Όσα χρειάζεται μια πετυχημένη σχέση κατά J. Gottman

Αν για κάποιο λόγο αγαπώ την ψυχολογία είναι γιατί ακόμη κι αν δε μας μαθαίνει πάντα κάτι καινούριο, σίγουρα μας μιλά για πράγματα που ήδη ξέρουμε και μας υπενθυμίζει πώς να τα εφαρμόσουμε για μια ζωή πιο ευτυχισμένη και με νόημα. Οι σχέσεις μας ήταν και θα είναι πάντα ένας από τους βασικούς τομείς που απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς μας και απαιτεί μικρούς αλλά πολύ ιδιαίτερους χειρισμούς ώστε ν’ αποδώσει. Όταν μάλιστα πρόκειται για μακροχρόνια συμβίωση όπως ο γάμος, η προσπάθεια που θα καταβάλλουμε είναι διπλή. Υπάρχουν ωστόσο μυστικά ώστε να επιτύχει ένας γάμος;

Ο John Gottman, μετά από δεκαετίες ερευνών με ζευγάρια διαφορετικών ειδών μάς απαντά τελικά στο αιώνιο ερώτημα του τι κάνουν αποτελεσματικά τα ζευγάρια που μένουν για πάντα μαζί. Ταυτόχρονα μάς δίνει μερικές πολύ χρήσιμες συμβουλές που μπορούμε κι εμείς απλώς να εφαρμόσουμε, όχι μόνο στον γάμο μας -θα πρόσθετα εγώ- αλλά σε όλο το φάσμα των διαπροσωπικών επαφών μας.

Ο Gottman χρησιμοποιεί πολύ εύστοχα δίπολα στις διαλέξεις και τις παρατηρήσεις του κι αυτός είναι ένας πολύ ωφέλιμος τρόπος να θυμόμαστε τα λεγόμενά του. Παρομοιάζει, λοιπόν, τα ζευγάρια που καταφέρνουν να πορεύονται μαζί ευτυχισμένα ως «Masters», ενώ αντίθετα αυτά που ζουν μαζί δυστυχισμένα ή χωρίζουν ως «Disasters». Θα ακολουθήσω την ίδια τακτική για να σας παραθέσω συνοπτικά τι έκαναν οι πρώτοι για να διασφαλίσουν τις σχέσεις τους σε αντίθεση με τους δεύτερους.

1. Συμπόνοια αντί Κριτικής

Τα ουσιαστικά ευτυχισμένα ζευγάρια, όπως μας λέει η έρευνα, προσπαθούν να μην ασκούν κριτική μεταξύ τους, αλλά να αντιστρέψουν οτιδήποτε αρνητικό στη σχέση σε παραγωγικό. Πώς το κάνουν αυτό; Γνωρίζοντας τα αρνητικά σημεία της σχέσης, κατανοούν καλύτερα τα συναισθήματα του άλλου και επιδιώκουν να αλλάξουν την αρνητικότητα μιλώντας περισσότερο γι’ αυτά που οι ίδιοι έχουν ανάγκη αντί να εστιάζουν σε τρόπους που δείχνουν στον σύντροφό τους ότι τον κριτικάρουν. Επομένως, ο τελευταίος δεν αισθάνεται μη αποδεκτός, αλλά κατανοεί καλύτερα τι ενοχλεί τον πρώτο και είναι πιο θετικός στο να το ανατρέψει.

2. Σεβασμός αντί Περιφρόνησης

Δε χρειαζόμασταν καμία έρευνα για να καταλάβουμε πόσο υψίστης σημασίας είναι να σεβόμαστε τον απέναντί μας. Ωστόσο, το γεγονός ότι αυτό αποδεικνύεται και επιστημονικά, ενισχύει την πεποίθησή μας ότι για να υπάρξει μια οποιαδήποτε σχέση ο ένας πρέπει να εκτιμά τον άλλο αντί να τον κάνει να νιώθει κατώτερο, μερικές φορές ακόμη και προβαίνοντας σε χαρακτηρισμούς και επίθετα που μόνο κολακευτικά δεν είναι.

3. Δρόμος αντί Φράγματος

Σε αντίθεση με τα ευτυχισμένα ζευγάρια, αυτοί που απλώς συμβιώνουν σε μια βαλτωμένη και δυσάρεστη σχέση ή την διακόπτουν οριστικά συχνά χαρακτηρίζονται από τους ερευνητές ως «stonewallers». Οι συγκεκριμένοι δείχνουν να μην είναι παρόντες σε συζητήσεις με το ταίρι τους, όπως μαρτυρούν οι -λεκτικές και μη- αντιδράσεις τους. Αντίθετα, αυτοί που είναι ευτυχισμένοι στον γάμο τους φαίνεται ν’ ανοίγουν δρόμους επικοινωνίας με τον σύντροφό τους.

Τι χρειάζεται δηλαδή μια σχέση για να αντέξει στον χρόνο; Ο Gottman μας απαντάει και σε αυτό: φιλία με γερά θεμέλια που την διέπουν συγκεκριμένα συστατικά.

