Πότε επιτέλους θα αναλάβουμε τις ευθύνες μας;

Εάν ο Φρόιντ είχε δίκιο και όντως «Οι περισσότεροι άνθρωποι δε θέλουν πραγματικά ελευθερία, επειδή η ελευθερία προϋποθέτει ανάληψη ευθύνης, και τρέμουν την ανάληψη ευθύνης», τότε να μη μας φαίνεται διόλου περίεργο που οι σχέσεις μας δεν κρατούν πολύ και -εάν κρατήσουν- δεν έχουν τη δέουσα ποιότητα. Ποιος φταίει, όμως, γι’ αυτό (εάν πρέπει να ρίξουμε το φταίξιμο σε κάποιον); Οι άλλοι ή εμείς; Μήπως, τελικά, όλοι μας φοβόμαστε να φανούμε αντάξιοι των συνεπειών που συνεπάγεται η ευθύνη και καταλήγουμε να την αποφεύγουμε, ακόμη και όταν θα έπρεπε να την αναλάβουμε και να αποδεχθούμε τις συνακόλουθες -αρνητικές και θετικές- συνέπειές της;

Όσον αφορά τις σχέσεις μας, ενίοτε -αν όχι συχνά- συζητάμε με τους φίλους μας το γεγονός ότι ο σύντροφος ή το ήδη υπάρχον για χρόνια άλλο μας μισό δυσκολεύεται να κάνει το επόμενο βήμα, προβαίνοντας σε συζητήσεις επί συζητήσεων δίχως τέλος. Η αδυναμία να κάνουμε το πολυπόθητο βήμα ίσως εν τέλει να αποτελεί μια προσπάθεια αποποίησης των ευθυνών που συνεπάγεται η απόφαση αυτή;

Ακόμη, μήπως μένουμε σε μια σχέση επειδή έχουμε επενδύσει σε αυτή συναισθηματικά και έχουμε κάνει όνειρα για την πορεία της -πράγμα απολύτως φυσιολογικό; Τι μας εμποδίζει όμως να θέσουμε στο τραπέζι τα όνειρα αυτά; Μήπως ενδόμυχα νιώθουμε ανασφάλεια για το κοινό μας μέλλον και προτιμάμε να σωπάσουμε; Γιατί, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι, η μη ανάληψη ευθύνης μας παρέχει μια ασφάλεια. Έχει όμως νόημα να είμαστε ασφαλείς επειδή φοβόμαστε να εκθέσουμε στο σύντροφό μας τις επιθυμίες και τις σκέψεις μας; Μπορεί να είναι σοφότερο να πληρώσουμε το τίμημα των αποφάσεών μας, να το πάρουμε πάνω μας, να θέσουμε τα όριά μας και να πορευθούμε με τις επιλογές μας ανεξαρτήτως συνεπειών. Σκεπτόμενοι το χρόνο που επενδύουμε και τα ψυχικά αποθέματα που χρειαζόμαστε περιμένοντας από τον άλλο να κάνει το βήμα και να πάρει αποφάσεις που θα έπρεπε να παίρναμε μαζί, η ανάληψη ευθυνών σίγουρα δε συντελείται -τουλάχιστον από την πλευρά μας.

Από την άλλη, έχουμε το ψυχικό σθένος να παραδεχθούμε ότι εμείς φταίξαμε για το χωρισμό; Ότι κάναμε λάθος, δε ζυγιάσαμε σωστά τα πράγματα και την κάναμε με ελαφρά πηδηματάκια όταν οι καταστάσεις δυσκόλεψαν; Μάλλον μας είναι δύσκολο να κάνουμε την αυτοκριτική μας και μας βολεύει καλύτερα να αποκαλούμε τον άλλο ανεύθυνο και ανώριμο, όπως συχνά κάνουμε.

