Πολλοί πιστεύουν ότι το διάβασμα ανοίγει τους ορίζοντές τους κι άλλοι θεωρούν ότι δεν έχει να τους προσφέρει περισσότερα από αυτά που τους προσφέρει το λεγόμενο «Πανεπιστήμιο της Ζωής». Δεν έχει σημασία σε ποια κατηγορία (θεωρείς ότι) ανήκεις ούτε αν περνάς τον χρόνο σου διαβάζοντας. Ακόμη κι αν το διάβασμα στη δεδομένη φάση της ζωής σου δεν είναι η αγαπημένη σου ασχολία, υπάρχουν τουλάχιστον είκοσι βιβλία που μπορούν πραγματικά να προσδώσουν στις μέρες σου άλλο νόημα και να τις κάνουν κατά πολύ καλύτερες. Εμείς θα αρκεστούμε μόνο σε δέκα και θα σε αφήσω να προσθέσεις όποια άλλα θεωρείς εσύ σημαντικό να διαβάσει κανείς.
1. Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς
Αυτή η εξαιρετική νουβέλα είναι η απόδειξη ότι η Λογοτεχνία κρύβει μια απλότητα τόσο συνταρακτική που αρκεί για να σε συνεπάρει και να σε προβληματίσει. Ο Ιβάν Ιλίτς όντας βαριά άρρωστος λόγω ενός φαινομενικά ασήμαντου χτυπήματος έρχεται αντιμέτωπος με τη ζωή και τα επιτεύγματά του που τώρα πια του φαίνονται ασήμαντα μπροστά στη μόνη αλήθεια που είναι θέσφατο στη ζωή μας, το αναπόφευκτο του θανάτου. Ο ήρωας του Τολστόι καλείται να αντέξει την υποκρισία και τη ματαιότητα της ζωής, της εποχής και του κόσμου (του) και να ξεπεράσει τον φόβο του για την άγνωστη ζωή που τον περιμένει. Στο τέλος μάλλον τα καταφέρνει αφού «Τελείωσε ο θάνατος! Δεν υπάρχει πια!».
2. Ο έμπορος της Βενετίας
«Ένας [σας αφήνω να προσθέσετε] δεν έχει χέρια, σωματικά όργανα, ανθρώπινη μορφή, πέντε αισθήσεις, συναισθήματα και πάθη; Δεν τρώει, δεν αρρωσταίνει […], δε ζεσταίνεται τον χειμώνα και κρυώνει το καλοκαίρι; Εάν μας τρυπήσετε με μια καρφίτσα δεν αιμορραγούμε; […] και αν μας συμπεριφερθείτε άσχημα δε θα προσπαθήσουμε να πάρουμε εκδίκηση;». Μόνο γι’ αυτές τις λιγοστές γραμμές αξίζει να διαβάσει κανείς ένα από τα πιο κλασικά αριστουργήματα του Σαίξπηρ και να θαυμάσει τους διαλόγους και τα νοήματα που κρύβουν. Εάν και το συγκεκριμένο έργο κατατάσσεται στις «κωμωδίες» εμπεριέχει όλο το δράμα ενός βασανισμένου ανθρώπου -συμπαθή ή όχι καθένας μας αποφασίζει-, του Σάιλοκ που κι ο ίδιος προκαλεί βάσανα σ’ έναν άλλο ήρωα, τον Αντόνιο, ο οποίος του οφείλει χρήματα. Η περίφημη σκηνή στο δικαστήριο, μέρος της οποίας σας παρέθεσα, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί ύμνο κατά του ρατσισμού.
