρχο των Αγράφων, Αλέξη Καρδαμπίκη, ο οποίος ζήτησε βοήθεια για την αναβίωση του τόπου και των γύρω περιοχών. Η αρχική πρόταση του κύριου Μπαλεβίλα, ήταν να εμπλακούν χωρίς χρηματικά μέσα, καθώς αυτό ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα για το οποίο δεν ήταν σίγουρος πως μπορεί να εγγυηθεί επιτυχία κι έτσι υπεγράφει ένα συμβόλαιο συνεργασίας μεταξύ δημαρχίας κι Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) κι άλλοι καθηγητές αποφάσισαν να συμμετάσχουν στην ομάδα.
Στη συνέχεια, το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ΕΜΠ, «Προστασία Μνημείων», προσανατολίστηκε στη Βίνιανη, έγιναν μελέτες στην περιοχή αλλά κι αρκετές συζητήσεις με την τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία παρείχε αρχεία και πληροφορίες. Από τις έρευνες αυτές προέκυψε πως το χωριό περιλαμβάνει 115 κτίρια, έναν αρχαιολογικό χώρο και τη Νέα Βίνιανη. Έτσι, άρχισαν σιγά σιγά να υλοποιούνται προτάσεις αποκατάστασεις των κτιρίων και της περιοχής κι η ομάδα του ΕΜΠ κατέληξε σε ένα συγκεκριμένο πλάνο, το οποίο πιστεύει πως θα δώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Οι πρώτες ενέργειες που πρέπει να γίνουν, σύμφωνα με το προτεινόμενο πλάνο, είναι η ανάκαμψη των γύρω περιοχών του οικισμού. Αυτό θα γίνει μέσω νέων υποδομών, πολιτιστικά δρώμενα, προώθηση κι επέκταση της τοπικής αγοράς. Με τον τρόπο αυτό, θα αρχίσει κι ο κόσμος να βλέπει την περιοχή με άλλο μάτι και δε θα νιώθει πως ζει σε έναν τόπο απομονωμένο κι απόμακρο από τα κοινά. Ένα σημαντικό βήμα για την αναβάθμιση της περιοχής είναι κι η βελτίωση των ψηφιακών δικτύων και συνδέσεων κι η καλή διατήρησή τους, αλλά κι επαρκής κι άμεση υγιεινομική περίθαλψη.
Σήμερα ο οικισμός της Βίνιανης είναι ακόμη ερημωμένος, ενώ οι γύρω περιοχές είναι ακόμη αρκετά δύσβατες, οπότε η πρόσβαση στα κοντινότερα αστικά κέντρα δεν είναι εύκολη κι αυτό είναι μεγάλο εμπόδιο στο έργο. Το μέρος έχει μείνει ακατοίκητο από το 1966, αλλά η ιστορία του είναι μεγάλη και πάει πίσω πολλά χρόνια πριν. Ο κύριος Μπελαβίλας λοιπόν μας διηγείται:
«Το 1944 ήταν η πρωτεύουσα της «κυβέρνησης του βουνού», η έδρα της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης. Εκεί είχε πραγματοποιηθεί η συνάντηση των δύο ηγετών της Εθνικής Αντίστασης, του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα, που οδήγησε στο σαμποτάζ του Γοργοποτάμου. Ήταν επίσης ο τόπος της διαμονής των συμμαχικών αποστολών κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ το οροπέδιο της Νεράιδας στα βόρεια χρησιμοποιούνταν για ρίψεις αλεξιπτωτιστών κι εφοδίων προς τους αντάρτες.
