The yips· ο λόγος που τα κάνουμε μαντάρα

Στην καθημερινότητά μας καλούμαστε να φέρουμε εις πέρας πολλά ζητούμενα και να ανταπεξέλθουμε σε πολλές υποχρεώσεις, όποια κι αν είναι η ηλικία μας. Θα λέγαμε πως όσο μεγαλώνουμε, τόσο πιο πιεστικά γίνονται τα πράγματα. Σίγουρα αυτό είναι τρομακτικό για κάποιον έφηβο που έχει διαπιστώσει ήδη τι δυναμική πρέπει να έχει για να βγει προετοιμασμένος στην κοινωνία. Στην ενήλικη ζωή δε, όπως λέει και ο πατέρας μου, δίνουμε καθημερινά εξετάσεις!

Ερχόμαστε αντιμέτωποι με διάφορες στρεσογόνες καταστάσεις που συνοδεύονται κάθε φορά από ένα «πρέπει», είτε στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο είτε στην εργασία μας. «Πρέπει» να τα καταφέρουμε, να τα πάμε καλά, να είμαστε οι καλύτεροι. Τι συμβαίνει, όμως, όταν δεν τα καταφέρνουμε, όση προετοιμασία κι αν κάναμε, όσο καλοί κι αν είμαστε σε κάτι; Σε τι ακριβώς οφείλεται μια αποτυχία που δεν καταλαβαίνουμε από πού προήλθε;

Αγγλιστί, λέγεται “The yips”, ενώ στα ελληνικά θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε ως ξαφνική απώλεια δεξιοτήτων. Με απλά λόγια είναι η κατάσταση στην οποία ξεχνάμε αυτά που ξέρουμε, παθαίνουμε «black out», σαν να κάνουμε κάτι για πρώτη φορά χωρίς να έχουμε την τύχη του πρωτάρη.

Ο όρος «yips» καθιερώθηκε στο golf κι επινοήθηκε απ’ τον Tommy Armor, διάσημο επαγγελματία golfer, ο οποίος έπασχε απ’ αυτό. Σύμφωνα με έρευνες οφείλεται άλλοτε σε ψυχολογικούς κι άλλοτε σε νευρολογικούς παράγοντες, ανάλογα με το αν το πρόβλημα είναι εμφανές και σε κάποιο μέρος του σώματος του πάσχοντα. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στους συγγραφείς, των οποίων τα δάχτυλα τείνουν να υφίστανται μιας μορφής παράλυση.

Βάζοντας έναν αριθμό αθλητών στο γήπεδο, εξέτασαν τις επιδόσεις τους κατά τη διάρκεια της προσωπικής τους προπόνησης και διαπίστωσαν πως όπου το πρόβλημα δεν ήταν νευρολογικό, δεν παρουσιάστηκε κάποια άστοχη κίνηση ή απρόσμενο σφάλμα. Για να αυξήσουν την ψυχολογική πίεση, οι επιστήμονες είπαν στους αθλητές πως το ματς θα μεταδιδόταν σε κοινό που σταδιακά αυξανόταν, έως ότου έφτασε σε παγκόσμια θέα. Παράλληλα μετρούσαν τους καρδιακούς τους παλμούς, ώστε να εντοπίσουν σε ποιο επίπεδο πίεσης αγχωνόταν ο καθένας κι αν αυτό είχε επιπτώσεις στην απόδοσή του. Περισσότεροι απ’ τους μισούς έκαναν κάποιο λάθος που μέτρησε αρνητικά στο σκορ, σκεπτόμενοι ότι τόσοι άνθρωποι ενδέχεται να τους δουν να αποτυγχάνουν.

Φυσικά, οι μόνοι που παρακολουθούσαν ήταν οι ερευνητές κι επιστήμονες, άρα αυτό που προξενούσε φόβο ήταν πλασματικό. Το συμπέρασμα είναι ότι όσοι ήταν αγχωμένοι και φοβόντουσαν μην κάνουν λάθος, έκαναν. Ενεργοποιώντας το αίσθημα του φόβου και του στρες, στον εγκέφαλό τους κάποιοι νευρώνες άλλαζαν τις σωματικές τους κινήσεις, με αποτέλεσμα να αποτυγχάνουν. Σε κάποιες περιπτώσεις η κατάσταση είναι αναστρέψιμη, ενώ σε κάποιες άλλες όχι. Το φαινόμενο των yips κόστισε σε πολλούς την εξέλιξη της καριέρας τους, ενώ άλλοι το αντιμετώπισαν αλλάζοντας τον τρόπο κίνησης ή τη θέση τους, ή έχοντας στον νου τους πως κάνουν προπόνηση κι όχι ότι αγωνίζονται.

Αυτή η πάθηση αφορά κατά κύριο λόγο αθλητές, αλλά τα πειράματα που έγιναν δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για τα καθημερινά εγχειρήματα. Φαίνεται ότι μια συγκεκριμένη κατάσταση μπορεί να επηρεάσει άμεσα την ψυχολογία μας. Ασφαλώς, μπορούμε να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι για κάθε μας αποτυχία ή επιτυχία ευθύνεται το κεφάλι μας και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Όταν το άγχος παύει να είναι δημιουργικό, γίνεται τόσο καταστροφικό, που μπορεί να χάσουμε και τη στιγμή μας και τη σωματική μας υγεία. Όταν αφήνουμε τον φόβο να γίνει μεγαλύτερος από εμάς, μας καταπίνει μαζί με ό,τι κι αν επιχειρήσουμε. Δε φαίνεται να έχει σημασία ποιος είναι ακριβώς ο τομέας μας, αλλά τα συναισθήματά μας μπροστά σε κάποια πρόκληση που περιλαμβάνει.

Η αρνητική σκέψη και προδιάθεση θα μας κάνει να χάσουμε, να πέσουμε, να γλιστρήσουμε, να κάνουμε τραγικά λάθη, που θα οδηγήσουν στην αποτυχία. Επειδή, όμως, υπάρχει κι αυτή στην καθημερινότητα κάποιου που δε μένει αδρανής, θα χρειαστεί να την αποδεχόμαστε και να διδασκόμαστε από αυτήν. Όταν δεν τα καταφέρνουμε, ν’ αλλάζουμε και να προσαρμοζόμαστε, παρά να επαναλαμβάνουμε πόσο δύσκολο ήταν κάτι. Το μόνο που «πρέπει» είναι να έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στις δυνάμεις μας, ενώ το μόνο που ίσως πρέπει να φοβόμαστε πια είναι την εμφάνιση των yips! Το υπόλοιπο είναι θέμα μυαλού, που ξέρει πολύ καλά τι κάνει∙ ό,τι του δίνουμε μας δίνει.