Σύνδρομο της Φλωρεντίας ή αλλιώς τέχνη που κόβει την ανάσα

Ακούς «Παρίσι» και σκέφτεσαι τον Πύργο του Άιφελ και το Λούβρο; Φαντάζεσαι τι όμορφα που θα ΄ταν να περνούσες μια μέρα στο υπέροχο αυτό μουσείο για να θαυμάσεις με την ησυχία σου τα πανέμορφα έργα τέχνης; Όχι; Ούτε κι εγώ! Έλα όμως που υπάρχουν κάποιοι που θα ήθελαν σαν τρελοί να δουν από κοντά τον πίνακα της Μόνα Λίζα ή την Αφροδίτη της Μήλου, χωρίς να γνωρίζουν βέβαια ότι αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ψυχική τους ηρεμία!

Τώρα θα μου πεις -και καλά θα κάνεις- «Πώς γίνεται αυτό;». Αυτό αναρωτήθηκα κι εγώ όταν άκουσα πρώτη φορά για ένα πολύ ιδιαίτερο σύνδρομο που ακούει στο όνομα Σταντάλ, κατά το οποίο ένα άτομο μπορεί να βιώσει έντονη ζαλάδα, ναυτία, αύξηση των καρδιακών παλμών ή και παραισθήσεις κατά τη συνεχόμενη έκθεση σε έργα τέχνης ή λόγω της αίσθησης που προκαλείται στη θέαση ενός υπέροχου φυσικού τοπίου.

Μη σκεφτείς ότι πρόκειται για υπερβολή, γιατί το σύνδρομο αυτό δεν είναι και τόσο σπάνιο. Είναι γνωστό από το 1817, οπότε και διατυπώθηκε από τον άνθρωπο απ’ τον οποίο πήρε το όνομά του, τον Γάλλο πεζογράφο Μαρί-Ανρί Μπεϊγέ ή Σταντάλ. Ο Σταντάλ ισχυρίστηκε πως ένιωσε πέρα από συγκίνηση και δέος, ιδιαίτερα έντονα συμπτώματα άγχους την ώρα που βρισκόταν σε ένα μουσείο στην Ιταλία. Οι τοιχογραφίες που αντίκρισε στη Φλωρεντία και τα υψηλής αισθητικής έργα τέχνης σπουδαίων ζωγράφων, όπως του Μικελάντζελο, του προκάλεσαν ταχυκαρδία με την απύθμενη ομορφιά τους, κάτι που φαίνεται να συνέβη σε πολλούς ακόμη λάτρεις της τέχνης, όπως ισχυρίστηκαν αργότερα αξιόλογοι ψυχολόγοι.

Το Σύνδρομο της Φλωρεντίας, όπως συχνά αποκαλείται επειδή παρατηρήθηκε έντονα σε τουρίστες που την είχαν επισκεφθεί, αποτελεί ψυχοσωματική ασθένεια που μπορεί να είναι η αντανάκλαση μιας τραυματικής εμπειρίας που έχει ήδη βιώσει το άτομο και έρχεται στην επιφάνεια μέσω της τέχνης. Ο θεατής πιστεύεται ότι αισθάνεται πως με κάποιο τρόπο συσχετίζεται με τα έργα τέχνης που συναντά και σωματοποιεί τα δυνατά συναισθήματα που του προκαλούν. Νιώθει να συγκλονίζεται απλώς και μόνο στη θέασή τους.

Δεκάδες περιστατικά αναφέρονται στο διαδίκτυο και όλα συγκλίνουν στο γεγονός ότι η τέχνη πιθανόν σε ακραίες περιπτώσεις να είναι υπεύθυνη ακόμη και για καρδιακά επεισόδια. Μύθος ή αλήθεια; Δύσκολο να πει κανείς με σιγουριά, πάντως εάν σου τύχει να νιώθεις άρρωστος σε μια επίσκεψή σου σε μέρη που φημίζονται για την υψηλή αισθητική τους αξία, θα μπορούσες να αποδώσεις τα συμπτώματα στο Σύνδρομο Σταντάλ.

Εγώ όμως δε βίωσα άλλο συναίσθημα πέρα από χαρά στη θέαση έργων τέχνης, όσες φορές κι αν επισκέφτηκα χώρες που θεωρούνται κορυφαίες σ’ αυτόν τον τομέα, όπως η Ιταλία. Γι’ αυτό και σου συνιστώ ανεπιφύλακτα αν τυχόν βρεθείς στο Μιλάνο ή ακόμη καλύτερα στη Φλωρεντία, να απολαύσεις την περιπλάνησή σου στα σοκάκια γύρω από τον Καθεδρικό Ναό Ντουόμο, να αφεθείς να σε παρασύρει νοερά το ρεύμα του ποταμού Άρνο, στεκόμενος στη γέφυρα του Πόντε Βέκιο, και να θαυμάσεις με την ψυχή σου τον Καθεδρικό Ναό της Φλωρεντίας. Κι αν τυχόν νιώσεις να μην αντέχεις την ομορφιά του τοπίου και τα χιλιάδες έντονα συναισθήματα που σε κατακλύζουν, τότε θα είσαι σίγουρος ότι όλοι οι δρόμοι περνούν από τη Ρώμη πριν καταλήξουν στην Φλωρεντία.

Αλλά αλήθεια, εσύ τι πιστεύεις; Μπορεί τελικά η Τέχνη να «σου κόβει την ανάσα»;

Αφιερωμένο σε κάποια που χαιρετούσε τον «άνθρωπο» στον ποταμό Άρνο επί δέκα λεπτά πριν καταλάβει ότι επρόκειτο για ανθρώπινο ομοίωμα και με γλίτωσε έτσι από το Σύνδρομο της Φλωρεντίας και τις συνέπειές του!