Ο σπουδαίος καλλιτέχνης και φιλόσοφος Χαλίλ Γκιμπράν μας χάρισε μερικά από τα πιο σωστά αποφθέγματα, μεταξύ των οποίων και το παρακάτω που κρύβει τη μεγαλύτερη αλήθεια και μας τονίζει τη σημασία της προσωπικής ερμηνείας των καταστάσεων στη ζωή μας: «Δε βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι στην πραγματικότητα, αλλά σύμφωνα με το ποιοι είμαστε εμείς». Ωστόσο, είμαστε όντως τόσο περιορισμένοι από τον εσωτερικό μας κόσμο που αδυνατούμε να δούμε καθαρά τα τεκταινόμενα κι η προσωπική μας οπτική επισκιάζει όλα τα αντικειμενικά γεγονότα, ή είναι απλώς μια δικαιολογία;
Ο πυρήνας της θεωρίας των κοινωνικογνωστικών ψυχολόγων στηρίζεται ακριβώς στην πεποίθηση αυτή του Γκιμπράν, ότι οι καταστάσεις είναι συνήθως αντικειμενικές, αλλά ο τρόπος που τις ερμηνεύουμε είναι υποκειμενικός. Για παράδειγμα, η απόλυση ενός εργαζομένου συνεπάγεται αυτόματη διακοπή της εργασίας του κι αυτό είναι κάτι απολύτως αντικειμενικό και πραγματικό. Ωστόσο, η απόφαση αυτή, άλλους τους γεμίζει με έντονα συναισθήματα δυσφορίας, αγωνίας κι άγχους, ενώ άλλους τους κατακλύζει με ανακούφιση και χαρά. Κι αυτό συμβαίνει γιατί η εργασία καθενός, η καθημερινότητα που βιώνει σ’ αυτήν, οι σχέσεις που αναπτύσσει κι η γενικότερη αντίληψή του γι’ αυτά που δίνει και που παίρνει σχετίζονται άμεσα με την προσωπική του εκτίμηση κι ιδιαίτερη αποτίμηση. Ωστόσο, το γεγονός -η απόλυση- εξακολουθεί να υφίσταται και πυροδοτήθηκε από πλήθος άλλων γεγονότων, εξίσου αντικειμενικών.
Αλληλένδετα, ένας χωρισμός μπορεί να είναι αντικειμενικός και πέρα για πέρα πραγματικός, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ερμηνεύεται το ίδιο από τους άμεσα ενδιαφερόμενους και πολύ περισσότερο από τους οικείους τους. Έτσι, ο ένας σύντροφος μπορεί να τον θεώρησε απαραίτητο, λυτρωτικό ή κι αναγκαίο, ενώ ο άλλος σαν κεραυνό εν αιθρία. Αντίστοιχα, οι εικασίες των τριγύρω μπορεί να επεκτείνονται σε τρίτα πρόσωπα, ασυμφωνία χαρακτήρων κι άλλα πολλά, ωστόσο το γεγονός παραμένει, όπως και να (παρ) ερμηνεύεται από τους άμεσα κι έμμεσα εμπλεκόμενους.
Αλλά και μια ευχάριστη κατά τ’ άλλα είδηση μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους. Η κοινωνική ανέλιξη, για παράδειγμα, μπορεί για κάποιους να αποτελεί δείγμα επίμονης και στοχευμένης προσπάθειας, για άλλους δολιότητας ή κι απίστευτης τύχης. Η αλλαγή του status quo εξακολουθεί όμως να υφίσταται και να παραμένει αντικειμενικό γεγονός.
Όταν παρακολουθούσα μαθήματα Ψυχολογίας στην Πάντειο, ο Α. Σταλίκας, θέλοντας να συζητήσει με τους φοιτητές του την έννοια της υποκειμενικότητας, τους έφερνε αντιμέτωπους με διάφορες καταστάσεις και τους ζητούσε να δώσουν τη δική τους ερμηνεία στα γεγονότα. Ανάμεσα στα παραδείγματα, θυμάμαι κι ένα που με έκανε να γελάσω αλλά και να θυμάμαι πάντα ότι ο τρόπος που ερμηνεύουμε την πραγματική σχετίζεται περισσότερο με το ποιοι είμαστε πάρα με την πραγματικότητα καθαυτή. Αν λοιπόν περπατούσατε στον δρόμο κι ένα περιστέρι σας κουτσουλούσε, πώς θα αντιδρούσατε; Μπορεί κάποιοι, διαβάζοντας την ερώτηση αυτή να δυσανασχετήσετε ή και να αηδιάσατε. Εγώ πάλι, επειδή το έχω ζήσει περίπου τέσσερις φορές στη ζωή μου, το θεωρώ σημάδι καλοτυχίας κι είναι κάτι που πραγματικά δε με πειράζει καθόλου, ακόμη κι όταν τη μια φορά ήταν πάνω στα γυαλιά μου. Μπορεί να ήταν περίεργο, ωστόσο τη στιγμή που συνέβη το ερμήνευσα ως καλό οιωνό, μιας κι ήμουν καθ’ οδόν για μια έκθεση αγγλικών βιβλίων. Δεν ξέρω αν έφταιγε το περιστέρι ή το γεγονός ότι το θεώρησα γούρι, αλλά οι πωλήσεις ήταν εξαιρετικά ικανοποιητικές.
Βέβαια, ας μην αποκλείουμε κι όσα είναι υποκειμενικά, αλλά έχουν αντικειμενική αξία, όπως για παράδειγμα η ομορφιά. Όλοι την εκτιμάμε, τη θέλουμε, την αναζητάμε, αλλά το τι θεωρείται ωραίο έγκειται κατά βάση στην προσωπική άποψη καθενός. Η αντικειμενική υπόσταση λοιπόν των πραγμάτων καθορίζει ως ένα σημαντικό βαθμό και την αντίδρασή μας σ’ αυτά, χωρίς όμως αυτό να αποκλείει την υποκειμενική έκφρασή τους.
Θα λέγαμε λοιπόν ότι όσο αντικειμενικές κι αν είναι οι καταστάσεις που βιώνουμε στη ζωή μας, ο τρόπος που αυτές μας επηρεάζουν εξαρτάται κυρίως από τις δικές μας μοναδικές εκτιμήσεις που απορρέουν, τόσο από τα προηγούμενα βιώματά μας, όσο κι από τα σταθερά κι αμετάβλητα στοιχεία του χαρακτήρα μας. Από την άλλη, όπως το βλέπει κανείς.
Θέλουμε και τη δική σου άποψη!
Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!
Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!
Συντάκτης: Εύη Λεγάτου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
