Την εποχή που τα social media κατακλύζονται από εικόνες με σώματα και πρόσωπα ιδανικά, το tik tok και το youtube από video how-to για ένα τέλειο σώμα εν όψει καλοκαιριού και όχι μόνο, την περίοδο που ακόμα και οι συνταγές μαγειρικής αναζητούν τρόπους να τρώμε γευστικά αλλά να μειωθούν οι θερμίδες για να είναι πιο επιθυμητό το σώμα μας, ακριβώς αυτή τη στιγμή που η εξωτερική εμφάνιση έχει καταλήξει να αποτελεί κριτήριο επιλογής και στόχο ζωής, αιτία απομόνωσης ή λόγο επιθυμίας, έχει έρθει η στιγμή να κάνουμε μια σοβαρή συζήτηση για το body shaming. Αλήθεια, τι είναι πραγματικά; Υπάρχουν πολλοί τρόποι να απαντηθεί αυτή η ερώτηση και πολλοί ορισμοί να δοθούν. Βέβαιο είναι ότι είναι ο λόγος που χιλιάδες -αν όχι εκατομμύρια- άνθρωποι ανά τον κόσμο διστάζουν να πάνε στη θάλασσα φορώντας το μαγιό τους και αυτό το καλοκαίρι. Η αιτία που χιλιάδες -αν όχι εκατομμύρια- άνθρωποι φλερτάρουν ή βουτούν στην απομόνωση, την αυτολύπηση, την κατάθλιψη. Είναι η αίσθηση, ο φόβος, η πεποίθηση ότι πρέπει να ντρεπόμαστε για την εξωτερική μας εμφάνιση. Και όλα αυτά που προκαλούνται από αυτό είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο πρέπει να σταματήσει να συμβαίνει.
Η πρώτη επαφή με το body shaming, λένε οι μελέτες, μπορεί να γίνει πολύ νωρίς, στην παιδική ηλικία ακόμα. Χαρακτηριστικές, άλλωστε, είναι οι περιπτώσεις παιδιών που οι συμμαθητές τους τους χλεύασαν για την εξωτερική τους εμφάνιση και οι χαρακτηρισμοί τους συνόδευσαν για τα επόμενα χρόνια της ζωής τους. Μια ακόμα μορφή εκφοβισμού, λοιπόν, και μάλιστα από τις χειρότερες. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι στοχευμένη και συχνά περιέχει ψήγματα αλήθειας ή φοβίες του θύματος οπότε και γίνεται πιστευτή από αυτό και αποδεκτή από τους γύρω. Κι αν υπάρχει η εντύπωση ότι το body shaming αφορά κατά βάση γυναίκες, αυτή είναι -καλώς ή κακώς- εσφαλμένη, καθώς σύμφωνα με τους McFarland & Petrie και η αντρική αυτοπεποίθηση επηρεάζεται από χαρακτηριστικά του σώματος και συγκεκριμένα κυρίως από τα μαλλιά, τους μύες και το πρόσωπο. Φαινόμενο χωρίς φύλο και ηλικία, λοιπόν, και με πολλές διαστάσεις που επηρεάζουν την έκφραση συναισθημάτων του ατόμου που δέχεται σχόλια για το σώμα του. Συγχρόνως, επιδρά αρνητικά στην αυτοεικόνα τους, γεγονός που φτάνει να γίνεται επικίνδυνο για τον ίδιο τους τον εαυτό. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση που αναπτύσσουν τα άτομα μπορεί να τα οδηγήσει να ανέχονται άσχημες ή ακόμα και συμπεριφορές που αγγίζουν τα όρια της εκμετάλλευσης εις βάρος τους. Στη μελέτη των Duarte, Gouveia, και Ferreira, νεαροί ενήλικες με αισθήματα ντροπής για το σώμα τους παρουσίασαν και συμπτώματα κατάθλιψης και συμπεριφορές αυτοτιμωρίας που κατά περιπτώσεις οδήγησαν σε υπερκατανάλωση φαγητού σε μια προσπάθεια αξιοποίησής του ως παρηγοριά.
Η εκμετάλλευση είναι μία από τις διαστάσεις του body shaming που είχαν υποεκτιμηθεί στις μέχρι τώρα αναφορές στο φαινόμενο. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, όλο και μεγαλύτερο μέρος της έρευνας προσπαθεί να προσεγγίσει αυτή την παράμετρο. Κύριος στόχος πρωταρχικά να ανιχνευτούν και τελικά να αντιμετωπιστούν οι περιπτώσεις ατόμων που εξαιτίας του body shaming γίνονται θύματα. Το φαινόμενο είναι πολύπλευρο και σαφώς περιλαμβάνει την διάσταση που βλάπτει κανείς τον ίδιο του τον εαυτό, όπως ήδη αναφέρθηκε. Πέρα από αυτή, όμως, παρατηρείται και το φαινόμενο εκμετάλλευσης από τους γύρω και μάλιστα με την αποδοχή του ατόμου, ακριβώς λόγω του ότι έχει αρνητική αυτοεικόνα. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος και επικίνδυνος κύκλος που το άτομο θεωρεί ότι του αξίζει αυτή η συμπεριφορά, με αποτέλεσμα όχι μόνο να τη δέχεται αλλά να μην προτίθεται να κάνει κάτι για να την αποφύγει. Οι ψυχολόγοι Shreya Saxena, Avya Mathur, Samiksha Jain προσπάθησαν στη μελέτη που δημοσιεύτηκε πέρυσι να περιγράψουν αυτόν τον κύκλο. Η κακή εικόνα για το σώμα οδηγεί σε μειωμένη έκφραση συναισθημάτων. Έτσι τα άτομα αυτά κλείνονται στον εαυτό τους και αφήνουν το αίσθημα ντροπής να πάρει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις. Επιπλέον, αναπτύσσουν αλλιώτικη εικόνα για τη θέση τους σε σχέση με τους γύρω τους. Θεωρούν ότι είναι περιττοί, ότι είναι κατώτεροι και γενικά ότι δεν αξίζουν. Έτσι όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια συμπεριφορά που σκοπό έχει την εκμετάλλευση, έχουν τόσο υποεκτιμήσει τον εαυτό τους που τη θεωρούν αναμενόμενη και τη δέχονται ακόμα και αδιαμαρτύρητα.
