Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το να σπουδάσουν στο «Πανεπιστήμιο της Ζωής» -όπως το αποκαλούν- είναι αρκετό για την εκπαίδευσή τους. Υπάρχει όμως κάποιος που μεγαλώνει και ταυτόχρονα δε σπουδάζει στο «Πανεπιστήμιο της Ζωής»;
Ας διευκρινίσουμε πρώτα τι θα πει «εκπαίδευση» και τι «παιδεία». Δε θα δώσουμε ορισμούς, θα αρκεστούμε στο γεγονός ότι η στοχευμένη παιδεία αποτελεί την εκπαίδευση. Η δεύτερη πραγματοποιείται από συγκεκριμένα ιδρύματα, όπως σχολεία και Πανεπιστήμια, ενώ η πρώτη παρέχεται από θεσμούς, όπως αυτός της οικογένειας, και περιλαμβάνει μια σειρά «μαθημάτων» που το άτομο διδάσκεται κατά τη συμβίωσή του με άλλους στην κοινωνία. Η παιδεία είναι με άλλα λόγια η ομπρέλα κάτω από την οποία κρύβονται οι τρόποι, η συμπεριφορά, η διακριτικότητα, η κοινωνική εκπαίδευση.
Η υπάρχουσα εκπαίδευση δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες των μαθητών, ειδικά αυτές που συνδέονται άμεσα με τη ζωή τους τόσο εντός όσο και εκτός σχολείου. Ασφαλώς και θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να πραγματοποιούνται μαθήματα σχετικά με τη διαχείριση των συναισθημάτων τους και την εξωτερίκευση αυτών ή μαθήματα πρώτων βοηθειών. Ωστόσο, η διδαχή των αρχαίων ελληνικών, για παράδειγμα, τους συστήνει αξιόλογους ανθρώπους που επηρέασαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Τους μαθαίνει ακόμη τη σημασία της ιστορίας τους και τους φέρνει σε επαφή με τις ρίζες τους, ενώ παράλληλα τους κάνει να κατανοήσουν πως η γλώσσα τους -αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού τους- δεν είναι νεκρή, αλλά ζωντανή. Το εκπαιδευτικό σύστημα χρήζει ριζικών αλλαγών, αλλά είναι πάντα στο χέρι μας να αλλάξουμε τα πράγματα προς το καλύτερο και να επιλέξουμε να αποκομίσουμε όσα περισσότερα θετικά στοιχεία μπορούμε από καθετί που διδασκόμαστε στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Πολλά άτομα πιστεύουν πως βιβλία μπορείς να διαβάσεις και μόνος σου. Με το χέρι στην καρδιά, μέσα σε τέσσερα χρόνια έχει διαβάσει κανείς από αυτούς που το λένε πενήντα πανεπιστημιακά συγγράμματα ή έστω βιβλία -κατά μέσο όρο-, όπως απαιτείται για την ολοκλήρωση των σπουδών; Εάν πάλι δεν είναι τόσο σημαντική η εισαγωγή σε ΑΕΙ ή ΤΕΙ αρκεί να σκεφτούμε πώς επηρεάζουν καθημερινά τη ζωή μας. Πώς; Όταν αρρωσταίνουμε απευθυνόμαστε στον γιατρό, όταν θέλουμε νομική συμβουλή στον δικηγόρο, όταν θέλουμε να χτίσουμε σπίτι, στον πολιτικό μηχανικό και ούτω καθεξής. Και όλοι αυτοί των οποίων ζητάμε τις γνώσεις, τι σύμπτωση, έχουν τελειώσει Πανεπιστήμια!
Άλλοι υποστηρίζουν ότι επέλεξαν να εργάζονται από μικροί, τονίζοντας το αίσθημα ανεξαρτησίας ή ευθύνης απέναντι στην κοινωνία. Τι τους κάνει να πιστεύουν ότι οι φοιτητές δεν εργάζονται ή ότι η τετράχρονη «καθυστέρηση» της εργασιακής απασχόλησης τούς αποτρέπει να προσφέρουν αργότερα τις υπηρεσίες τους; Για να μην αναφέρουμε όσους εργάζονται -και μπράβο τους!- κατά τη διάρκεια των σπουδών.
