5 «τραγικά» ζευγάρια και τι μας έμαθε η ιστορία τους

Οι αρχαίοι συγγραφείς έχουν εγκωμιαστεί και τιμηθεί δικαίως όσο καμία άλλη ομάδα του είδους τους. Αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει τυχαία, καθώς άφησαν στη διάθεσή μας μια τεράστια παρακαταθήκη από έργα, πάνω στα οποία βασίζονται τα περισσότερα απ’ τα αγαπημένα μας σύγχρονα συγγραφικά και τηλεοπτικά δημιουργήματα. Τα μυθολογικά έργα είναι τόσο αγαπημένα κι ανεξίτηλα στο χρόνο, χάρη στην αστείρευτη φαντασία κι ευγλωττία των αρχαίων συγγραφέων, οι οποίοι ποτέ δεν παρέλειπαν να συμπεριλάβουν στην οποιαδήποτε πλοκή μία ερωτική υπόθεση.

Μια ανούσια και χωρίς νόημα παρουσία του θεού Έρωτα δε θα μπορούσε να έχει καμία θέση στα κείμενά τους. Κάθε ζευγάρι μάς περνάει ένα μήνυμα, ανεξάρτητα απ’ το αν το τέλος του είναι αίσιο ή τραγικό. Παρακάτω, λοιπόν, θα αναφερθούν πέντε διδακτικά μυθολογικά παραδείγματα για τις σχέσεις και τη ζωή, που μας επισημαίνουν διακριτικά με την πένα τους οι αρχαίοι συγγραφείς.

1. Αίμονας και Αντιγόνη

Στην πασίγνωστη ραψωδία του Σοφοκλή «Αντιγόνη», το μόνο που πληροφορούμαστε γι’ αυτό το ζευγάρι είναι ότι τους δένει ο αρραβώνας. Δεν αναφέρθηκαν πουθενά τα αισθήματα της Αντιγόνης για τον Αίμονα, καθώς ήταν αφοσιωμένη και πιστή στον σκοπό της, παραβλέποντας την προειδοποίηση του βασιλιά των Θηβών, ήτοι του μέλλοντα πεθερού της. Απ’ την άλλη ο Αίμονας, πληροφορούμενος πως ο πατέρας του επρόκειτο να τιμωρήσει σκληρά την Αντιγόνη για την ταφή του προδότη για την πατρίδα αδερφού της, μιλάει γεμάτος αγάπη για εκείνη και προσπαθεί να τον μεταπείσει. Αφού απεδείχθη αμετάκλητος, εναντιώνεται σ’ αυτόν κι απειλεί πως δε θα τον ξαναδεί. Ο Κρέοντας, ως βασιλιάς, δεν μπορούσε να πάρει το λόγο του πίσω κι ούτε να αφήσει το «μίασμα» ανάμεσα στους υπόλοιπους πολίτες, οπότε αντικατέστησε τον λιθοβολισμό με τον εγκλεισμό σε σπηλιά ως τιμωρία της πρωταγωνίστριας. Όταν συνειδητοποίησε ο βασιλιάς το μέγεθος του λάθους του, ήταν πολύ αργά, αφού βρήκαν την Αντιγόνη αυτόχειρα. Ο Αίμονας, χωρίς να μπορεί να διαχειριστεί την κατάσταση, μετά την αποτυχημένη απόπειρα κατά του πατέρα του, αφαιρεί τη ζωή του απελπισμένος, ώστε να πέσει στον ίδιο τάφο με την αγαπημένη του.

Ηθικό δίδαγμα: Ο βασιλιάς Κρέοντας αποτέλεσε το τέλειο παράδειγμα για να φανεί πως η εκδικητικότητα, η αστοχασιά κι η απολυτότητα μόνο καταστροφή μπορούν να προκαλέσουν. Του τα’ χε πει ο μάντης Τειρεσίας, αλλά ποιος τον άκουσε!