1. «Love maps»

Οι «χάρτες» αυτοί χτίζονται κυρίως μέσα από ερωτήσεις που δίνουν το περιθώριο στον άλλο να μας γνωστοποιήσει τα ενδιαφέροντά του, τις επιθυμίες του, την ιστορία του. Για παράδειγμα, μας προτρέπουν να ρωτήσουμε «Πώς κατάφερες και έφτασες τόσο ψηλά στη δουλειά σου;» ή «Ποιοι είναι οι στόχοι σου;». Καλό είναι, λένε οι ειδικοί, να είναι ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, ώστε ο σύντροφός μας να έχει το περιθώριο να ανοιχτεί περισσότερο και να μας δώσει επιπλέον πληροφορίες που θα μας φέρουν πιο κοντά του.

2. Στοργικότητα και Θαυμασμός

Προφανώς και για να είμαστε με κάποιον, υπάρχουν στοιχεία στον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του που θαυμάζουμε. Το θέμα είναι να τα αναφέρουμε και να τον επαινούμε για τα πράγματα αυτά. Μπορούμε να του εκφράσουμε πόσο περήφανοι είμαστε για εκείνον ή πόσο χαιρόμαστε που τα πήγε τόσο καλά στην εργασία του. Να τον ευχαριστούμε για τα απλά πράγματα που κάνει, όπως το ν’ απλώσει τα ρούχα, ακόμη κι αν ήταν η σειρά του αυτή τη φορά. Ο Gottman χρησιμοποιεί παρόμοια παραδείγματα για να τονίσει τη σημασία της στοργικότητας που ενδυναμώνει τις σχέσεις μας.

3. «Προσφορές»

Οι ερευνητές τις αναφέρουν ως «bids» και τις συνδέουν με την επικοινωνία. Όταν μας απευθύνει το λόγο το άλλο μας μισό, θα πρέπει να δείχνουμε έμπρακτα ότι τον ακούμε, κουνώντας το κεφάλι, απαντώντας ή ενεργοποιώντας μη λεκτικά σημάδια που θα του δείξουν ότι συμμετέχουμε ενεργά στη συζήτηση και αυτό θα δώσει το μήνυμα ότι είμαστε εκεί για εκείνον.

4. Εποικοδομητική συζήτηση

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται από τον συγκεκριμένο ερευνητή στις συζητήσεις που έπονται κάποιας διαφωνίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, το θέμα δεν είναι η επίλυση των διαφωνιών, αφού ούτως ή άλλως τα προβλήματα θα υπάρχουν, αλλά η ήρεμη συζήτησή τους και η προσαρμοστικότητα των μελών της σχέσης. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι ο λόγος του τσακωμού εάν το παρατηρήσει προσεκτικά κανείς, δεν είναι άλλος από τη σύγκρουση ιδεών, πεποιθήσεων και αξιών. Το θέμα είναι να προβούμε από το αδιέξοδο στη διέξοδο ή καλύτερα από το «gridlock» στο «dialogue».

5. Κοινό κώδικα επικοινωνίας

Εξίσου σημαντικό είναι τα ζευγάρια να μοιράζονται κοινές συνήθειες ή να έχουν κάποια πράγματα που κάνουν σε συγκεκριμένες μέρες. Για παράδειγμα, μπορεί να πίνουν έξω το ποτό τους κάθε Σάββατο ή να περπατάνε μαζί κάθε Κυριακή. Αυτό είναι το «τελετουργικό» τους και τους δένει ακόμη περισσότερο, αφού χαρακτηρίζει τη σχέση τους και τους προσφέρει ασφάλεια. Μπορούν ακόμη να μιλήσουν για διάφορα θέματα, να εξερευνήσουν στόχους και όνειρα, όπως ο τρόπος που θέλουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, και να μοιραστούν εμπειρίες.

Γι’ αυτό εάν σήμερα δείτε τον αγαπημένο ή την αγαπημένη σας, προσπαθήστε να εφαρμόσετε κάτι από αυτά που αναφέρθηκαν και τότε η ψυχολογία θα έχει εξυπηρετήσει πλήρως τον υπέρτατο σκοπό της· τη βελτίωση της ζωής μας. Αν κι εσύ θαυμάζεις τον σύντροφό σου και θέλεις να ζήσετε πολλά χρόνια ευτυχισμένοι μαζί, δεν αρκεί μόνο να τον αγαπάς. Πρέπει να το δείχνεις και να το λες συνέχεια. Να τον ακούς και να μην αδιαφορείς για όσα αισθάνεται, ονειρεύεται, ζει. Γιατί πολύ απλά όσοι αγαπούν «ούτε απατούν, ούτε απαιτούν, ούτε επαιτούν» (Θ. Χατζής), το δείχνουν!

Υ.Γ. Ο John Gottman μας δίνει ακόμη εξαιρετικές συμβουλές σχετικά με τη συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών στο ομώνυμο βιβλίο του, επεκτείνοντας τη θεωρία του Daniel Goleman, και μας υπενθυμίζει με τις μελέτες του τη σημασία των συναισθημάτων στη ζωή μας. Γι’ αυτό, αν τυχόν πέσει στα χέρια σας κάποιο βιβλίο του ή θελήσετε να παρακολουθήσετε κάποιο από τα δεκάδες βίντεο που υπάρχουν με τις συμβουλές του, να είστε σίγουροι ότι το περιεχόμενο των λεγομένων του θα σας ανταμείψει και με το παραπάνω!