3. Ο γέρος και η Θάλασσα
Ο Νομπελίστας ποιητής Έρνεστ Χέμινγουει έχει γράψει πλήθος ποιημάτων, διηγημάτων και μυθιστορημάτων και δικαίως τα έργα του διδάσκονται στα Πανεπιστήμια και ο ίδιος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του προηγούμενου αιώνα. Με τρόπο αντίστοιχο λεπτής χειρουργικής επέμβασης, ο Χέμινγουει κατορθώνει μέσα σε περίπου ενενήντα σελίδες να περάσει το μήνυμα της αδιάκοπης προσπάθειας και της συνεχούς πάλης ακόμη κι όταν κάτι μοιάζει ακατόρθωτο, υμνώντας παράλληλα τον απλό καθημερινό άνθρωπο που είναι στην πραγματικότητα ο ήρωας της ζωής του. Ο Σαντιάγκο παρά τα ογδόντα του χρόνια πιστεύει στις δυνάμεις του και σ’ αυτό που είναι -ένας απλός ψαράς- και κατορθώνει το ακατόρθωτο: τα βάζει με σθένος με δεκάδες καρχαρίες –εκείνος αληθινούς!-, δίνοντας στον αναγνώστη μια ώθηση να παλέψει με το μέσα και το έξω του, αποζητώντας τη δική του εξαιρετική «ψαριά» στο τέλος της ανάγνωσης.
4. Το επουράνιο Σχέδιο
Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα θ’ αφήσει παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές όταν θα εγκαταλείψει τον κόσμο αυτό η Ιζαμπέλ Αλιέντε. Με την αρμονικότητα που χαρακτηρίζει όλα τα βιβλία της και την απόλυτη πεποίθησή της ότι «πρέπει να ζούμε με πάθος, ανεξάρτητα από την ηλικία μας», η Αλιέντε μάς περιγράφει το ταξίδι της ζωής του πολύπαθου Γκρέγκορυ Ριβς προς την αυτοπραγμάτωση και το δικό του προσωπικό επουράνιο σχέδιο που δεν είναι άλλο από τον αγώνα του να επιβιώσει και να κατανοήσει πως «ίσως ο καθένας μας κουβαλάει μέσα του το σχέδιό του αλλά είναι ένας θολός χάρτης και δύσκολα αποκρυπτογραφείται, γι’ αυτό κάνουμε τόσες βόλτες και μερικές φορές χανόμαστε».
5. Ο Μεγαλύτερος Πωλητής στον Κόσμο
Ο Ογκ Μαντίνο μετά από μια περίοδο προσωπικού τέλματος κάνει στροφή στη μέχρι τότε ζοφερή ζωή του και αποφασίζει ν’ ακολουθήσει το όνειρο της μητέρας του που σταδιακά έγινε και δικό του, να γίνει συγγραφέας. Πραγματικό δώρο για τον ίδιο να κατορθώσει να πραγματοποιήσει ένα όνειρο που είχε ήδη αρχίσει να γράφεται από την παιδική του ηλικία αλλά και για όσους έχουν την τύχη να διαβάσουν τουλάχιστον ένα από τα βιβλία του. Δε θα κρύψω πως κάθε φορά που διαβάζω τον «Μεγαλύτερο Πωλητή στον Κόσμο» συγκινούμαι βαθύτατα από τον τρόπο που ο συγγραφέας εξιστορεί τη ζωή του Χαφίντ, την αγάπη του για την εργασία και τη γυναίκα του αλλά και το σθένος με τον οποίο τον εξοπλίζουν τα δέκα χειρόγραφα που λαμβάνει ως παρακαταθήκη από τον Πάρθος και που καταφέρνει τελικά να δώσει γραπτά και στον αναγνώστη. Ένα έργο με πρωτότυπη αρχή κι ένα εξαιρετικά αποκαλυπτικό τέλος που ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να διαβάσει πολλές φορές.
