Κρίνουμε σκληρά τον εαυτό μας αλλά τον συγχωρούμε κι εύκολα

Δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε 100% αντικειμενικοί με τον εαυτό μας, είμαστε οι πιο σκληροί μας κριτές αλλά και εκείνοι που εύκολα θα παραχωρήσουμε με μεγαλοψυχία συγχωροχάρτι στον εαυτό μας. Είμαστε εκείνοι που στις δύσκολες στιγμές μας θα μάς χαϊδέψουμε τα αφτιά ή θα μάς στήσουμε στον τοίχο προσπαθώντας να επαναφέρουμε στην πραγματικότητα το μυαλό μας. Είμαστε εκείνοι που στην επιτυχία θα μάς συγχαρούμε, στην επίτευξη ενός στόχου θα μάς πούμε ένα ηχηρό «μπράβο» και στην αποτυχία θα μας παρηγορήσουμε λέγοντας «δεν πειράζει», προσπαθώντας έτσι να στρογγυλέψουμε τον αιχμηρό πόνο της απογοήτευσης.

Η αυτοκριτική είναι μια λέξη που όλοι γνωρίζουμε. Οι περισσότεροι κριτικάρουμε τους εαυτούς μας. Είτε με έναν τρόπο υγιή είτε με έναν τρόπο που μπλοκάρει την εξέλιξή μας. Σε κάθε περίπτωση ο τρόπος, η μορφή και ο βαθμός με τον οποίο ασκούμε κριτική στον εαυτό μας, στη συμπεριφορά μας, στις επιλογές μας και στις σχέσεις μας, δείχνει σε ποιον βαθμό τον αγαπάμε, τον σεβόμαστε και τον αποδεχόμαστε ή αντίθετα τον κακομεταχειριζόμαστε, τον παραπλανούμε και ή ακόμα και τον δικάζουμε. Η υγιής αυτοκριτική γεννάται σε ένα περιβάλλον όπου συνεργάζονται η αγάπη, ο σεβασμός και η αυτοεκτίμηση, ενώ η επιζήμια αυτοκριτική κατευθύνεται και επηρεάζεται από τον εγωισμό, τον φόβο και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και όταν λαμβάνουμε θετική ή αρνητική κριτική από τρίτους, υπόκειται στη διάθεσή μας ο τρόπος που θα την αξιοποιήσουμε προς όφελός μας ή προς καταστροφή μας.

Έχει σημασία κάθε φορά που προσφερόμαστε εθελοντικά για τον ρόλο του κριτή του εαυτού μας να έχουμε και το ανάλογο ύφος. Με γνώμονα τον αυτοσεβασμό, μπορούμε να γίνουμε οι σκληρότεροι κριτές. Αυτό ίσως να φέρει αυτοβελτίωση και προσωπική ανάπτυξη, αλλά ίσως επηρεάσει και τον περίγυρό μας μιας και οι πράξεις μας πάντα έχουν αντίκτυπο και στο άμεσο κοινωνικό μας περιβάλλον. Σε περίπτωση αρνητικής αυτοεικόνας, ο τρόπος που θα μας αντιμετωπίσουμε είναι εκείνος που θα διορθώσει ή όχι το κάδρο στο τέλος. Αυτό που έχει σημασία είναι να μην ψάξουμε την αυτοτιμωρία· άλλωστε ποιος ο λόγος να το κάνουμε αυτό; Έχει ουσιαστική σημασία να τιμωρούμε τον εαυτό μας για να μην το κάνουν οι άλλοι, ή για να προλάβουμε την κριτική άποψη του έξω κόσμου; Αξίζει το «ναι, μάλλον κατάλαβε το λάθος του» των υπολοίπων, να υποβάλουμε τον εαυτό μας σε μια διαδικασία πιο σκληρή κι από το ίδιο το ατόπημά μας; Το παιχνίδι του αυτοσεβασμού και της αυτοβελτίωσης είναι τελικά ένα ανταγωνιστικό συμβόλαιο μεταξύ του κοινού και του εαυτού ή μήπως μεταξύ του εαυτού και του ειδώλου μας στον καθρέφτη;

Στον αντίποδα, η ανοχή προς εμάς στις περιπτώσεις που η επιτυχία θα μας χτυπήσει την πόρτα μπορεί να μας περάσει στο άκρο του ναρκισσισμού και της υπερηφάνειας σε τέτοιο βαθμό που κάθε πιθανή λάθος μας συμπεριφορά να την αφήνουμε να περνάει στα ψιλά γράμματα. Όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση το να μπορεί ένας άνθρωπος να κρατάει το μέτρο σε κάθε πτυχή της ζωής του είτε αυτό ακούει στο όνομα της συμπεριφοράς, είτε του πάθους, είτε της προσπάθειας κατάκτησης επιθυμιών και στόχων, είτε, στην προκειμένη περίπτωση, της ισορροπίας σε μία κατάσταση -ακόμα και αν είναι θετική- αναδεικνύει τον αυτοσεβασμό και κατ’ επέκταση τον σεβασμό στον περίγυρο.

Πίσω από κάθε αποτυχία ή επιτυχία, πίσω από κάθε εμπόδιο ή έναν εύκολο δρόμο, πίσω από κάθε καλή ή κακή επιλογή κρύβεται ένα μάθημα. Όπως και πίσω από κάθε ευκαιρία, κάθε δυνατότητα, κάθε προσπάθεια αλλαγής υπάρχει ένα νέο κεφάλαιο γνώσης που μας καλεί να το διαβάσουμε και να κρατήσουμε σημειώσεις στο κάτω μέρος της σελίδας. Σημασία έχει τις σημειώσεις αυτές να τις χρησιμοποιήσουμε για να εμπλουτίσουμε και να επιμορφώσουμε το μέσα μας που αλυσιδωτά θα επηρεάσει και το απ’ έξω. Άλλωστε όπως είπε ο Paulo Coelho «όσο περισσότερο καταλαβαίνεις τον εαυτό σου τόσο περισσότερο καταλαβαίνεις τον κόσμο».