2. Ιάσονας και Μήδεια

Στο βιβλίο «Αργοναυτικά» του Απολλώνιου Ρόδιου, παρακολουθούμε κυρίως την Αργοναυτική Εκστρατεία του Ιάσονα και των συντρόφων του, αλλά βασικό μέρος της πλοκής υπήρξε κι η γυναίκα που παντρεύτηκε, προσπαθώντας να αποκτήσει το χρυσόμαλλο δέρας. Η Μήδεια είχε μαγικές ικανότητες, οπότε έπαιξε τον κύριο ρόλο της όταν ο αγαπημένος της ήθελε να εκδικηθεί τον θείο του που στέρησε τη ζωή του πατέρα του. Αφού προκάλεσε τον τεμαχισμό του Πελία απ’ τις ίδιες του τις κόρες, δείχνοντάς τους ένα διεστραμμένο μαγικό, το ζευγάρι κατέφυγε διωγμένο στην Κόρινθο. Εκεί έζησαν για πάνω από μια δεκαετία, μεγαλώνοντας και παιδιά μάλιστα, αλλά δε θα μπορούσε να είναι αυτό το τέλος της ιστορίας. Με τον καιρό ο Ιάσονας άρχισε να «μαγεύεται» με την κόρη του βασιλιά της Κορίνθου, η οποία ήταν πολύ νεότερη κι ομορφότερη. Όταν τη μνηστεύτηκε, η Μήδεια ξόδεψε άδικα τις παρακλήσεις της να παραμείνει πιστός σ’ εκείνη. Ολομόναχη και χωρίς καταφύγιο, προχώρησε στο επόμενο μαγικό της∙ προσέφερε στη Γλαύκη έναν μανδύα ως δώρο γάμου, τον οποίο μόλις φόρεσε πήρε φωτιά, όπως κι ο πατέρας της στην προσπάθειά του να τη σώσει. Το κερασάκι στην τούρτα έβαλε θανατώνοντας τα παιδιά της, ώστε να πληγώσει τον σύζυγό της.

Ηθικό δίδαγμα: Όταν προκαλείς κακό, παθαίνεις κακό, ακόμη κι αν προέρχεται από αγάπη! Λογικά, η Μήδεια δεν «έδεσε» ερωτικά τον άντρα της με μάγια μόνο για να εξυπηρετηθεί η τραγική ροή της πλοκής, δεν εξηγείται αλλιώς.

3. Άρης και Αφροδίτη

Στη ραψωδία Θ’ του έπους «Οδύσσεια», ο Όμηρος μας παρουσιάζει έναν θεϊκό −παράλληλο− έρωτα. Η θεά Αφροδίτη ήταν παντρεμένη με τον θεό Ήφαιστο, παρά τη θέλησή της, διότι επρόκειτο για έναν άντρα που δεν περιγράφεται στη βιβλιογραφία τόσο εμφανίσιμος όσο εκείνη, αλλά κι επειδή ήταν ερωτευμένη με το θεό Άρη. Όντας κι εκείνος σφόδρα ερωτευμένος μαζί της, κάθε φορά που απουσίαζε ο Ήφαιστος στη Λήμνο, οι δύο ερωτευμένοι συνευρίσκονταν στο κρεβάτι του. Ο θεός Ήλιος παρακολουθούσε τις πράξεις του ζευγαριού και πληροφόρησε τα δυσάρεστα στον προδομένο σύζυγο. Ο θεός της μεταλλουργίας, προκειμένου να ανταποδώσει την ατιμία, κατασκεύασε ένα χρυσό δίχτυ, το οποίο θα ακινητοποιούσε τους δύο εραστές επάνω στο κρεβάτι. Όταν, λοιπόν, ο Ήφαιστος αντίκρισε αυτό το θέαμα, κάλεσε όλους τους θεούς στο δωμάτιο, ώστε να το δουν κι εκείνοι και να ντροπιαστεί το ζευγάρι. Οι χλευασμοί τους δεν ήταν η μόνη τιμωρία του ζευγαριού, καθώς ο Δίας τους χώρισε, στέλνοντας τον Άρη στη Θράκη και την Αφροδίτη στην Πάφο.

Ηθικό δίδαγμα: Αν και λίγο αυτονόητο, η ανηθικότητα, η απιστία κι η ανειλικρίνεια βγαίνουν πάντα στην επιφάνεια. Σε τέτοιες περιπτώσεις σίγουρα χαρακτηρίζεται θεϊκό το διαζύγιο!

