Εξηγώντας στα παιδιά πως «το σκυλάκι μας πέθανε»

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου συνοδεύεται από θλίψη, πόνο, απογοήτευση, καμιά φορά θυμό ή/και  άρνηση. Τα ίδια συναισθήματα βιώνουν τα παιδιά όταν έχουν ν’ αντιμετωπίσουν την απώλεια ενός αγαπημένου κατοικίδιου. Για πολλά από αυτά, μάλιστα, μια τέτοια εμπειρία, ίσως, να είναι η αφορμή για να έρθουν για πρώτη φορά αντιμέτωπα με την έννοια του θανάτου. Αυτό που θα κάνει τη διαφορά στην ένταση των συναισθημάτων που θα νιώσουν δεν είναι το είδος του ζώου ή ο χρόνος που πέρασαν μαζί του, αλλά πόσο ένιωσαν να δένονται και τι ρόλο του έδωσαν στη ζωή τους.

Από τη στιγμή που ένα ζωάκι γίνεται κομμάτι της οικογένειας- κι εφόσον δε δοθεί αργότερα για υιοθεσία- ένα πράγμα είναι σίγουρο και αναπόφευκτο: η απώλειά του, η οποία κατά την απόκτησή του δε λαμβάνεται, συνήθως, υπόψη ή τοποθετείται για κάποια στιγμή στο μακρινό μέλλον, κυρίως αν το ζώο αυτό είναι νεαρό ή αν το προσδόκιμο της ζωής του είναι σχετικά μεγάλο. Παρ’ όλα αυτά, όταν έρθει εκείνη η ώρα καλό θα ήταν να σε βρει όσο το δυνατόν πιο έτοιμο και προετοιμασμένο, κυρίως αν τα παιδιά είναι ακόμα μικρά.

Το ζωάκι σας μπορεί να «φύγει» είτε ξαφνικά, όπως από ένα ατύχημα, είτε αφότου προηγηθεί μια περίοδος νόσησης. Εάν συμβεί ξαφνικά, το να έχεις ήδη προετοιμαστεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα σου προσφέρει μεγαλύτερη ψυχραιμία κι ασφάλεια ώστε, καταρχάς, να μπορέσεις να ανταπεξέλθεις στο αρχικό σοκ και τον πόνο που προκαλεί ένα τέτοιο γεγονός κι έπειτα, να καταφέρεις να βοηθήσεις τα παιδιά να διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήματα, όπως, επίσης, να είσαι σε θέση ν’ απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματά τους που πιθανόν θα αναδυθούν με αφορμή αυτό το γεγονός. Στην περίπτωση της νόσησης, τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να προετοιμαστούν συναισθηματικά καθώς ζούνε μέρα με τη μέρα μια φθίνουσα πορεία της λειτουργικότητας του ζώου κι η παύση τελικά όλων των λειτουργιών του έρχεται ως μια φυσική απόρροια αυτής της φθοράς. Σαφώς, η αναμονή δε βοηθάει στη μείωση της έντασης των συναισθημάτων, όταν ο θάνατος θα είναι πλέον γεγονός, όμως, μπορεί να συμβάλλει σημαντικά ώστε να κάνει τη μετάβαση πιο ομαλή.

Ο τρόπος με τον οποίο θα επικοινωνηθεί η είδηση στα παιδιά κι οι λέξεις που θα χρησιμοποιηθούν εξαρτώνται από το επίπεδο ωριμότητάς τους και την ηλικία τους. Η ειλικρίνεια, από την άλλη, θα πρέπει να αποτελεί τη βάση της επικοινωνίας κι ως εκ τούτου να είναι ανεξάρτητη από την ηλικιακή ομάδα του παιδιού (βασική προϋπόθεση το παιδί να είναι σε ηλικία που μπορεί να επικοινωνεί, έστω και σε αρχικό στάδιο, κάποιες σκέψεις και συναισθήματα). Μη φοβηθείς και μη διστάσεις να χρησιμοποιήσεις τις λέξεις «πέθανε» και «θάνατος». Η αλήθεια μπορεί να νιώθεις πως είναι πιο σκληρή και είναι φυσιολογικό η αυθόρμητη τάση σου να είναι η απόκρυψή της ως μέσο προστασίας του παιδιού σου από «ανεπιθύμητα» συναισθήματα. Όμως, σε βάθος χρόνου αποδεικνύεται λυτρωτική. Αντίθετα, η προσπάθεια ωραιοποίησης της κατάστασης με φράσεις «κοιμήθηκε», «ανέβηκε στον ουρανό κι εκεί έχει φίλους για να παίζει», «έγινε αστέρι», «το ‘σκασε» μπορεί να δίνει την αίσθηση πως απαλύνει τον πόνο, στην πραγματικότητα αφαιρεί από το παιδί τη δυνατότητα να πενθήσει για την απώλεια του αγαπημένου του ζώου. Επίσης, η ωραιοποίηση της κατάστασης μπορεί, αργότερα που το παιδί θα είναι πιο ώριμο κι αντιληφθεί την αλήθεια, να του προκαλέσει έντονο θυμό.