Στις φιλικές μας σχέσεις, παραδεχόμαστε ότι προβήκαμε κι εμείς σε λάθος ενέργειες που μας κόστισαν τη σχέση αυτή; Όταν για παράδειγμα μιλήσουμε άσχημα στους οικείους μας, τους αποπάρουμε ή πούμε πράγματα πάνω στα νεύρα μας, έχουμε τα κότσια να ζητήσουμε συγγνώμη και να παραδεχθούμε- εφόσον το αναγνωρίζουμε φυσικά- το λάθος μας; Ή κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, ώστε να αποφύγουμε πιθανές εξωτερικές συγκρούσεις και συνακόλουθες εξομολογήσεις;

Εύλογα, βέβαια, θα σκεφτείτε και το μέρος της ευθύνης που καλείται να αναλάβει και η άλλη πλευρά. Γι’ αυτό και λέω, ίσως διδαχθήκαμε να αποφεύγουμε να είμαστε υπεύθυνοι. Η μάθηση αυτή που συντελέστηκε στην πορεία της ανάπτυξής μας, συνειδητά και ασυνείδητα, σίγουρα θα βαραίνει και τον περίγυρό μας που προφανώς δε μας επέτρεψε να αναλάβουμε πρωτοβουλίες σε κρίσιμες περιόδους στο ταξίδι μας προς την εξέλιξη. Ακολουθώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο κι εμείς και αγωνιώντας να μεγαλώσουμε σωστά τα παιδιά μας, γινόμαστε συχνά υπερπροστατευτικοί απέναντί τους, στερώντας τους το δικαίωμα να λάβουν πρωτοβουλίες, από φόβο μήπως εκτεθούν ή δεν τα καταφέρουν, παγιώνοντας ταυτόχρονα συμπεριφορές που τα οδηγούν να είναι μόνιμα κολλημένα επάνω μας. Η ανάληψη ευθυνών είναι, φυσικά, συνακόλουθη της ηλικίας και μπορεί να ξεκινήσει σταδιακά μέσω παιχνιδιού ή εκμάθησης ανάλογων τραγουδιών στα πλαίσια της στοχευμένης παιδείας. Στην τελευταία, να μην ξεχάσουμε και τον καίριο ρόλο των παιδαγωγών μας, που αποτελούν έναν από τους βασικούς τροχούς της αμάξης, στους οποίους περικλείονται ακόμη κληρονομικά χαρακτηριστικά, οικογενειακό περιβάλλον και εξωτερικά- περιβαλλοντικά ερεθίσματα.

Τέλος, η υπευθυνότητα προς εμάς είναι πολύ πιο δύσκολη από αυτή που επιδεικνύουμε απέναντι στους άλλους, αφού μερικές φορές αρνούμαστε να εκτελέσουμε με τις δικές μας δυνάμεις υποχρεώσεις προς τον εαυτό μας που μόνο εμείς μπορούμε να φέρουμε εις πέρας, εάν θέλουμε να είμαστε συνεπείς στις επιθυμίες και τις πράξεις μας.

Ας είμαστε ρεαλιστές. Η υπευθυνότητα δεν είναι το δυνατό μας σημείο, αλλά μπορεί να γίνει από σήμερα! Υπό την προϋπόθεση ότι όταν πρέπει θα αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αντιστοιχούν, άλλοτε θα τις μοιραστούμε με τους άλλους και άλλοτε θα τις αποποιηθούμε ολοκληρωτικά, ενίοτε και λυτρωτικά, σε περίπτωση που δεν άπτονται των ζητημάτων μας.

Είναι καιρός να μεγαλώσουμε, να απογαλακτιστούμε και να σταθούμε στα πόδια μας, υπερασπιζόμενοι τις όποιες αποφάσεις μας. Δεχόμενοι να πραγματοποιήσουμε μόνο ό,τι μας αντιστοιχεί και τίποτα λιγότερο ή περισσότερο. Δε νομίζετε ότι ήρθε η ώρα να ρωτήσουμε κι εμείς τον εαυτό μας εάν και κατά πόσο αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας στις σχέσεις μας -ερωτικές και μη;

Και όπως πολύ εύστοχα το έθεσε η Susan Jeffers «Ανάληψη της προσωπικής σου ευθύνης σημαίνει να μην κατηγορείς ποτέ κανέναν άλλο για ό,τι είσαι, ό,τι κάνεις, ό,τι έχεις και ό,τι νιώθεις. Ν’ αναγνωρίζεις τι σε κρατάει εγκλωβισμένο. Ν’ αποφασίζεις. Σημαίνει να έχεις επίγνωση των αμέτρητων επιλογών που σου προσφέρονται σε κάθε περίπτωση (απολαμβάνοντας την ελευθερία των εκάστοτε επιλογών σου και της ζωής που θες να ζεις με σοβαρότητα και συνέπεια!)».

Υ.Γ. Μη με παρεξηγείτε για τις πολλές ερωτήσεις μου. Είναι που αποφεύγω να πάρω μόνη μου την ευθύνη στις από εδώ και πέρα αποφάσεις μου!