6. Οδηγός Μελέτης
Ο Tony Buzan συνήθιζε να ρωτά το κοινό των σεμιναρίων του «ποια είναι η αρχική του/τους γλώσσα» για να τους πληροφορήσει κατόπιν ότι δεν είναι άλλη από τη «φαντασία» και τη «συσχέτιση». Αν και λίγος ο καιρός που έχει φύγει θεωρείται μια από τις αυθεντίες στην κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου και μνημονεύεται από πολλούς για την επινόηση των «Νοητικών Χαρτών» που μας επιτρέπουν να οργανώνουμε πληροφορίες, να μελετάμε σε βάθος κείμενα σε σύντομο χρονικό διάστημα και μας ανοίγουν νέες προοπτικές σχετικά με το πώς αντιμετωπίζουμε το γήρας. Ο Buzan έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων με στόχο να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τις απεριόριστες δυνατότητες του καλύτερου υπολογιστή στον κόσμο, του εγκεφάλου μας, και έχει καταφέρει να μας εμφυσήσει το πάθος που τον διακατείχε μέσα από αυτά και μέσα από τις εξαιρετικές ομιλίες του. Τη μέθοδό του την έχω χρησιμοποιήσει σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητάς μου και με χαρά ανακαλύπτω ότι αποδεικνύεται απίστευτα χρήσιμη και στους μαθητές μου, αφού έχει δώσει χρώμα στα γραπτά τους και ενθουσιασμό στη μελέτη τους!
7. Positive Psychology for Teachers
Και όχι μόνο. Ένα βιβλίο που εσωκλείει τις αρχές της επιστήμης της Θετικής Ψυχολογίας και μας δίνει χρήσιμα εργαλεία για μια ζωή γεμάτη, με περισσότερο νόημα και ευτυχία, μέσα από απλές και απόλυτα εφαρμόσιμες πρακτικές. Οι Jeremy Swinson και Alex Harrop μάς εξοπλίζουν με έναν πολύτιμο οδηγό που θα κάνει το μάθημα πιο ευχάριστο και θα βοηθήσει τους δασκάλους να επιτύχουν τον απώτερο σκοπό της εκπαίδευσης: να καλυτερεύσει η ζωή σε όλα τα επίπεδα. Κάθε δάσκαλος ενθαρρύνεται να διαμορφώσει εκείνο το περιβάλλον που θα φέρει τον έξω κόσμο στην τάξη και θα μάθει στους σπουδαστές να σκέφτονται κριτικά για τη ζωή, τις σχέσεις τους, τον τόπο τους και το μέλλον τους. Πώς; Εκπαιδεύοντας τους να βιώνουν το παρόν και την εκπαιδευτική διαδικασία μέσα από ευχάριστες εμπειρίες που τους εξελίσσουν και δεν τους περιορίζουν.
8. Ο Μικρός Πρίγκιπας
Αν αρχικά κανείς πιστεύει ότι ο Αντουάν ντε Σαιντ- Εξυπερύ απευθύνεται μόνο σε μικρούς αναγνώστες μέσω του συγκεκριμένου παραμυθιού γρήγορα ανακαλύπτει ότι κάνει λάθος. Αυτό το ασυνήθιστο αγόρι που έχει την τύχη να γνωρίσει ο συγγραφέας όταν προσγειώνεται ανώμαλα στην έρημο με το χαλασμένο πια αεροπλάνο του του εξιστορεί τις περιπέτειές του με άλλους ανθρώπους σε διαφορετικούς πλανήτες και τον φέρνει αντιμέτωπο με μερικές από τις πιο σημαντικές αλήθειες της ζωής του, αφού του υπενθυμίζει ότι «Δε βλέπεις καθαρά παρά μόνον με την καρδιά. Η ουσία είναι αόρατη στα μάτια» και ότι χρειάζεται να σκεφτόμαστε σαν παιδιά κι όχι μόνο σαν μεγάλοι, αφού «Οι μεγάλοι δεν καταλαβαίνουν ποτέ τίποτα από μόνοι τους και είναι κουραστικό τα παιδιά συνεχώς και πάντα να τους εξηγούν».