Ας είμαστε ειλικρινείς. Δεν ήταν σημαντικό ή δεν μπορούσαμε να εισαχθούμε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Δεν είναι μεμπτό να μην καταφέρουμε κάτι, μπορούμε να ξαναπροσπαθήσουμε. Είναι στο χέρι μας όταν το αποφασίσουμε και στοχεύσουμε σ’ αυτό. Πράγματι, ίσως οι συγκυρίες της ζωής κάποιων ανθρώπων να τους οδήγησαν να εργαστούν πολύ νωρίτερα από όσο θα ήθελαν, αλλά ποτέ δεν είναι αργά να κάνουν το βήμα που υπό κανονικές συνθήκες θα τολμούσαν σε νεότερη ηλικία.
Υπάρχουν φυσικά και πολλοί που παρά την ανώτατη εκπαίδευση που έλαβαν, δε θεωρούν ότι το Πανεπιστήμιο τούς βοήθησε ιδιαίτερα. Μπορεί, όντως, το ίδρυμα εισαγωγής τους να μην παρείχε την υψηλή εκπαίδευση που θα άρμοζε στην ιδιότητά του. Μπορεί ακόμη και να μην έκαναν καν οι ίδιοι τον κόπο να μπουν στη βιβλιοθήκη για να ανακαλύψουν τον θησαυρό που βρισκόταν εκεί. Η κρίση τους καμιά φορά επηρεάζεται και από το γεγονός ότι δεν ήταν έτοιμοι να ανταποκριθούν κατάλληλα στο νέο περιβάλλον και τις απαιτήσεις του. Θα επιρρίψω μέρος της ευθύνης και στους καθηγητές που ίσως απέτυχαν να εμφυσήσουν στους σπουδαστές τους την αξία της δια βίου μάθησης. Ας το διευκρινίσουμε, όμως: το Πανεπιστήμιο σού δίνει τα εργαλεία, τα εφόδια και το θεωρητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα πατήσεις για να θέσεις σε εφαρμογή όσα έμαθες αργότερα. Σε προετοιμάζει για τα όσα θα ακολουθήσουν.
Το «πάρε το πτυχίο σου και κάνε ό,τι θες μετά» είναι μια καλή συμβουλή, όπως και το «μάθε τέχνη κι άστηνε». Φυσικά και δε σου εξασφαλίζει κανείς ότι το αντικείμενο της σχολής στην οποία πέρασες θα είναι σίγουρα και αυτό που θα ακολουθήσεις, ούτε όμως και το αντίθετο. Η ζωή είναι όντως απρόβλεπτη. Η θεωρία ενισχύει την πράξη και η πράξη τη θεωρία, γι’ αυτό οποιαδήποτε γνώση είναι χρήσιμη. Ο Δημόκριτος είχε δίκιο. «Δεν μπορείς να μάθεις τέχνη ούτε να αποκτήσεις σοφία χωρίς εκπαίδευση».
Εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα, στην εποχή του διαδικτύου μπορεί κανείς να (επι)μορφωθεί από την άνεση του σπιτιού του, παρακολουθώντας δωρεάν σεμινάρια μέσω κορυφαίων ιδρυμάτων, απλώς κάνοντας εγγραφή στο coursera, το mathesis ή το edx. Τα ιδρύματα αυτά παρέχουν στοχευμένη παιδεία.
Από προσωπική εμπειρία, το Πανεπιστήμιο με έμαθε να αναζητώ τη γνώση και να μην την αναπαράγω απλώς. Nα θέλω να εξελιχθώ και να μάθω ακόμη καλύτερα το αντικείμενο των σπουδών μου, αλλά και οτιδήποτε θεωρώ πως ανοίγει το πνεύμα και το μυαλό μου. Κι όλα αυτά τα έκαναν υποσυνείδητα, μαζί με τους καθηγητές που είχα την τύχη να παρακολουθήσω, ένα πλήθος συγγραφέων που οι περισσότεροι δεν ήταν εν ζωή όταν τους ανακάλυψα. Με τα έργα τους όμως με ενέπνευσαν και μου γέννησαν το μικρόβιο της αναζήτησης της προσωπικής εξέλιξης για να το χρησιμοποιήσω σε ένα άλλο Πανεπιστήμιο, αυτό της ζωής, από το οποίο αναπόφευκτα περνάμε όλοι!
Υ.γ. Είθε να συναντήσουμε στη ζωή μας εκείνους που θα μας εμπνεύσουν να αναζητάμε τη γνώση σε οποιαδήποτε ηλικία και με οποιοδήποτε θεμιτό τρόπο.
Συντάκτης: Εύη Λεγάτου
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