4. Νάρκισσος και Ηχώ

Ο Οβίδιος, στο 10ο βιβλίο «Μεταμορφώσεις», διηγείται μια ιστορία για ένα ζευγάρι που δεν έσμιξε ποτέ. Ο Νάρκισσος ήταν ένας ανυπέρβλητα ωραίος άντρας, που έλκυε όλες τις κοπέλες και Νύμφες. Μία απ’ αυτές ήταν η Νύμφη Ηχώ, η οποία τον εντόπισε ενόσω γυμναζόταν και τον ερωτεύτηκε ακαριαία. Κρύφτηκε πίσω από θάμνους για να τον χαζεύει, ώσπου εκείνος το αντιλήφθηκε και ρώτησε ποιος βρισκόταν εκεί. Η μόνη απάντηση που πήρε ήταν αυτή που έκανε ο αντίλαλος της φωνής του. Τότε εμφανίστηκε μπροστά του η Ηχώ και προσπάθησε να τον προσεγγίσει, ενώ εκείνος την απώθησε και την απέφυγε. Ο Νάρκισσος απεχθανόταν τον έρωτα και τις σχέσεις, οπότε δεν ήθελε καμία επαφή με καμία κοπέλα. Η Νύμφη απογοητεύτηκε και στενοχωρήθηκε τόσο πολύ, που άρχισε να βυθίζεται στην ανυπαρξία. Έτσι, το μόνο που έμεινε απ’ αυτήν ήταν η φωνή της, η οποία επαναλάμβανε μόνο ό, τι ακουγόταν στο μέρος που βρισκόταν. Εξαιτίας αυτού του δυστυχούς συμβάντος και της θλίψης όλων όσων είχε αντιμετωπιστεί, η Νέμεσις τον καταράστηκε, σε συμφωνία με τους υπόλοιπους θεούς. Μια μέρα, ο Νάρκισσος πήγε σε μια λίμνη να δροσιστεί κι αντίκρισε το είδωλό του, το οποίο ερωτεύτηκε παράφορα! Προσπαθώντας να αγγίξει το όμορφο πρόσωπο που έβλεπε κι έπεσε στη λίμνη χάνοντας τη ζωή του.

Ηθικό δίδαγμα: Η αλαζονεία κι ο υπέρμετρος εγωισμός βλάπτουν εμάς και τους γύρω μας!

5. Κλυταιμνήστρα κι Αγαμέμνων

Στο πρώτο έργο της τριλογίας «Ορέστεια» του Αισχύλου, περιγράφεται η επιστροφή του νικηφόρου Έλληνα στρατηλάτη στο παλάτι και στη σύζυγό του, απ’ τον Τρωικό Πόλεμο. Κατά τον απόπλου των πλοίων για τον πόλεμο, γνωρίζουμε ότι ο Αγαμέμνονας είχε θυσιάσει την κόρη τους Ιφιγένεια, παρακινούμενος από έναν χρησμό, ώστε οι άνεμοι να είναι ευνοϊκοί προς εκείνους. Αυτό το γεγονός είχε συνθλίψει τη σύζυγό του, η οποία είχε βρει άλλο σύντροφο, κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης απουσίας του. Η Κλυταιμνήστρα κι ο εραστής της Αίγισθος είχαν σχεδιάσει να ξεκάνουν τον Αγαμέμνονα. Τη μακάβρια αυτή επιθυμία της συζύγου του πυροδότησε η συνοδεία του απ’ τη μάντισσα Κασσάνδρα, η οποία είχε αναγγελθεί ως λάφυρο, όμως ήταν φανερό πως την είχε ερωτευτεί. Η Κλυταιμνήστρα παίρνει την ικανοποίηση που επιζητεί, ενώ ο Αίγισθος ανέρχεται στο θρόνο.

Ηθικά διδάγματα: Η προδοσία των δικών μας ανθρώπων για την επίτευξη ενός κερδοφόρου σκοπού δε συγχωρείται. / Μια πολυσυντροφική σχέση χρειάζεται τη συναίνεση όλων των παραγόντων!

Έπειτα από όλα αυτά τα παραδείγματα προς αποφυγή, μάλλον αντιλαμβανόμαστε απ’ τη μία τους τρόπους που δεν πρέπει να συμπεριφερόμαστε στον άνθρωπό μας, αλλά κι απ’ την άλλη ότι χρειάζεται να δρούμε με σύνεση και λογική γενικότερα. Είναι θετικό το γεγονός πως η κατάληξη των άσχημων συμπεριφορών δεν μπορούν να έχουν τόσο ακραίο αντίκτυπο, όπως στη μυθολογία. Κι είναι απαραίτητο να θυμόμαστε πως από ό,τι δε μας κάνει φεύγουμε. Χωρίς δράματα και χωρίς ακραίες πράξεις. Δεν είμαστε τα πάθη μας κι ευτυχώς γι’ αυτό.

*Το συγκεκριμένο άρθρο αποτελεί προϊόν ανάλυσης της αλληγορίας των ιστοριών και σε καμία περίπτωση δεν προτρέπει ή υπονοεί την οποιαδήποτε πράξη κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.