9. Να ζεις, ν’ αγαπάς, να μαθαίνεις
Ο Μπουσκάλια θεωρείται ο «γκουρού της αγάπης», αφού κατά τα λεγόμενά του «η αγάπη δεν είναι δρόμος, είναι συμμετοχή και μοιρασιά. Το να ζεις με τη φιλοσοφία της αγάπης είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής». Υπήρξε επίκουρος Καθηγητής Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας και το εν λόγω βιβλίο συνοψίζει τα βασικότερα σημεία των διαλέξεών του. Ο Μπουσκάλια μοιράζεται με τους φοιτητές του και με τον αναγνώστη όμορφα και δυνατά αποφθέγματα για το τι σημαίνει δάσκαλος, διαφορετικότητα, ανεμελιά και ουσιαστικότητα. Μέσα και από προσωπικά του βιώματα κάνει αναφορά σε σπουδαίους συγγραφείς, όπως ο Ν. Καζαντζάκης, στις σχέσεις μας, στην επαφή με τον εαυτό μας, στα εμπόδια που θέτουμε, στα ρίσκα που επιβάλλεται να πάρουμε.
10. Εκατό Χρόνια Μοναξιάς
Ο συγγραφέας μάς μεταφέρει στο χωριό Μακόντο, στη Λατινική Αμερική, για να μας εξιστορήσει τα πεπραγμένα της οικογένειας Μπουενδία που φαίνεται να συνοδεύονται από μια ισχυρή κατάρα· την κατάρα της μοναξιάς. Η ιστορία αγγίζει τα χαρακτηριστικά ενός παραμυθιού και η μοναξιά που κατακλύζει την πόλη και τους ήρωες είναι διάχυτη μέσα από τις περιπέτειές του καθενός, με αποκορύφωμα τη μοναξιά του συνταγματάρχη Αουρελιάνο Μπουενδία. Ο Μάρκες με «μαγικό ρεαλισμό» μάς μιλά για όλα τα κακώς κείμενα της Λατινικής Αμερικής, τους αγώνες των απλών πολιτών, τις αδικίες και τις κοινωνικές ανισότητες του τόπου. Η διαρκής πάλη μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, τα βάσανα στις ζωές των ηρώων και ο τρόπος που περιγράφει τα γεγονότα ο Νομπελίστας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες δικαίως τον κατατάσσουν στους μεγαλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών και αποσπούν διθυραμβικά σχόλια από αναγνώστες και απαιτητικούς κριτικούς.
Αν κανείς κοιτάξει όλα αυτά τα αριστουργήματα στο σύνολό τους θα δει ότι όλα μας περιγράφουν απλά, αλλά καθόλου απλοϊκά, πως «το πνεύμα δεν έχει ηλικία» και πως το ευτυχισμένο τέλος προϋποθέτει μια ζωή γεμάτη ουσία. Η δύναμη κρύβεται μέσα μας και η σημασία που προσδίδουμε στις σχέσεις μας θα πρέπει να είναι ο απώτερο σκοπός μας. Ας αφήσουμε την αγάπη και την φιλομάθειά μας να μας οδηγήσουν κι ας αφιερώσουμε χρόνο σ’ αυτά που μας κάνουν χαρούμενους . Άλλωστε «είναι ο χρόνος που έχεις ξοδέψει για το τριαντάφυλλό σου που το κάνει τόσο σημαντικό». Το «Επουράνιο Σχέδιο» είναι αυτό που εμείς -συνειδητά και μη- έχουμε επιλέξει να ακολουθήσουμε και έχει σμιλευθεί μέσα από τις χαρές και τις λύπες μας. Μέχρι τα βαθιά μας γεράματα ας βάλουμε χρώμα στις μέρες μας κι ας αξιοποιήσουμε στο έπακρο το δυναμικό μας. Ας ρισκάρουμε σαν τον γέρο γιατί «στο ρισκάρισμα βρίσκεται το κλειδί!». Και τότε δε θα υπάρχει θάνατος, γιατί μόνο «οι ράτσες που είναι καταδικασμένες να ζήσουν 100 χρόνια μοναξιάς δεν έχουν δεύτερη ευκαιρία σ’ αυτή τη γη».
Υ.Γ. Εσένα ποιο είναι το αγαπημένο σου βιβλίο;
Συντάκτης: Εύη Λεγάτου
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
