Ένας από τους πιο γνωστούς μηχανισμούς άμυνας, όπως τους περιέγραψαν οι Sigmund και Anna Freud, είναι αυτός της «εξιδανίκευσης». Συχνά κάνει την εμφάνισή τους στις σχέσεις μας παρέα με την «απομυθοποίηση». Κι ενώ οι έννοιες αυτές μοιάζουν αντίθετες, όμως τελικά αλληλοσυμπληρώνονται για να φέρουν ισορροπίες;
Ο όρος «εξιδανίκευση» αναφέρεται στην προσπάθειά μας να κάνουμε μια κατάσταση να μοιάζει ιδανική, με σκοπό να μειώσουμε το άγχος που μας προκαλείται όταν συνειδητοποιούμε πως όσα βιώνουμε δεν είναι αυτά που θέλουμε. Είναι σαν να φοράμε παρωπίδες ή γυαλιά που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Αυτό δε γίνεται συνειδητά, αλλά ως απόρροια των έντονων συναισθημάτων μας που μας οδηγούν στο να «ωραιοποιούμε» την εικόνα του άλλου μας μισού.
Στις σχέσεις είναι συχνό φαινόμενο να πλάθουμε ιστορίες και προσωπικότητες που μας βολεύουν με σκοπό να αποφύγουμε την αλήθεια. Ειδικά στην αρχή, όλα μοιάζουν ρόδινα -όχι απαραίτητα επειδή είναι, ούτε επειδή ο άλλος βάζει τα δυνατά του να δείξει τον καλύτερό του εαυτό-, μόνο και μόνο επειδή θέλουμε να πιστέψουμε πως αυτό που ζούμε είναι μοναδικό. Μπορεί να είναι ενδόμυχη ανάγκη μας να αισθανθούμε ασφαλείς και ότι ανήκουμε κάπου ή η αντανάκλαση αυτού που θα θέλαμε να ζήσουμε. Για τους ψυχαναλυτές ο εν λόγω μηχανισμός, μαζί με αυτόν της «μετουσίωσης», είναι από τους πιο ωφέλιμους, αφού παρέχει ικανοποίηση και δε δηλώνει οπωσδήποτε διαταραχή. Όπως και να ‘χει, όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις που το παρακάνουμε.
Η «απομυθοποίηση» έρχεται μόλις συνειδητοποιήσουμε ότι η σχέση μας δεν ήταν τελικά και τόσο ιδανική. Τα αρχικά πυροτεχνήματα σταδιακά ή μονομιάς σβήνουν και μαζί τους χάνεται κι ο μανδύας που περιέβαλε τις εικόνες που είχαμε επιλέξει να βλέπουμε στην επαφή με το ταίρι. Τα γεγονότα που την πυροδοτούν είτε λειτουργούν αθροιστικά είτε εμφανίζονται ως «κεραυνός εν αιθρία», αν και στις περισσότερες περιπτώσεις ένα σημαντικό γεγονός είναι η βασική αιτία κατάρρευσης του οικοδομήματος που έχουμε χτίσει.
Μήπως τελικά «εξιδανίκευση» και «απομυθοποίηση» συμπληρώνουν η μία την άλλη; Μήπως η ενδιάμεση κατάσταση δεν είναι εκείνη που μας εξασφαλίζει κάτι ιδανικό, αλλά κάτι αληθινό, που είναι και το επιθυμητό; Όσοι έχουμε βιώσει και τις δυο καταστάσεις επιλέγουμε το συναίσθημα που έπεται της απομυθοποίησης, επειδή κατανοούμε ότι αυτό που μένει είναι και αυτό που χρειάζεται η σχέση για να αποκτήσει βάσεις. Το πέρασμα από τη μια φάση στην άλλη είναι δύσκολο και συχνά επώδυνο. Όσο περισσότερο έχουμε πείσει τον εαυτό μας ότι ζούμε το ιδανικό τόσο πιο μεγάλο το «χαστούκι» που μας περιμένει. Όπως όμως συμβαίνει με όλα τα συναισθήματα, θετικά κι αρνητικά, πρέπει -αν όχι επιβάλλεται- να τα βιώσουμε, αφού αυτό που απομένει θα μας προσφέρει ισορροπία. Η μετάβαση από το ιδανικό στο πραγματικό μάς φέρνει αντιμέτωπους με ένα δίλημμα: θα συνεχίσουμε παρέα με το ταίρι σε νέες και ειλικρινείς βάσεις ή έχει φτάσει το τέλος του δεσμού; Την απόφαση θα την πάρουμε με σκέψη, αλλά αφού έχουμε όλα τα χαρτιά ανοιχτά και την πραγματικότητα μπροστά μας.
Δε χρειάζεται να φοβόμαστε κάποια από τις παραπάνω καταστάσεις, αλλά να τις δεχόμαστε τη στιγμή που συμβαίνουν. Ας είμαστε λίγο παραπάνω υποψιασμένοι για το πώς και πότε συμβαίνουν. Αν το φιλοσοφήσουμε, μια άλλη δύναμη -ανώτερη- ξέρει γιατί ήταν απαραίτητο και πώς ενεργοποιήθηκε ο μηχανισμός της εξιδανίκευσης και η συνακόλουθη απομυθοποίηση στο μυαλό και την πραγματικότητά μας. Αυτή η δύναμη ακούει τις σκέψεις μας και καταλαβαίνει τι χρειαζόμαστε για να είμαστε ήρεμοι και να έχουμε λιγότερο άγχος. Άλλωστε αυτή είναι η ουσία των μηχανισμών άμυνας· να μας προστατεύουν από δυσάρεστα συναισθήματα. Όχι όμως κι από την αλήθεια -ή τουλάχιστον όχι για πάντα…
Θέλουμε και τη δική σου άποψη!
Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!
Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!
Συντάκτης: Εύη Λεγάτου
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