Από την έρευνα που έκανε η ομάδα του ΕΜΠ, εντοπίστηκε επίσης ένας αρχαίος ελληνιστικός πυρήνας σε έναν οχυρό λόφο δίπλα στον σημερινό οικισμό. Το όνομα Βίνιανη ανάγεται στην εποχή της σλαβικής καθόδου στην Ελλάδα, δηλαδή τον 8ο-9ο αιώνα μ.Χ., κι έχει λατινική ρίζα σχετιζόμενη με την αμπελοκαλλιέργεια. Από τη μεσαιωνική και βυζαντινή Βίνιανη σώζονται αρχαιολογικά ίχνη. Το 1455, δύο χρόνια μόλις μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το χωριό εμφανίζεται στα οθωμανικά κατάστιχα, φορολογείται κι έχει εκατοντάδες κάτοικους. Το ξανασυναντάμε τον 18ο αιώνα σε διοικητικά έγγραφα. Λίγα χρόνια πριν από την Ελληνική Επανάσταση, το παλαιό οχυρό χωριό εγκαταλείπεται μετά από επιδημία πανώλης. Ο 19ος αιώνας και ο Μεσοπόλεμος είναι η εποχή των μεταναστεύσεων. Οι άνδρες φεύγουν προς την Κωνσταντινούπολη, μετά τη δεκαετία του 1880 προς τις ΗΠΑ. Πίσω μένουν οι γυναίκες, οι «Αμερικάνες», που συντηρούν τις οικογένειες με τα εμβάσματα. Αυτοί οι μετανάστες είναι που οικοδομούν τα όμορφα αρχοντόσπιτα, αρκετά από τα οποία σώζονται ως σήμερα.
Μετά τον πόλεμο και τις δύο πυρπολήσεις του από τα στρατεύματα κατοχής, το χωριό ξαναστήθηκε στα πόδια του. Επισκευάστηκαν τα κατεστραμμένα σπίτια. Όμως ένας μεγάλος σεισμός χτύπησε την Ευρυτανία τον Φεβρουάριο του 1966. Τον προκάλεσε η κατασκευή του νέου φράγματος των Κρεμαστών. Η Βίνιανη ρήμαξε. Το κράτος αποφάσισε να μετακινήσει τους κατοίκους σε νέο οικισμό, σε πιο ασφαλή θέση. Έτσι χτίστηκε η Νέα Βίνιανη κι ο παλαιός οικισμός εγκαταλείφθηκε.
Αυτή η φυσική ατυχία, ο σεισμός κι η ερήμωση, έφερε κάτι σπάνιο. Η Βίνιανη διασώθηκε μέσα σε μια χρονοκάψουλα, όπως σχεδόν την άφησε η καταστροφή πριν από έξι δεκαετίες: με λαβωμένα κτίρια, αρκετά εξ αυτών ερείπια, αλλά ελάχιστες ανθρωπογενείς επεμβάσεις έκτοτε. Ένας ανέγγιχτος οικισμός-μνημείο του 19ου και των μέσων του 20ού αιώνα δίπλα σε έναν αρχαιολογικό τόπο συνεχούς κατοίκησης από τον 2ο-3ο π.Χ. αιώνα.
Η Νέα Βίνιανη σήμερα έχει συρρικνωθεί δημογραφικά, όπως κι όλα τα Άγραφα. Τα χωριά αυτά είναι αποκλεισμένα σε δύσβατες περιοχές, σε μεγάλες αποστάσεις από τα αστικά κέντρα, τα νοσοκομεία, τη δημόσια διοίκηση. Καταγράφονται τρία εθνικά αρνητικά ρεκόρ, στη γήρανση, στη μόρφωση και στο εισόδημα. Η αγροτική οικονομία, η κτηνοτροφία, η δασοπονία, οι παραδοσιακοί από αιώνες κλάδοι της τοπικής οικονομίας έχουν καταρρεύσει. Είναι ένα χωριό που το 1966 είχε εκατό μαθητές στο σχολείο του και σήμερα δεν έχει κανέναν. Παρ’ όλα αυτά, μιλάμε για έναν πανέμορφο τόπο σε ένα συγκλονιστικό τοπίο, με φυσικούς πόρους».
Όλοι καταλαβαίνουμε πως ένα τέτοιο εγχείρημα, να ξαναέρθει η ζωή σε ένα τόπο που έχει ερημώσει, δεν είναι εύκολο, ειδικά όταν οι γεωγραφικές, κι όχι μόνο, συνθήκες δε διευκολύνουν. Είναι ωραίο όμως να βλέπουμε πως οι τοπικές αρχές δεν το βάζουν κάτω και δεν αφήνουν τις περιοχές αυτές να ερημώνουν και να χάνονται στο χρόνο. Ευελπιστούμε πως σύντομα, ίσως το όμορφο κι ιστορικό αυτό μέρος, θα αποκτήσει πάλι τη ζωή και την αίγλη των προηγούμενων χρόνων.
Συντάκτης: Μαρία Κουτσουρά