Ο θυμός, βέβαια, μπορεί να αναδυθεί ακόμα κι όταν έχεις επιλέξει να είσαι ειλικρινής. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, είναι ένα φυσιολογικό στάδιο του πένθους και συνήθως χρησιμοποιείται ως άμυνα απέναντι στον πόνο. Άλλα συναισθήματα που μπορεί να βιώσει το παιδί είναι άρνηση να αποδεχθεί το γεγονός, απομόνωση για ένα χρονικό διάστημα, ίσως κι ενοχές αν ένιωθε πως δεν φρόντιζε σωστά το ζωάκι του ή ότι κάποιες φορές το ταλαιπωρούσε παραπάνω. Όποιο στάδιο και να περνάει, αυτό που θα το βοηθήσει ιδιαίτερα είναι να το αφήσεις να εκφράσει τα συναισθήματά του ελεύθερα και να του επιβεβαιώνεις πως είναι φυσιολογικό να νιώθει έτσι. Ενθάρρυνέ το να μιλήσει μιλώντας πρώτα εσύ για τα δικά σου συναισθήματα. Αν είχες παρόμοια εμπειρία στη παιδική σου ηλικία θα ήταν πολύ χρήσιμο να τη μεταφέρεις στο παιδί, καθώς θα μπορέσει να του δώσει ακόμα περισσότερη ασφάλεια να εκφραστεί μέσα από την αίσθηση πως κατανοείς πώς νιώθει. Το «μη στεναχωριέσαι» ή «δε πειράζει» είναι εκφράσεις που όχι μόνο δε θα καταπραΰνουν τον πόνο του, αλλά θα ματαιώσουν τα συναισθήματά του και θα δώσουν το μήνυμα πως δε θα έπρεπε, τελικά, να νιώθει έτσι.

Είναι πάρα πολύ πιθανό, έπειτα από το πρώτο σοκ, να έρθεις αντιμέτωπος με ερωτήσεις του παιδιού σχετικά με τον θάνατο και τι γίνεται μετά. Είναι κατανοητό πως μια τέτοια στιγμή μπορεί να σου προκαλέσει αμηχανία κι αυτό γιατί, μάλλον, νιώθεις πως είτε δεν έχεις «σωστή» απάντηση να δώσεις είτε δεν έχεις καν απάντηση. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και σ’ αυτή την περίπτωση, η ειλικρίνεια μπορεί να σε βγάλει από τη δύσκολη θέση. Μπορείς να αναφέρεις στο παιδί τις δικές σου πεποιθήσεις πάνω σ’ αυτό το θέμα. Είναι καλύτερα να πεις «δε ξέρω να σου απαντήσω» από το να δώσεις μια απάντηση που δε σε καλύπτει ούτε την πιστεύεις. Εξάλλου, ο θάνατος αποτελεί, ακόμα, ένα από τα βασικά μυστήρια όλης της ανθρωπότητας.

Η ταφή ή η αποτέφρωση του ζώου είναι ένα στάδιο που η συμμετοχή του παιδιού σ’ αυτό θα μπορούσε να είναι ωφέλιμη. Μέσα από αυτή τη διαδικασία του δίνεις την ευκαιρία ν’ αποχαιρετήσει τον αγαπημένο του «φίλο» και να ολοκληρώσει στο μυαλό του τον κύκλο της ζωής του ζώου. Αν γίνει ταφή μπορείς να ζητήσεις από το παιδί, αν το επιθυμεί, να βάλει μια ζωγραφιά μαζί με το ζωάκι του ή, αν είναι μεγαλύτερο σε ηλικία, ένα αντικείμενο που θα ήθελε να το συνοδεύει. Μπορείτε να φυτέψετε ένα δεντράκι δίπλα ή ένα λουλούδι και να περιποιηθείτε το μέρος που θα είναι θαμμένο. Σε δεύτερο χρόνο, μπορείτε να φτιάξετε μαζί ένα άλμπουμ ή ένα κολάζ με φωτογραφίες από χαρούμενες στιγμές με το ζωάκι σας που θα έχει το παιδί στην κατοχή του και θα μπορεί να ανατρέχει όποτε το χρειάζεται.

Η απώλεια ενός αγαπημένου ζώου μπορεί να προκαλέσει σ’ ένα παιδί αντίστοιχο πόνο με αυτό που προκαλεί η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου σ’ έναν ενήλικα. Ωστόσο, ένας σωστός χειρισμός της κατάστασης με ψυχραιμία κι ειλικρίνεια θα μπορέσει να βοηθήσει σε σημαντικό βαθμό το παιδί, όχι μόνο να ξεπεράσει αυτή την απώλεια, αλλά ν’ αποκτήσει δυνατότερα θεμέλια για μελλοντικές απώλειες που αναπόφευκτα θ’ αντιμετωπίσει στη ζωή του. Όσο κι αν προσπαθούμε να εξωραΐσουμε τον θάνατο, ακόμα κι αν αυτός αφορά κάποιου ζώου, συνήθως δεn καταφέρνουμε να εξωραΐσουμε και τον πόνο που τον συνοδεύει. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, όμως, είναι να τον αποδεχτούμε ως κομμάτι της ζωής, ως την ολοκλήρωση ενός κύκλου που από τη στιγμή που ανοίγει ένα είναι σίγουρο, πως κάποτε θα κλείσει.

Θέλουμε και τη δική σου ιστορία!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!