Πώς να στηρίξεις ένα άτομο που πάσχει από social anxiety

Μήπως σου έχει τύχει να φοβάσαι υπερβολικά την έκθεση σε κοινό, τις νέες γνωριμίες ή το να παραγγείλεις τηλεφωνικά φαγητό από το αγαπημένο σου κατάστημα; Κι αν δεν έχει τύχει σε εσένα, μήπως κάποιο οικείο σου πρόσωπο σού έχει διηγηθεί τέτοιου είδους δυσκολίες; Αν ναι, τότε θα πρέπει να εξετάσεις το ενδεχόμενο να πάσχεις εσύ οι άλλοι από το σύνδρομο της «κοινωνικής φοβίας».

Ο συγκεκριμένος όρος περιγράφει τον φόβο που βιώνει κάποιος όταν καλείται να εκτελέσει ομαδικές δραστηριότητες ή πράξεις που προϋποθέτουν την έκθεσή του σε (ευρύ) κοινό. Ο άνθρωπος αυτός, υπό τον φόβο της αποτυχίας του να φέρει εις πέρας τα όσα του ζητώνται, νιώθει έντονο άγχος, αδυνατεί να μιλήσει φυσιολογικά μπροστά σ’ άγνωστο κόσμο, βρίσκει ιδιαίτερα επίπονο το να τον κοιτούν ή να τον κρίνουν ενώ κάνει κάτι, ενώ παράλληλα και σταδιακά αποφεύγει την επαφή με τους υπολοίπους, καθώς διακατέχεται από μια μόνιμη φοβία μήπως γελοιοποιηθεί μπροστά τους με οποιονδήποτε τρόπο. Στο σημείο αυτό είναι καλό να διευκρινιστεί ότι λίγο πολύ όλοι νιώθουμε αμηχανία όταν κάποιος είναι μπροστά τη στιγμή που κάνουμε κάτι καινούργιο, ιδίως όταν αυτός ο κάποιος είναι για συγκεκριμένο λόγο σημαντικό πρόσωπο για μας. Ωστόσο, η υπερβολική φοβία για ενδεχόμενη ταπείνωση είναι αυτή που μας οδηγεί να πιστεύουμε ότι ο πρώτος αντιμετωπίζει «κοινωνικό άγχος». Πέρα όμως από το διαρκές άγχος και τη συνακόλουθη ανάλυση κάθε κίνησης, με σκοπό αυτή να πραγματοποιηθεί όσο πιο τέλεια γίνεται, το άτομο με την ανωτέρω διαταραχή διακατέχεται και από συμπτώματα που φαίνονται στο πρόσωπο και το σώμα του. Για παράδειγμα, κοκκινίζει έντονα, νιώθει ταχυπαλμία και εφίδρωση ή αντιμετωπίζει δυσκολία στην αναπνοή του.

Είναι βέβαια γνωστό ότι αυτές οι αλυσιδωτές αντιδράσεις πυροδοτούν περισσότερη ανησυχία και άγχος, τόσο που ο άνθρωπος τείνει να εμπλέκεται σε έναν ατελείωτο φαύλο κύκλο αλληλοεξαρτώμενων φοβιών που τον καταρρακώνουν συναισθηματικά και ψυχολογικά. Παράλληλα, τον ωθούν να αποστερεί τον εαυτόν του από κοινωνικές και ομαδικές δραστηριότητες και σταδιακά τον απομονώνουν από τον περίγυρο. Σε ακραίες περιπτώσεις κι αν η διαταραχή δεν αντιμετωπιστεί μέσω συμπεριφορικής θεραπείας και άλλων ανάλογων θεραπειών, υπάρχει ο κίνδυνος να εμφανιστεί όλο και περισσότερη στροφή στον εαυτό του με πολύ αρνητικά αποτελέσματα.

Τι μπορούμε όμως εμείς να κάνουμε όταν εντοπίσουμε ότι ένας κοντινός μας άνθρωπος βιώνει ανάλογα συμπτώματα; Καταρχάς, θα πρέπει να του διευκολύνουμε τη ζωή με απλούς τρόπους. Για παράδειγμα, αντί να δώσουμε οδηγίες σε πιθανή ερώτησή τους για το πώς θα πάνε στο μπάνιο, ας τους οδηγήσουμε εμείς, δείχνοντάς τους τον δρόμο. Μπορούμε επίσης, αντί να είμαστε επικριτικοί, να τους επιβραβεύουμε τακτικά και να δείχνουμε συμπόνια και κατανόηση απέναντί τους, λέγοντας κάτι του τύπου: «ωραία τα κατάφερες εδώ, μπράβο σου!». Είναι ιδιαίτερα βοηθητικό να προσπαθούμε να αντιληφθούμε τους (συχνά παράλογους) φόβους τους και να μην τους προσπερνάμε, αλλά αντίθετα να τους δείχνουμε έμπρακτα ότι όταν τους αντιμετωπίσουν κατάματα θα τους νικήσουν και θα τους ξεπεράσουν, διαβεβαιώνοντάς τους πως θα είμαστε δίπλα τους σ’ αυτό. Αυτό προοδευτικά θα φυτέψει μέσα τους τον σπόρο της αλλαγής και θα τους γεμίσει αυτοπεποίθηση. Ακόμα και από μικρή ηλικία, γονείς και δάσκαλοι, έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν, ενισχύοντας τις ομαδικές εργασίες, αφού πρώτα δείξουν τον τρόπο, ξεκαθαρίσουν το στόχο, τεμαχίσουν τα στάδια της εργασίας σε μικρά βήματα και τέλος στηρίξουν λεκτικά και συναισθηματικά τα παιδιά.

Από την άλλη πλευρά, ένας άνθρωπος με social anxiety, μπορεί να καλλιεργήσει σταδιακά μια καλή επικοινωνία με τους γύρω του, σπρώχνοντας ο ίδιος τον εαυτό του να εμπλακεί σε συνεργατικές δραστηριότητες. Δε χρειάζεται να πιέζεται πολύ, απλώς λίγο να ξεβολεύεται και να φεύγει από τη ζώνη άνεσής του. Μπορεί να χαμογελά σε περιπτώσεις που γνωρίζει νέους εν δυνάμει συνεργάτες, φίλους ή συντρόφους, ενώ παράλληλα θα ήταν καλό να είναι φιλικός και να ζητά διευκρινήσεις όταν δεν κατανοεί κάτι, χωρίς να το μεγαλοποιεί στο μυαλό του. Άλλωστε όλοι βρισκόμαστε απέναντι σε νέες καταστάσεις ή τυχαίνει να μην αντιλαμβανόμαστε απόλυτα μια οδηγία, που μας δίνουν οι άλλοι. Τέλος, αναμφίβολα το άγχος -σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό- είναι κάτι που μας κατακλύζει όλους, σε διαφορετικά διαστήματα της ζωής μας. Θα πρέπει, όμως, να θυμόμαστε αυτό που πολύ σοφά αναφέρει στα βιβλία του ο Ρόμπιν Σάρμα, ότι δηλαδή, «το καλύτερο πράγμα με τον φόβο είναι ότι όταν τρέχεις προς τη μεριά του, εκείνος το βάζει στα πόδια»!