Τον Σεπτέμβρη του 2019, μια ομάδα ψυχολόγων στις ΗΠΑ, μελετώντας τις περιπτώσεις 61 γυναικών που υπήρξαν θύματα συστηματικής εκμετάλλευσης, εντόπισε ότι υπάρχει συσχετισμός και προς την αντίστροφη κατεύθυνση. Άτομα, δηλαδή, που δέχονται προσβολές λεκτικές από τον σύντροφό τους τείνουν να αναπτύσσουν ντροπή και περιφρόνηση για το σώμα τους. Στενά δεμένες φαίνεται λοιπόν να είναι οι έννοιες της εκμετάλλευσης και της ντροπής για το σώμα και αυτό αποτελεί από μόνο του ένα πολύ σοβαρό λόγο για άμεση και αποτελεσματική δράση.
Πέρα από θεωρίες και συμβουλές, από λίστες και παροτρύνσεις που κατά βάθος όλοι ξέρουμε ότι δεν μπορούν να εφαρμοστούν από τα άτομα που πάσχουν, χρειάζεται δράση σε επίπεδο πρακτικό και επί της ουσίας. Ας ξεκινήσουμε από τρία βασικά πράγματα που μπορεί και χρειάζεται να κάνει οποιοσδήποτε νιώθει ότι έχει βρεθεί σε κατάσταση body shaming για να βοηθήσει τον εαυτό του.
1. Μαθαίνοντας το «όχι»
Λέξη μικρή αλλά δύσκολη σε πολλές περιπτώσεις της καθημερινότητας και οι προσπάθειες αυτολύπησης είναι σίγουρα μία από αυτές. Σύμφωνα με την Katie Sturino, influencer και πρέσβειρα για τη θετική αντιμετώπιση του σώματος, το «όχι» είναι πολλές φορές αυτό ακριβώς που χρειάζεται κανείς να πει σε κάθε προσπάθεια που γίνεται να νιώσει άσχημα, είτε ξεκινά από τον ίδιο είτε από τους γύρω του. Η ίδια αναφέρει ότι κάποιες φορές μπορεί τα άτομα στα πλαίσια του body shaming να στέκονται μπροστά στον καθρέφτη και να κατηγορούν τον εαυτό τους για τα ψωμάκια, την εικόνα της κοιλιάς τους ή οτιδήποτε μπορεί εκείνη τη στιγμή να σκεφτούν. Ένα «όχι, μην το κάνεις» μπορεί να είναι ο τρόπος να διακοπεί το παραλήρημα αυτοκριτικής και αυτολύπησης.
2. Ένα ξεκαθάρισμα στην ντουλάπα
Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποβεί σωτήριο. Υπάρχει συχνά η τάση να κρατάμε ρούχα που δεν είναι πια στο νούμερό μας -ή δεν υπήρξαν ποτέ- με στόχο να τα φορέσουμε όταν θα φτάσουμε στο νούμερο-στόχο. Το αποτέλεσμα είναι να μας στρεσάρουν και να μας δημιουργούν αίσθημα απογοήτευσης όσο βλέπουμε τον στόχο να απομακρύνεται. Ξεκαθαρίζοντας, χαρίζοντας τα ρούχα που δε μας κάνουν καταφέρνουμε να δημιουργήσουμε χώρο για εκείνα που πραγματικά μπορούμε να φορέσουμε και δε χαλιόμαστε κάθε φορά που αντικρύζουμε τα ίδια μας τα ρούχα.
3. Επίκληση στην αυθεντία
Ας μη γελιόμαστε, το body shaming είναι κατάσταση που μπορεί να δυσκολέψει πολύ όποιον την υφίσταται. Συχνά η διαχείρισή της ξεπερνά τα όρια της αυτοβοήθειας ή της βοήθειας από ανθρώπους που έχουν κάθε καλή διάθεση αλλά μπορεί να μην ξέρουν ακριβώς πώς να το κάνουν. Αντιθέτως, η παρέμβαση από τρίτους μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε αντίδραση από το άτομο που υφίσταται body shaming και να μη φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα αλλά τα ακριβώς αντίθετα. Οποιοσδήποτε βρίσκεται σε επαφή με κάποιο άτομο σε κίνδυνο, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να παραμείνει κοντά του, να το ακούει και να το κατευθύνει. Η βοήθεια από έναν ειδικό μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη και είναι σημαντικό να αναζητείται.
Body shaming, αυτή το σύγχρονο θέμα, είναι εδώ και πιο απειλητικό από ποτέ αφού απλώνει τα δίχτυα του και στην εκμετάλλευση. Ας ενημερωθούμε. Ας ενημερώσουμε. Ας το σταματήσουμε. “My weight? It is what it is. You could get hit by a bus tomorrow. It’s about being content. And sometimes other priorities win.” Melissa McCarthy.
Συντάκτης: Ελένη Καραχανίδη
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
